بخشی از مقاله
چکیده:
عصر حاضر راعصر اطلاعات و ارتباطات نامگذاری کرده اند. تغییرات تکنولوژیکی همه شؤونات زندگی انسان ازجمله آموزش وپرورش راتحت تأثیر قرار داده ا ست. امروزه دیگرباتکیه بر شیوه های قدیمی و سنتی مر سوم نمی توان امر آموزش را سامان داد. این مقاله به روش مطالعه کتابخانه ای باهدف آشنایی بامکان هایی دیگرغیرازکلاس درس رسمی برای ارائه درس تهیه گردیده است
.درمتن مقاله آشنایی باتعاریف آموزش وتربیت، انواع آموزش رسمی، نیمه رسمی وغیررسمی ومختصات آن ها، نگاه قرآن به بحث یادگیری که تحت عنوان سیردرزمین از آن نام برده شده، دیدگاه یونسکو درباره یادگیری، انتظاری که از آموزش وپرورش در تربیت انسان الهی وجود داشته ودر اهداف کلان آموزش وپرورش درسندتحول نیز به آن، اشاره شده، نیز به عوامل مختلفی که در امر آموزش دخالت دارند مانند معلمان، کادراجرایی، اولیای دانش اموزان، امکانات وتجهیزات آموزشی وفضای فیزیکی اشاره شده است.
همچنین مشخص گردید؛ صرفنظر ازسایرموارد، تصوری که ازفضای فیزیکی وجود داشته محیط آموزشگاه می باشد؛ درصورتی که مکان های دیگر می توانند درفرایند یاددهی- یادگیری مؤثرباشند؛مانند پژوهش سراها، اردوگاه ها، کتابخانه های عمومی، دارالقرآن ها،کانون های پرورش فکری کودکان ونوجوانان وکانون های فرهنگی- تربیتی، نمایشگاه هاوموزه های تخصصی علوم وفناوری، محیط های ورزشی، محیط های طبیعی، کارخانه ها ومزارع، مساجد ومکان های زیارتی، سالن های سینما ونمایش، به عنوان مکان های رسمی و محیط خانه وخانواده ومحیط محله وهمسایگان به عنوان مکان های غیررسمی، ودرآخر نتیجه گرفته شدکه آموزش مفاهیم دروس مختلف ازجمله دینی وقرآن نباید حتماً درمحیط مدرسه انجام شود؛ بلکه مکان های دیگر می توانند دریادگیری دانش آموزان مؤثر باشند.
مقدمه:
ب شر درحالی به دوران جدید گام نهاده که توان سته ا ست به پی شرفت های خارق العاده ای درعلوم وفنون د ست یابد. ر شدفزاینده علم وتکنولوژی وتغییرات در آنها باعث شده تاع صر حا ضر راع صر تکنولوژی بنامند. تغییرات تکنولوژیکی و شتاب تحولات جوامع ان سانی درهمه شؤون قابل مشاهده است. درتحلیل رشدوتوسعه جوامع، نقش انسان امری بی بدیل وانکارناپذیراست.
درچنین حالتی، جامعه ای می تواند ازکاروان شتابان تمدن عقب نماند که همواره عواملی راکه باعث رشد وتوسعه اجتماع می گردند؛ رصد کرده وهمچنین نسبت به بهسازی ونوسازی روش ها وشیوه های اداره جامعه اقدام نماید.
آموزش وپرورش به عنوان دستگاهی که وظیفه آموزش وتربیت دانش آموزان رابه عنوان نیروهای فعال جامعه برعهده دارد نیز ازاین امر م ستثنی نی ست. آموزش وپرورش یک نهاد فرهنگی- اجتماعی ا ست که درر شدوپی شرفت ک شور نقش مهمی رابرعهده دارد. شنا سایی ، شکوفایی وهدایت ا ستعدادها درزمینه های مختلف ور شدمتعادل ان سان درجنبه های مختلف عاطفی،عقلانی،ج سمانی و... بردوش آموزش وپرورش است.
نظام تعلیم وتربیت برای ایفای درست نقش خود ازعناصرگوناگونی بهره می گیرد که عبارتند از: کادراداری واجرایی، کادر آموزشی، دانش آموز، اولیا، مواد ومحتوای درسی، امکانات وتجهیزات آموزشی وهمچنین فضای آموزشی.
مقاله حا ضر به برر سی مکان های آموز شی کمک کننده درفرایند یاددهی- یادگیری - غیرازکلاس درس مر سوم - درتدریس دینی وقران دوره ابتدایی می پردازد.
بیان مسئله
تحولات وپی شرفت های جامعه ب شری واب سته به تو سعه علم ودانش ا ست وعلم ودانش هنگامی ماندگار ا ست که به و سیله نظام تعلیم وتربیت به آیندگان منتقل شود. نظام تعلیم وتربیت همواره به دنبال پیداکردن شیوه ها وراهبردهایی است تا به کمک آنها بتواند باایجاد تداوم در حرکت ها به پویایی جامعه کمک کند.
آموزش وپرورش مسئول رسمی تعلیم وتربیت عمومی است. هدف، آموزش دانش آموزان ودرنهایت تربیت انسانی است که بتواند درجامعه مؤثر وکارآمد عمل کند. آموزش وپرورش برای انجام وظایف خود از بخش های مختلفی کمک می گیردکه عبارتند از: ساختار اداری، معلم، محتوای آموزشی، تجهیزات وفضای فیزیکی.
- ساختار اداری چابک که بتواند خود را باتحولات جامعه همراه وتطبیق نماید.
- معلم آگاه وکاردانی که با نظریه ها، مبانی، اصول وروش های تعلیم وتربیت آشنا باشد.
- محتوای آموزشی مناسب که مبتنی بر آخرین یافته ها بوده وبه گونه ای جذاب تنظیم شده باشد.
- تجهیزات وفضای فیزیکی مناسب می تواند دریادگیری دانش آموزان مؤثر باشد.
» عنا صرفیزیکی محیط آموز شی شامل ت سهیلات وتجهیزات واندازه کلاس ا ست. به نظر می ر سد ت سهیلات وتجهیزات مدر سه تأثیر غیرمستقیم برکیفیت آموزش دارد. توجه به فضای آموزشی وآرایش فیزیکی آن به عنوان عوامل مؤثر بر روحیه اجتماعی دانش آموزان همواره مورد تأکید کارشناسان بوده است؛ درحالی که بیشتر مدارس درفضایی که به هیچ وجه جوابگوی نیاز دانش آموزان نیست جوکسالت باری رابرشاگرد ومعلم حاکم کرده است. - «
مقاله حاضر به بررسی ونقش انواع محیط های یادگیری به غیر ازکلاس درس مرسوم پرداخته است. درواقع به دنبال پاسخگویی به این مسئله است که آیا می توان آموزش رادرغیرازکلاس درس رسمی انجام داد؟ آیا درمحیط های غیرکلاسی هم یادگیری انجام می شود؟
پیشینه پژوهش
درباره لزوم توجه به محیط های آموزشی به عنوان بستر یادگیری تحقیقات زیادی انجام گرفته است که نمونه هایی ذکر می گردد:
- آیناز لطف عطا درپژوه شی تحت عنوان تاثیر عوامل محیطی بر یادگیری و رفتار در محیط های آموز شی - ابتدایی - در سال 1387 معتقداست:»یادگیری، بخش مرکزی زندگی هر فرد است. حتی زمانی که به آن فکر نمی کنیم نیز اتفاق می افتد؛ با این تفکر که رفتار در خلا رخ نمی دهد؛ لذا راه های گوناگون رفتار، مرتبط با محیط کالبدی است. محیط های یادگیری از عناصری تشکیل خواهند شد که در کنار هم معنا دار می شوند.
ویژگی ها و کیفیت های هر کدام از این عنا صر در شکل گیری رفتارهای مختلف موثر می با شند. فیل سوف ژان پیاژه، بر توانایی کودک در درک جهان به طور فعال تاکید ب سیار می کند و معتقد ا ست که کودکان به طور انفعالی اطلاعات را جذب نمی کنند، بلکه آنچه را که در دنیای پیرامون خود می بینند، می شنوند و احساس می کنند، سپس انتخاب و تفسیر می نمایند.
آموزش و به تبع آن محیط های آموزشی بیشترین اثر و نقش را بر ذهنیت و تمدن سازی جوامع به عهده دارند. لازمه اصلاح کالبد آموزش و پرورش، ایجاد ف ضاهای مرتبط با فعالیت دانش آموزان ا ست؛ ف ضاهایی که دارای شرایط منا سب و مطلوب برای ر شد فیزیکی ذهنی، عاطفی و اجتماعی کودکان می با شد که تحقق این امر از طریق طراحی جزییات ف ضاها با توجه به الگوهای رفتاری کودکان امکان پذیر می گردد. -
- سیدحامد مو سوی درتحقیقی تحت عنوان تأثیرعوامل محیطی برآموزش که درنخ ستین همایش ملی علوم تربیتی وروان شنا سی ارائه گردیده، موارد زیر رامطرح کرده است: »محیط، مکانی است که یادگیری ها در آن شکل می یابد. به بیانی دیگر می توان گفت که عواطف و احساسات و سلایق و طرز نگرش انسان ها از محیط تاثیر می پذیرد. موقعیت و محیط یادگیری از عوامل بسیار موثر در یادگیری ا ست. محیط مانند نور، هوا، تجهیزات و امکانات آموز شی. طبیعی ا ست هر چه امکانات اموز شی، کتابخانه و منابع مختلف علمی مناسب تر و بیشتر باشد یادگیری شاگردان در مقایسه با یادگیری شارگردان مدرسه که دارای فضای مناسب نی ست و در آن جز کتاب در سی منابع دیگری یافت نمی شود بسیار متفاوت خواهد بود.
محیط ممکن ا ست عاطفی با شد. رابطه معلم و شاگرد، رابطه شاگردان با هم، رابطه والدین با هم و نگرش والدین و مربیان در زمینه تربیت کودکان، همگی می تواند در میزان یادگیری شاگردان موثر باشد. موقعیت اموزش منظم همراه با محبت و احترام متقابل نسبت به محیط های خشک و تهی از عواطف ، تاثیر بیشتری در یادگیری خواهد داشت. عاطفه به عنوان یک عامل بسیار موثر می تواند در جریان یادگیری عمل کند. عواملی نظیر عدم امنیت، ترس، اضطراب، نومیدی، شک و تردید می توانند در فعالیت های آموزشی از همه امکانات یاد شده برخوردار باشد شاگرد را به کنجکاوی و تلاش برای یادگیری و حل مسائل ذهنی خود وادار می سازد .
البته محیط و موقعیت یادگیری باید متناسب با آمادگی ، استعداد ، نیاز و گرایش شاگردان باشد. اگر مجموعه عوامل موجود در محیط برای شاگرد برانگیزنده و قابل درک نباشد مسئله ای در ذهن او ایجاد نخواهد شد یا در صورت وجود مسئله ، شاگرد توانایی حل آن را نخواهد داشت به هر حال امکانات محیط آموزشی ، اعم از نیروی انسانی و تجهیزات، وضع اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خانواده نگرش والدین و مربیان نسبت به تحصیل و آموزشگاه و هزاران عامل محیطی دیگر می تواند در کیفیت و کمیت یادگیری شاگردان موثر باشد. - «موسوی، - 1393
- مریم پورعلی، راحله ر ستمی وفاطمه مظفری درپژوهش خود تحت عنوان تأثیرمحیط بریادگیری دانش آموزان ارائه شده دردومین همایش بین المللی وچهارمین همایش ملی معماری، عمران ومحیط زیست اعتقاد دارند که:»یادگیری بخش مرکزی زندگی هر فرد ا ست، حتی زمانی که به آن فکر نمی کند نیز اتفاق میافتد ، ان سانها بیش از آنکه بر ف ضا تأثیر بگذارند، از آن تأثیر می پذیرند. محیط های یادگیری ازعنا صری ت شکیل خواهند شد که در کنار هم معنادار می شوند
