بخشی از مقاله
چکیده
با گذشت تقریبا چهار دهه از انقلاب اسلامی ، نیاز به تدوین الگویی بعنوان سند پیشرفت و توسعه کشور بیش از پیش احساس شد. لذا در همین راستا، رهبر معظم انقلاب، از ضرورت تدوین الگویی به عنوان سند راهبردی کشور در سال 1389 سخن به میان آوردند. نظام جمهوری اسلامی با تأسی از آموزههای اسلامی و عدم تکیه بر شرق و غرب ، توانست الگویی جدید از حکومت را ارائه دهد. این الگوی جدید حکومت می تواند با اثبات کارآمدی خود، به معنای میزان نیل به اهداف با توجه به امکانات، موانع و محدودیتها، بعنوان نظامی برخاسته از دین ، در کشورهای منطقه تأثیر گذار باشد.
نوشتار حاضر ابتدا به معنای لغوی و اصطلاحی کارآمدی میپردازد و پس از بررسی کارآمدی نظام جمهوری اسلامی به ویژگی های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت میپردازد و سپس به جایگاه جمهوری اسلامی ایران بعنوان ام القرای کشورهای اسلامی پرداخته است. بدیهی است نیل به این جایگاه عظیم، مستلزم حل مشکلات داخلی کشور و توجه به تربیت نیروی انسانی متعهد متخصص بعنوان مقدمه ی حرکت به سوی ایجاد تمدن نوین اسلامی میباشد.
-1 مقدمه
با پیروزی انقلاب اسلامی ، جمهوری اسلامی به منزله نظامی استقرار یافت که بدون تکیه بر شرق و غرب به عنوان یک نظام سیاسی مطلوب و کارآمد، دارای ساختار و چارچوب متفاوت و متمایز از سایر نظام های موجود جهان شناخته شد. شرایط تاریخی که این نهضت عظیم الهی در آن بوقوع پیوست ، به بشر چنین وانمود کرده بود که دین نمیتواند هیچ نقشی در اداره جوامع و حکومت ها داشته باشد ، و یا اگر نقشی را برای دین قائل باشیم باید از پیشرفت همه جانبه و در همه ابعاد چشم پوشی کنیم.
ولی ثبات نظام جمهوری اسلامی پس از انقلاب و توجه به محتوای جمهوری اسلامی که برگرفته از آموزه های عمیق اسلامی و معارف وحیانی است نشان داد که همه گونه پیشرفت و تعالی را در جامعه اسلامی مد نظر قرار داده است. و از طرف دیگر " همه الزامات جمهوریت تا جایی که با دین منافات نداشته باشد مورد توجه قرار گرفت " - اکبری ، - 123 : 1392 از آن رو که امپراتوری های واتیکان و عثمانی بنام دین در قرون وسطا مدت ها بر جامعه جهانی سیطره داشتند و بر جوامع غربی و اسلامی جفا می کردند ، نوعی بیزاری از هر حکومت دینی ایجاد شده بود . امّا رنسانس در سال 1648 توانست زمینه لازم را برای فروپاشی هر دو امپراتوری فراهم نماید.
این نظریه مورد قبول همه اندیشمندان غربی و حتی اندیشمندان جهان قرار گرفته بود که دوره حکومت بنام دین پایان یافته و به تاریخ پیوسته است و از آن پس باید حکومت های دینی را فقط در موزه تاریخ جستجو کرد - محمدی ، - 21 : 1392 ولی وقوع انقلاب خط بطلانی بر این انگاره ها کشید و از نیمه اول قرن بیستم به این سو با آشکار شدن بن بست علم گرایی محض و بحران های ناشی از آن در غرب ، بتدریج بر شمار دانشمندان موحد و معتقد به توافق علم و دین افزوده گردید - حاجتی ، 1382 - 101 :
انقلاب اسلامی ایران ، تنها یک نقطه عطف در کیفیت نسبت نیروهای اجتماعی ایران نبود ، بلکه ساختار سیاسی ، اقتصادی و نظامی ایران را در هم ریخت و حرکت نوینی به سوی تکوین نظام دینی آغاز کرد - پارسانیا ، : 1389 - 349 بنابراین معرفت به جایگاه انقلاب اسلامی از موضوعاتی است که معرفت صحیح نسبت به آن نقش اساسی در نوع زندگی ما خواهد داشت و بواقع همه انتخاب های مارا تحت الشعاع خود قرار می دهد. - طاهرزاده ، - 15 : 1388
توجه به جایگاه تاریخی وقایع از آنجا اهمیتی دوچندان دارد که کارآمدی حکومت ها را نیز باید در بستر تاریخ مشاهده نمود. لذا در همین راستا با توجه به شرایط تاریخی ویژه ای که در آن انقلاب اسلامی تحقق یافت باید به این نکته نیز اشاره نمود که بخشی از کارایی و کارآمدی حکومت در زمان ها و مکان های مختلف ، مربوط به شرایط ویژه ای است که در آن قرار داریم ، یعنی هر ساختاری برای عملی شدن یک نظریه سیاسی در شرایط خاصی کاربرد دارد ، اما همین نظریه در شرایط دیگر مستلزم شیوه های دیگری است که متناسب با آن بوده و برای رسیدن به هدف ها و انجام وظایف خودش ساختار خاص دیگری از حکومت را می طلبد . این ساختار و این شیوه ها نمی تواند در تمام شرایط یکسان باشد .
برای اینکه یک نظریه سیاسی از کارایی کامل و مطلوبی برخوردار باشد ، لازم است همواره با توجه به اقتضائات زمان ها و مکان های مختلف ، ساختارهای متناسبی را طراحی و ارائه کند . زیرا ابزارها و کارکردها ، اساسا ماهیت عصری و پویا دارند که تحول و تطابق با شرایط زمانه ، از شرایط اساسی آن به شمار می رود - یوسفی ، - 172 : 1389 یکی از شاخصه های مهم ارزیابی میزان عملی شدن عدالت و پیشرفت در هر نظامی ، میزان دستیابی آن به کارآمدی افزون تر است - اخوان کاظمی ، - 31 : 1394 و یکی از شاخصه های اساسی کارآمدی هر سامانه سیاسی ، میزان دستیابی آن به عدالت و پیشرفت همه جانبه است و میان این سه مفهوم تعامل همه جانبه ای برقرار است - همان -
-2اهمیت کارآمدی
یکی از مهمترین عوامل دوام و بقای حکومت ها بحث کارآمدی آنهاست ؛ بدین معنا که یک نظام سیاسی تا چه اندازه توانسته است در رسیدن به اهداف مورد نظر خود ، موفق باشد ؟ نظام سیاسی جمهوری اسلامی نیز که برگرفته از تعالیم الهی و آموزه های وحیانی است ، دارای اهدافی همه جانبه در جهت تعالی انسانها می باشد. کارآمدی یک نظام یا سیستم از آن رو اهمیت فوق العاده یافته و می یابد که به جنبه های عینی و عملی موفقیت یک نظام در تحقق اهداف و برنامه هایش و وضعیت مادی و معنوی مردم نظر دارد - فتحعلی ، - 161 : 1390 به عبارت دیگر ، کارآمدی یک نظام سیاسی در عرصه عمل و حفظ کارویژه های لازم آن در کنار مشروعیت آن در عرصه نظر ، دو روی قوام و بقای حکومت اسلام است.
در این میان کارآمدی حتی نقش مهم تری در پایایی و ری نظام سیاسی دارد که - اَلمُلکُ یَبقی مَعَ الکُفر وَ لا یَبقی مَعَ الظُّلم - - پروانه ، - 167 : 1390 و وقتی نظام سیاسی کاراست که کارویژه های خاص خود را بخوبی انجام دهد - بشیریه ، - 87 :1374 بی تردید میان صحت و اتقان یک اندیشه و نظریه سیاسی و کارآمدی نظام سیاسی برآمده از آن در پاسخگویی به مسائل موجود و مشکلات جامعه رابطه مستقیمی برقرار است.
از سوی دیگر ، کارایی یا ناکارآیی کارگزاران یک نظام در اجرای اهداف و تحقق آرمانهای آن ، می تواند در کارآمد یا ناکارآمد جلوه کردن آن نظام و به تبع ، درست یا نادرست به نظر رسیدن آن اندیشه اجتماعی به میزان زیادی تأثیر گذار باشد - ذوعلم ، - 13 : 1385 بنابراین در دنیای واقع هر نظام سیاسی به منظور اطلاع رسانی و پاسخگویی در برابر مردمی که زیر پرچم آن زندگی می کنند ، نیازمند اثبات سطح و میزان کارایی یا کارآمدی خود و همچنین پرداختن به تئوری های جامعه پسند می باشد. به ویژه آنکه ضعف کاری ، مطالعاتی یا فقدان تئوری نیز در زمینه ی مورد نظر وجود نداشته باشد - کاشانی ، : 1383 - 19 به عبارت دیگر کارآمدی سیاست ها در واقع نشانه ای از وجود اتقان در کارهاست.
