بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با پیشرفت علوم بشری، کاربرد دانش در زندگی انسان در تمام عرصه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی افزایش یافته و اقتصاد مبتنی بر علم و دانش و ضرورت توسعه شرکت های دانش بنیان در عرصه های اقتصادی اهمیت زیادی یافته است. در این عرصه شرکت های دانش بنیان می توانند موجب تحول در عرصه علم و دانش و کشف یافته ها و نتایج جدید اقتصادی شوند، این یافته ها می تواند در اجرای اصول اقتصاد مقاومتی مورد استفاده قرار گیرد.بیانات و سخنان مقام معظم رهبری در این زمینه موجب اهمیت و توجه به نقش برجسته شرکتهای دانش بنیان در تحولات و تغییرات اقتصادی گشت. رهبر معظم انقلاب در دیدار با جمعی از محققان و پژوهشگران، عرصه علم و فناوری و مسئولان شرکت های دانش بنیان با تاکید قرار دادن این شرکتها، لزوم تحقق اقتصاد مقاومتی را بیان داشتند. از دید ایشان، »شرکت های دانش بنیان از بهترین مظاهر و موثرترین مولفه های اقتصاد مقاومتی هستند که می توانند اقتصاد مقاومتی را پایدارتر کنند.«رابطه در هم تنیده اقتصاد مقاومتی با اقتصاد مبتنی بر علم و دانش از طریق شرکت های دانش بنیان استحکام می یابد. این شرکتها هم در تحقق اقتصاد دانش بنیان نقش دارند و هم می توانند در مدل اقتصاد مقاومتی کارایی و کاربرد داشته باشند .
مقدمه
در چند سال اخیر و با شدت یافتن تحریم های یک جانبه و غیرانسانی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران با هدف متوقف کردن برنامه های صلح آمیز هسته ای ایران، واژه ی جدید » اقتصاد مقاومتی « به ادبیات اقتصادی کشور اضافه و به فراخور حال و روز اقتصاد کشورمان مورد بحث قرار گرفته است. این واژه اولین بار در دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبری در شهریور سال 1389 مطرح گردید. برای مفهوم اقتصاد مقاومتی در همین مدت زمان کم، تعاریف متفاوتی ارائه شده که هر کدام از جنبه ای به این موضوع نگاه کرده اند. در این میان، تعریف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتی را خود رهبر فرزانه انقلاب ارائه داده اند. ایشان در دیدار با دانشجویان فرمودند":اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده ی رشد و شکوفایی کشور باشد." ایشان همچنین در جمع دانشجویان در خصوص اهمیت تحقیق و پژوهش در اقتصاد مقاومتی فرمودند: "یکی از دوستان اطلاع دادند که یک ستاد دانشجوئی برای تحقیق در اقتصاد مقاومتی تشکیل شده. کار بسیار جالبی است. اینجور کارهای عمیق، همان چیزی است که کشور به آن احتیاج دارد. شما باید فکر کنید، مطالعه کنید، تحقیق کنید. این تحقیقها اگر به درد آن دستگاه مسئول هم نخورد یا به کار او نیاید یا نپسندد،
قطعاً به کار شما میآید و به درد شما میخورد. این، کار بسیار جالبی است. دلیلدومِ ما که امروز کار برامان مهم است، کارآفرینی مهم است، این است که ما امروز در مقابل یک فشار جهانی قرار داریم. دشمنی وجود دارد در دنیا که میخواهد با فشار اقتصادی و با تحریم و با این کارهائی که شماها میدانید، سلطهی اهریمنی خودش را برگرداند به این کشور. هدف این است. یک کشور به این خوبی، با این همه منابع، منابع طبیعی، با این موقعیت سوقالجیشی، با همهی امکانات، زیر نگین یک قدرتی در دنیا بوده؛ یک روز انگلیسها بودند، یک روز آمریکائیها بودند - در واقع نظام سلطه، دستگاه سلطه، امپراتوری سلطه. حالا آمریکا یک گوشهای از این امپراتوری است - اینها مسلط بودند بر این کشور؛ انقلاب دست اینها را کوتاه کرده. سلطه میخواهد برگردد به این کشور. همهی این تلاشها برای این است." در نتیجه با توجه به بیانات رهبر معظم انقلاب در این پژوهش نقش شرکتهای دانش بنیان در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی را بررسی می نماییم.
-1بیان مساله
در ادبیات علمی ،مفهوم اقتصاد مقاومتی، تاکنون به کار گرفته نشده .اقتصاد مقاومتی، راهکار اقتصادی یک کشور در شرایط خاص است که به تولید و توزیع کالاهای خاص و سرمایهگذاری برای کاهش وابستگی به کشورهای دیگر- بخصوص کشورهای متخاصم - در شرایط بحرانی میپردازد؛ به گونهای که اگر نتوانست محصولات اساسی زندگی مردم و کالاهای اساسی آنها را در بازار مبادله از کشورهای دیگر تهیه کند، بتواند با اتکاء به داخل به تولید انبوه محصول مورد نظر بپردازد.تامین کالاها و مایجتاج اساسی مردم در جهت مقاومت در مقابل دشمنانی که سعی دارند بسیاری از کالاهای مورد نیاز آن کشور را تحریم نمایند.در مواجهه با اقتصاد بازار آزاد که تمامی تلاش خود را به تولید هر نوع کالایی اختصاص می دهد و هدف آن کسب سود از حداکثرکالاهاست ، اقتصاد مقاومتی یک نوع الگوی اقتصادی است که به استقلال اقتصادی یک کشور توجه دارد. با توجه به تحریم های دنیای غرب علیه جمهوری اسلامی ، توانمندی های داخلی روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود . اقتصاد ایران در طول سال های گذشته درگیر وابستگی بودجه کشور به درآمدهای نفتی ، دولتی بودن اقتصاد کشور، وابستگی اقتصاد کشور به نظام یارانه بود . - حسینی، - 1393 نکته ایی که در فرمان 24 ماده ای اقتصاد مقاومتی دیده می شود،
موضوع بند 2 سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی است که تاکید بر “پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیادهسازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقای جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانشبنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانشبنیان در منطقه” داشته است، در واقع با تکیه بر این بند می توانیم با استفاده از دانش که حد و مرزی برای آن وجود ندارد و استفاده دقیق از ظرفیت های علمی کشور که طی سالهای اخیر بسیار شکوفا شده است، وضعیت اقتصادی جامعه را بهبود داده و نقصان بکارگیری دانش در سطوح تولید را که در کشور ما بسیار مشهود است را ارتقا دهیم.تاکید بر اقتصاد دانش بنیان تیزبینی در خور تقدیری است که در مفاد سیاستهای کلی »اقتصاد مقاومتی« دیده می شود و حکایت از آن دارد که قدرت علمی سرمایه های انسانی ایران اسلامی باید به کار گیری شده و در خدمت اقتصاد و جامعه در آید.
دانش، یکی از عوامل بسیار مؤثر در تحولات اقتصادی و اجتماعی یک جامعه به شمار میآید و از جمله منابعی است که می توان آن را بدون کاهش و استهلاک، با دیگران به اشتراک گذاشت.این ویژگی، یک مشخصه منحصر به فرد برای این منبع محسوب میگردد که بر خلاف سایر منابع فیزیکی مثل سرمایه، داراییهای مادی و منابع طبیعی، استفاده از آن، ازکمیّتش نمیکاهد و میتوان از آن بارها استفاده کرداین در حالیست که در الگوهای اولیه رشد اقتصادی، بیشتر بر عوامل فیزیکی تولید مانند سرمایه فیزیکی، نیروی کار و زمین به عنوان منابع تولید تأکید کردهاند، اما در مدلهای جدید رشد اقتصادی، بهرهوری عوامل تولید نیز به عنوان یکی از ارکان رشد اقتصادی معرفی میشود و دانش به عنوان یکی از مؤثرترین عوامل در بهرهوری و رشد اقتصادی مطرح میگردد.بنابراین میتوان نتیجه گرفت که اقتصاد دانشبنیان تأثیر بسزایی در افزایش تولید سرانه بالاتر و کاهش نابرابری در توزیع درآمد خواهد داشت.امروزه اصطلاح اقتصاد دانشبنیان، گویای تأکید بر نقش دانش و فناوری در جریان توسعه اقتصادی است. - جواهری، - 1393
از این رو، میتوان گفت در اقتصاد دانشبنیان، نگاه به دانش از نظر کیفی وکمّی با اهمیتتر از گذشته بوده است.بسیاری از اقتصاددانان بر این باورند که امروزه دیگر حجم سرمایه و اندازه بازار در توسعه اقتصادی کشورها نقش اساسی ندارد، بلکه این نقش را دانش و فناوری ایفا میکند. نکتهای که باید همواره در نظر داشت این است که برای دستیابی به اقتصاد دانشبنیان، فقط تولید و توزیع اطلاعات و پرداختن به آموزش و پژوهش کافی نیست، بلکه نکته مهم بهکارگیری آنها در استفاده از منابع اقتصادی به صورت مستمر و پایدار است.به عبارت دیگر، کاربردی کردن دانش و استفاده مؤثرتر از آن در گسترش ظرفیتها و ارتقای درجه بهرهبرداری از منابع است که تحقق یک اقتصاد دانشبنیان را ممکن میسازد. در حقیقت اقتصاد دانشبنیان با بهرهوری بیشتر عوامل تولید و رفتار بهینه اقتصادی از نظر تخصیص منابع کار میکند و در نتیجه، دارای نرخ رشد اقتصادی بالاتری خواهد بود.شرکتهای دانشبنیان نقش محوری در ساختار اقتصاد دانشبنیان بازی میکنند. این شرکتها، با توجه به ویژگیهای خود و پویایی و تطبیق با شرایط محیط پیرامونی و انعطافپذیری بالا، ظرفیت مناسبی برای مواجهه با شرایط تحریم را دارا هستند. نقش این شرکتها در شکلگیری و توسعهی اقتصاد مقاومتی بسیار قابل ملاحظه است.
