بخشی از مقاله
چکیده:
معلم بعنوان یکی از عناصر اساسی در برنامه درسی نقش موثری در تسهیل یادگیری و اثر بخش سازی فرآیند آموزش دارد . با گسترش فزاینده علوم و فنون و لزوم تغییرات سریع در برنامه های درسی در عصر کنونی ، روزآمدی منابع انسانی یکی از دغدغه های اصلی سازمانها به خصوص اموزش و پرورش می باشد از آنجا که رویکردهای سنتی قادر به برآورده ساختن تمامی نیازهای آموزشی افراد نیست ، بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات به ویژه آموزش مجازی میتواند بسیاری از موانع ومشکلات شیوه سنتی آموزش از جمله کاهش ساعات حضور فرد در محل کار و اختلال در برنامه کاری ، همگام نبودن آموزش با تغییرات علمی و پژوهشی ، محدودیتهای فرمانی و مکانی و غیره را برطرف و راه را برای پیدایش نوین آموزش نیروی انسانی هموار نماید.
در این رابطه می توان با فراهم آوردن امکانات ، تجهیزات و زیرساختهای مورد نیاز در اموزش و پرورش ، دوره های آموزش مجازی از راه دور مبتنی بر شبکه را برقرار نمود تا افراد یک سازمان در هر زمان و مکان به برنامه های آموزشی دسترسی داشته باشند ، اطلاعات مورد نیاز بطور سریع و به موقع و همگام با تغییرات در اختیار آنها قرار گرفته و فر صتهای سازمان یافته به منظور بازآموزی ، ارتقاء و ک سب دانش و مهارتهای جدید و به روز برای آنان فراهم آید . در این مقاله ، با این پیش فرض که آموزش ضمن خدمت در ارتقای دانش و مهارت کارکنان اموزش و پرورش تاثیر عمده ای دارد بر آموزش بطور مجازی نیز تاکید شده است.
کلمات کلیدی : آموزش ضمن خدمت ، فناوری های نوین ،اموزش مجازی ،نیروی انسانی ، بهره وری
مقدمه:
آموزش مجازی یک هم افزایی جدید در میان افراد و ابزارهای فناوری اطلاعاتی آنان فراهم کرده است . همچنین مرزهای زمان ، مکان و مرزهای سازمانی را در نوردیده است . به کارگیری فناوری اطلاعات در سیستم های آموزش ضمن خدمت از مهمترین چالشها، درعرصه آموزش منابع انسانی و یادگیرنده مادام العمر و سازمانهای آموزش در عصر آتی خواهد بود - روی رادا ، - 2002بی تردید شناسایی ابعاد و طراحی آموزش مجازی برای بکارگیری آن در نظام آموزش ضمن خدمت ، علاوه بر پاسخگویی به نیازهای روزافزون آموزشی منجر به کاهش هزینه ها ، افزایش اثربخشی و کیفیت آموزش و یادگیری میگردد - مارتینز ، - 1997
روی هم رفته ، آموزش مجازی اطلاعات زیادی را با تنوع منابع فراهم می کند و دسترسی افراد یک سازمان را به دانش به صورت مستمر افزایش میدهد . کیفیت خدمات را بهبود می بخشد و به سرعت با برنامه ها و اطلاعات جدید تطبیق می دهد.توسعه و استفاده از فناوریهای ارتباطی در سیستمهای آموزشی ، سازه ای برای تغییر در آموزش هستند که سبب تسهیل ارائه و دریافت برنامه های آموزشی در فواصل مکانی شده اند - مورفی و تری ، 1998، به نقل از زمانی و مقدسی ، ص . - 31 فناوریهای جدید نوع نیازهای مردم و سازمانها را تغییر می دهند . پیشرفت در فناوریهایی همچون رایانه ها و روبوتها راههایی جدید را برای ایجاد و افزایش روشهای نوین تدریس پیش روی آموزشگران گشوده است .
این تغییرات فناوری بر آموزش به ویژه آموزش ضمن خدمت اثرات چشمگیری داشته است - زمانی ، مقدسی 1376 77، ص - 148آموزش بزرگسالان به دلیل ویژگیهای خاص خود قابلیت و ظرفیت بیشتری برای جذب پیشرفتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات دارد . با بهره گیری از امکانات نو که در نتیجه پیشرفتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات پدید آمده است . بر بسیاری از مشکلات مربوط به آموزش ضمن خدمت می توان فائق آمد - عرب مازاریزی و آزادمنش ، 1382 ص - 1در آینده آموز شگران و فراگیران در موقعیتهای یادگیری از طریق ماهواره ها با یکدیگر و دیگر آموز شگاهها، ایالتها و ک شورها رابطه برقرار خواهند کرد . همچنین فناوری رایانه ای ا ساس موقعیت یادگیری خواهد شد ، گرچه جایگزین معلم نخواهد شد - زمانی و مقد سی ، ص - 149
با گ سترش ارتباطات الکترونیکی ، آموزش از راه دور موقعیتی جدید یافته و به رهیافتی آموز شی برای آموزش شاغلان و ک سانی که نمی توانند برای یادگیری در مدارس و دانشگاهها حاضر شوند تبدیل شده است - منبع قبلی - آموزش مجازی از قدرت شبکه های رایانه ای ، اینترنت ، شبکه های ماهواره ای و علوم جدید دیجیتالی بهره می برد . آموزش مجازی در اصل ، هنر بهره گیری از فناوری شبکه ها به منظور طراحی ، انتخاب ، تحول و اداره فرآیند آموزش است - ذاکری، 1381، ص. - 22 آموزش مجازی تحصیل و بهره گیری از دانش توزیع یافته و در اصل تسهیل یافته از طریق وسایل الکترونیکی مانند اینترنت ، ماهواره ، - فرلتلینگ، 2000،ص - 4 نوارهای سمعی ب صری ، تلویزیون و ... ا ست - ذاکری ، ص - 22 از آنجا که مقوله آموزش مجازی مبحثی جدید در محافل تربیتی به شمار می رود ، سابقه پژوهشی محدودی دارد ، بویژه آموزش ضمن خدمت بصورت مجازی . لذا در ارائه پیشینه پژوهش نیز محدودیتهایی موجود می باشد.
مفهوم ضمن خدمت
آموزش ضمن - حین - خدمت از لحاظ سازمانی به آن آموزشی گفته میشود که پس از استخدام فرد در سازمان صورت میگیرد و هدف از آن آمادهسازی افراد برای اجرای بهتر مسئولیتهایشان و بهبود تواناییها و مهارتهای آنان است. آموزش ضمن خدمت به صورت امروزی ابتدا در جوامع غربی در سده 14 خورشیدی آغاز شد2
تاریخچه آموزش ضمن خدمت
آموزش و پرورش نیروی انسانی در سازمان تا پیش از سده 14 خورشیدی به صورت منظم و علمی مورد توجه نبوده است. با رشد سریع شهرها، بزرگتر شدن ادارات دولتی و پیچیدهتر شدن اداره امور عمومی در اوایل سده 14 خورشیدی، توجه به آموزش کارکنان مورد اهمیت قرار گرفت. نخستین نشانههای آموزش منظم نیروی انسانی در مکتب مدیریت علمی مشاهده میشود - فتحی واجارگاه، کورش - ص - 21
آموزش ضمن خدمت معلمان
در ایران دان شگاه فرهنگیان، توانمند سازی و ارتقای شای ستگیهای عمومی، تخ ص صی و حرفهای منابع ان سانی وزارت آموزش و پرورش از طریق آموزشهای کوتاهمدت و تح صیلات تکمیلی را بر عهده دارد. یک میلیون معلم در آموزش و پرورش نیاز به به سازی دارند و این کار در دانشگاه فرهنگیان زمینهساز تحول در نظام آموزش و پرورش است. از دیرباز مراکر تربیت معلم محوریترین پایگاه در امر آموزش وتوانمند سازی معلمان و کارکنان وزارت آموزش و پرورش بودهاند. تو سعه مهارت حرفهای و توانمندیهای علمی و تربیتی معلمان با ارتقای کیفی آموزشهای ضمن خدمت و برنامهریزی برای روزآمد کردن اطلاعات تخصصی و تحصیلات تکمیلی معلمان متناسب با نیاز آموزش و پرورش جزو سیاستهای کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش است.
این مسئولیت بر عهده مرکز بهسازی منابع انسانی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه فرهنگیان است. - واجارگاه،فتحی - ص - 7-6تا پس از جنگ جهانی دوم، در کشورهایی مانند انگلستان برنامههای آموزشی جامع و مناسبی برای کارکنان سازمانهای دولتی وجود نداشت. لیکن پس از جنگ، اداره کل کارآموزی و آموزش وابسته به وزارت خزانهداری تأسیس شد و برنامههای آموزشی خود را برای حل م سائل مربوط به تو سعه ملی آغاز نمود. چند سال بعد در فران سه نیز برای اولی بار مرکز آموزش جدیدی به نام مدر سه ملی امور اداری تأ سیس گردید. این مرکز به منظور ارتقاء کیفیت و کارآیی نیروی ان سانی در سازمانهای دولتی بر اجرای برنامههای آموز شی جامع همت گمارد.
دولت آمریکا نیز در سال 1337 با تصویب اولین قانون در کنگره این ک شور، راه را برای آموزش نیروی ان سانی در بخش دولتی باز کرد.در زمینه آموزش مجازی با اهداف ابزار و روشهای بررسی متفاوت پژوهشهایی انجام شده که به برخی از آنها اشاره می شود . به بیان دیگر پژوهشهای نسبتاٌ مرتبط عبارتند از:صدری طباطبایی پژوهشی با عنوان - - امکان سنجی کاربرد آموزش از راه دور برای مدیران کانونهای فرهنگی هنری - - در سال 1380 انجام داد . هدف اصلی این پژوهش بررسی امکان پذیر بودن استفاده از روشهای آموزش ضمن خدمت از راه دور برای مدیران کانونهای فرهنگی و هنری کشور بود . یافته ها نشان دادند که اکثر مدیران ، شیوه آموزش غیر حضوری را ترجیح می دهند.
کورش فتحی و اجارگاه و فهیمه نصیری پژوهشی با عنوان - - امکان سنجی ا ستقرار نظام آموزش ضمن خدمت مجازی در وزارت آموزش و پرورش کشور - - در سال 1384 انجام دادند . هدف اصلی این پزوهش امکانپذیربودن استفاده از روشهای آموزش و وجود بستر و زیرساختهای مناسب در آموزش و پرورش کشورمان جهت آموزش ضمن خدمت بصورت مجازی بوده ، یافته ها نشان دادند که از دیدگاه کارشناسان آموزش ضمن خدمت در وزارت آموزش و پرورش کشورمان امکانات یا منابع انسانی مورد نیاز برای استقرار نظام آموزش ضمن خدمت مجازی وجود دارد.دکتر محمدحسین رئوفی و امید تاریخی قوچانی دروس پژوهشی با عنوان - - تاثیر آموزش ضمن خدمت بر میزان کارایی و بهره وری مدیران و کارکنان مدارس - - در سال 1384 انجام داده اند . یافته ها نشان داد که : 1 مدیران آموزش دیده در برقراری روابط انسانی و ایجاد محیطی صمیمی نسبت به مدیران آموزش ندیده از دیدگاه معلمان عملکرد بهتری داشته و اثربخش تر می باشند .
2 مدیران آموزش دیده در زمینه " استقبال از تغییرات و نورآوریها در سازمان " عملکرد بهتری دارند. - ویلهم2003 - پژوه شی با عنوان - - یادگیر مجازی در آموزش ضمن خدمت از دیدگاه دان شجویان دان شگاه ایالات لوا - - انجام داده ا ست . نتایج نشان داده است که اکثر دانشجویان از کلاسهای مجازی تجربه مثبت داشته و بیان کرده اند که در کلاسهای مجازی بیشتر از کلاسهای چهره به چهره ، مطالب یاد گرفته اند.در سال 1997، مارتینز پژوهشی با عنوان - - امکان سنجی استفاده از دوره های ارتباط از راه دور در دانشگاههای آمریکای لاتین - - انجام داده است . جامعه پژوهشی او عبارت بودند از:دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری، مسئولان اداری ، اعضای هیات علمی و مدیران برنامه های آموزش از راه دور ،یافته ها نشان داده است که در درون دانشگاههای آمریکای لاتین درباره ی دوره های دوربرد ، نگرش مثبتی وجود دارد و مدیران ، راه اندازی دوره های دوربرد را از نظر اقتصادی و سازمانشان امکانپذیر می دانند.
