بخشی از مقاله
چکیده
موضوع نوشتار حاضر "جایگاه تفکّر دینی در قرآن - اسلام - و کتاب مقدس - مسیحیت - " است. دعوت به تفکّر و اهمّیت آن در کمال انسانی به عنوان اساسیترین دستورالعمل شریعتهای آسمانی و مکاتب بشری همواره مورد تأکید و توجه بوده است. از اولین دستنوشتهها و یادگارهای بجامانده از فرهنگ و تمدن بشری گرفته تا آخرین و کامل- ترین اخبار غیب که در پیام حضرت محمد - ص - بر بشر ابلاغ گردیده، این اصل اساسی جلوهگر است و کلید گشایش انوار حقایق و رسیدن به علوم و معارف جز از طریقتفکّر حاصل نمی گردد.
لذا تفکّر در دین اسلام و مسیحیت جایگاه ویژهای دارد که برای آن زمینههایی لحاظ شده استکه تفکّر در صفات خداوند، خلقت آسمان و زمین، انسان، تاریخ، ضمیر و نفس انسان از موضوعات مهم آن هستند. در این پژوهش تلاش شده است تا به بررسیمفهوم تفکّر از منظر لغوی، اصطلاحی و بسامد قرآنیوجایگاه و اهمّیت آن بر اساس آیات قرآنی و کتاب مقدّس به تبیین آموزههای والای دینی در ارتباط با اندیشیدن پرداخته شود.
مقدمه
بدون شک، اندیشه دینی عامل اصلی تشکیل، زنده شدن و قدرت یافتن امت اسلامی و جذب و هضم تمام تمدنها و ایجاد تمدنی اصیل و نوین بودهاست. قرآن کریم برای فراگیری اندیشه دینی، مؤمنان را به اجابت دعوت خدا و رسولش فرا میخواند: ای اهل ایمان چون خدا و رسول شما را به ایمان دعوت کنند اجابت کنید تا به حیات ابدی برسید - انفال - 24/ و مهمترین هدف جامعه انسانی را تشکیلامّت بزرگ اسلامی میداند. موضوعتفکّر، خود به تنهایی موضوعی وسیع و با ابعاد بسیار متنوع میباشد.
در میان مخلوقات خداوند آنچه انسان را از دیگر موجودات متمایز ساخته است و او را اشرف مخلوقات قرار داده قدرتتفکّر میباشد. در طول تاریخ بشر ی گاه زندگی انسان خالی از اندیشه وتفکّر نبود است. انسانی که پیوسته فکر میکند و ذهن را از عبوس شدن در چهارچوب ثابت و قواعد معین رها میکند و هر بار امور را به نحوی به هم مرتبط میسازدتفکّر.، اعمال فکر است و آن عبارت است از ترکیب امور معلومه برای بهدست آوردن مجهولات. همچنین به عنوان فعالیت اصلی عقل دارای گستردهترین میدان در میان سایر قوای انسانی است.
تفکر با اینکه کار عقل است اما به کار بردن آن، عقل و خرد را به رشد و کمال میرساند. بزرگترین منبع دعوت بهتفکّر قرآن کریم است که در آیات متعدد دعوت بهتفکّر کرده است و حتی در برخی از آیات قرآنی انسانها را به خاطر عدم تفکرشان توبیخ کرده و از آنها بازخواست می کند که چراتفکّر نمیکنید و در آیات دیگر - اعراف - 179/ انسانی را کهتفکّر نمی کند به خاطر عدم فکر کردنش از حیوانات نیزتنزّل داده میفرماید: آنها به خاطر اینکه فکر نمیکنند مانند چهار پا و یا حتی بدتر از آن هستند.
در برخی از آیات انسانها را به اندیشه در آفرینش خود و جهان پیرامون خود و چگونگی پیدایش انسان و مراحل رشد و تکامل جسمی و روحی بشر دعوت میکند زیرا دقت وتفکّر در خلقت پیچیده جسم و روح انسان در تربیت و پرورش نیروی عقلانی انسان نقش موثری دارد. در برخی دیگر از آیات نیز میبینیم که قرآن، دعوت بهتفکّر در خلقت آسمانها و زمین نمودهاست و از آنجا که قرآن کتاب هدایت و علم و اندیشه است وتفکّر در آیات روشنگر رهایی بخش انسان از جهل و گمراهی و فساد در عمل و اعتقاد است؛ هدفی را دنبال می کند که همانا سعادت ابدی برای انسان است.
در این پژوهشتفکّر و ابعاد آن از منظر دین اسلام - قرآن - و مسیحیت - کتاب مقدس - مورد بررسی قرار گرفتهاست. ابتدا به بیان مساله تحقیق پرداخته شده که چرا در اسلام و مسیحیت به مسالهتفکّر و واداشتن انسانها به تفکّر بهای بسیار داده شده و آن را وجه تمایز بین انسان و سایر مخلوقات میداند. سپس اهمیت و جایگاه این موضوع و اینکه زندگی بشر هیچگاه خالی از اندیشه نیست بررسی گردیده است. هدف کلی این تحقیق بررسی جایگاه و ابعادتفکّر در اسلام و دین مسیحیت بر اساس آیات قرآنی و برگرفته از کتاب مقدس میباشد.
سوال پژوهش
سوالات یا فرضیههای این تحقیق عبارتند از اینکه؛ ابعادتفکّر در این دو دین کدامند وتفکّر دینی چه جایگاهی در اسلام و مسیحیت دارد؟
روش تحقیق
الف - - روش پژوهش: براساس روش اجرایی تحقیق، تحقیق موردنظر توصیفی- تحلیلی است. تحقیق توصیفی به پژوهشی گفته می شود که محقق به توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک پدیده میپردازد. در این روش محقق با استفاده از روشهای مختلف جمع آوری اطلاعات سعی میکند تا تصویر موردنظر خود را ارائه دهد.
ب - - روش و ابزار جمع آوری اطلاعات: به صورت کتابخانهای است و با مراجعه به منابع علمی شامل کتاب، مجلات و نشریات ادواری موضوع در کتابخانه و سایت های اینترنتی حاوی تحقیقات و منابع علمی معتبر اطلاعات مورد نیاز تحقیق گردآوری خواهد شد. بعد از ماخذ برداری از کتب، مجلات و اسناد مربوط به موضوع فهرست موقت از مطالب مورد نیاز تهیه و سپس با آماده سازی فیش ها مرحله فیش برداری شروع و مطالب با استفاده از تکنیک ماخذ گذاری به روش علمی تنظیم خواهد شد. منبع اصلی ما در این تحقیق آیات قرآن و کتاب مقدس - تورات و انجیل - میباشد.
ج - - روش تجزیه و تحلیل اطلاعات: بعد از جمع آوری اطلاعات و تنظیم از طریق فیشبرداری و فرمهای مربوطه فیشها با توجه به عنوان، موضوع جزئی و فصلبندی تحقیق طبقهبندی شده و اطلاعات و مطالب در بخش های مختلف گردآوری خواهد شد و بدین صورت تجزیه و تحلیل اطلاعات توصیفی _ تحلیلی انجام خواهد گرفت. این پژوهش در دو بخش تدوین شده است که در بخش اول به مفهومشناسیتفکّر، تدبر و تعقل پرداخته و بخش دوم جایگاهتفکّر دینی بر اساس آیات قرآن و کتاب مقدس بررسی شدهاست. سپس در آخر نتیجهگیری میشود.
