بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله به مسئولیت اجتماعی و دیدگاه اسلام نسبت به ان پرداختیم. در ابتدا بر این مساله تمرکز شد که چرا مسئولیت اجتماعی مورد توجه اندیشمندان و جوامع مختلف می باشد و اینکه چرا امروزه مشروعیت یکی از الزامات موفقیت سازمان ها است سپس به تعریف مسئولیت اجتماعی و موارد مربوط به ان پرداخته شد تا یک دید کلی و چند جانبه از مسئولیت اجتماعی برای خوانندگان حاصل شود پس از ان پژوهش به دیدگاه های مختلف مسئولیت های اجتماعی از نظر تاریخی پرداخت، جایگاه مسئولیت اجتماعی در سازمان بیان شد، ابعاد مسئولیت اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت و در مورد تاثیرات توجه به مسئولیت اجتماعی در سازمان به طور کامل و به تفصیل بحث شد،تا یک زمینه و بستر مناسب برای ارائه دیدگاه اسلامی در این زمینه فراهم اید و در نهایت دیدگاه اسلامی به عنوان یکی از دیدگاه های مطرح شده در زمینه مسئولیت اجتماعی در سازمانها و جوامع و به نوعی جامع ترین ان ها با ابعادی گسترده بیان گردید.
-1 مقدمه
یک سوال عمومی از دیرباز در ادبیات مدیریت و بازاریابی مطرح بوده است . پرسش اساسی این است: آیا سازمانها مسئولیت اجتماعی دارند؟ - Does organization have social responsibility - این سوال به خودی خود این مفهوم که سازمان ها باید در فعالیت های خود مسائل اخلاقی را رعایت کنند به چالش می کشد. امروزه سازمانها در زمینه های گوناگون تحت فشار شدید برای جلب اعتماد عمومی و حفظ رقابت در بازار جهانی قرار دارند. رسوایی های اخیر تجاری موجب خدشه دار شدن وجهه عمومی سازمانهای خصوصی و افزایش توقع پاسخگویی به عموم ، شفافیت و درستکاری شده است - وادوک و همکاران، . - 2002 وقتی صحبت از اخلاق در سازمان و مدیریت می شود نوعی آزادی و اختیار را به مدیر می بخشد.
یعنی نوعی اندیشه پدرمآبانه و نصحیت گر که رعایت اخلاق در مدیریت سازمان خوب است. اما وقتی بحث با عنوان مسئولیت اجتماعی سازمان مطرح می شود دیگر یک مساله یک نصحیت اخلاقی نیست. وظیفه سازمان و مدیریت آن است که در برابر اجتماع پاسخگو باشد. این حرکت از اخلاق گرایی به سوی مسئولیت اجتماعی اکنون بسیار مورد بحث است. مسئولیت اجتماعی سازمان خاستگاه و آبشخور مباحث جدیدی مانند بازاریابی سبز و مدیریت زنجیره تامین سبز می باشد.
- حبیبی، . - 1392در ادبیات سنتی مدیریت وظایفی چون برنامه ریزی، سازماندهی و نظارت برای مدیران موافق از الزامات اولیه بود و بعدها نیز نقشهای دیگری چون نقش تصمیم گیری،نقش ارتباطی و اطلاعاتی برای مدیران مطرح گردید.اما جدایی سازمان از محیط اجتماعی و مشغول شدن مدیران به اهداف سازمان و بی التفاتی آنان به مسائل اجتماعی موجب گشوده شدن باب جدیدی در مدیریت شده که آنرا مسئولیت اجتماعی نام نهاده اند. - پوررشیدی، رستم و جلالی جوارن، مرتضی،. - 1388
-2 بیان مساله
مدیران امروز ما باید علاوه بر مهارتهای فنی، اداری و انسانی به مهارت اداره مسائل اجتماعی نیز مجهز بوده و مسائل جامعه را جزء اهداف سازمانی خود بیانگارند.مدیران باید از جزءنگری و شیفتگی صرف نسبت به اهداف سازمانی خود دست بردارند و اهداف جامعه و کشور را به عنوان راهنمای خود در تلاش هایشان قرار دهند.باید بین سازمانها و اهدافشان با جامعه پیوند زده شود و در منشور هر سازمانی اهداف اجتماعی سرلوحه امور قرار گیرد.سازمانها باید این مسئولیت را حس کنند که مشکلات جامعه بخشی از مشکلات آنان بشمار می آید و باید به حل و فصل آنها همت گمارند و بخشی از امکانات مالی و انسانی خود را در این راه بکار گیرند.
- الوانی،. - 1384یکی از مسائل و مشکلات اجتماعی که طی سالهای اخیر توجه بسیاری از صاحبنظران و دست اندرکاران جوامع مختلف را به خود جلب کرده است،عدم توجه و پای بندی سازمانها و مدیران به وظیفه و مسئولیت اجتماعی شان است - الوانی و قاسمی،. - 1377مسئولیت اجتماعی ،تعهد تصمیم گیران برای اقداماتی است که بطور کلی علاوه بر تأمین منافع خودشان،موجبات بهبود رفاه جامعه را نیز فراهم می آورد.
مؤسسات مسئولند که از آلوده کردن محیط زیست،اعمال تبعیض در امور استخدامی، بی توجهی به تأمین نیازهای کارکنان خود، تولید محصولات زیان آور و نظائر آن که به سلامت جامعه لطمه می زنند، بپرهیزند و سازمان ها باید با اختصاص منابع مالی،در بهبود رفاه اجتماعی مورد قبول اکثریت جامعه بکوشند ،از قبیل:کمک کردن به فرهنگ کشور و مؤسسات فرهنگی و بهبود کیفیت زندگی به طور کلی - ایران نژاد پاریزی،. - 1371 اهمیت این موضوع از آنجا آشکارتر میشود که امروزه از 100 اقتصاد برتر دنیا، 51 عدد آنها را شرکتها تشکیل می دهند.
به عبارت دیگر، تعداد زیادی شرکت و بنگاه چند ملیتی وجود دارند که تأثیر آنها بر اقتصاد جهانی از اکثر کشورهای در حال توسعه بیشتر است - امیدوار، . - 1387چون سازمانها تأثیر عمده ای بر سیستم اجتماعی دارند،لاجرم چگونگی فعالیت آنها باید بگونه ای باشد که در اثر آن زیانی به جامعه نرسد،و در صورت رسیدن به زیان،سازمانهای مربوطه ملزم به جبران آن باشند - چاوش باشی،. - 1389 مسئولیت اجتماعی از دیدگاه غرب به مسئولیت یک سازمان برای حفظ و بهبود معیشت و وضعیت زندگی افراد جامعه و همتراز نمودن آن با سازمان میباشد.
بنا بر نظر کیت دیویس1975 و رابرت بلومسترم 2002 مسئولیت اجتماعی وسیله ای برای افزایش رفاه اجتماعی است .استفن پ رابینز2002 روسینل 1999 مسئولیت اجتماعی را به عنوان تعهد یک شرکت تجاری برای دست یابی به اهداف بلند مدتش و داشتن تاثیر مثبت بر جامعه به عنوان یک کل در نظر گرفتند که به طور همزمان تاثیرات منفی آن را نیز کاهش می دهد.کیت دویس 1979 و رابرت بلومسترم 2002 حوزه مسئولیت اجتماعی را تمام جامعه در نظر می گیرند، نه تنها یک محدوده مشخص از طرفهای مشخص. وظیفه آن بهبود وضعیت زندگی و تامین منافع آنهاست که این به نوبه خود منجر به بهتر شدن کیفیت زندگی در خلال مدتی می شود که سازمان فعالیتهای خود را با جامعه در یک خط همتراز و هماهنگ میسازد.
از دیدگاه اسلامی، مسئولیت اجتماعی به مفهوم تکافل بسیار نزدیک است که بر منافع اجتماعی تاکید دارد که مبتنی بر ویژگیهای روابط آنهاست - Yazilmiwati, Ilhaamie, . - 2012 اسلام راه حل کاملی برای زندگی انسانها ارائه، و ملاحظات و قوانین رفتاری کاملی را برای تمام جنبه های زندگی فراهم کرده است؛ از این رو مفهوم مسئولیت پذیری اجتماعی در دیدگاه اسلام مورد توجه قرار گرفته است و یکی از مهمترین مفاهیم در آموزه های اسلامی به شمار میرود.
مسئولیت پذیری اجتماعی سازمانها در ارتباط با تأکید اسلام بر ارزشهای اسلامی نظیر عدالت اجتماعی و تعادل زندگی است که به موجب آن، الزامات اساسی برای زندگی انسانها فراهم می شود. هدف اصلی اسلام از عدالت اجتماعی اقتصادی، برقراری انصاف در جامعه است به طوری که گفته میشود در اسلام تبعیض بین افراد جامعه وجود ندارد و عدالت و امنیت برای و عدالت و امنیت برای زندگی افراد جامعه، مال و ثروت آنها همواره باید برقرار باشد. عدالت اجتماعی در توسعه جامعه نقش حیاتی ایفا میکند؛ این مفهوم بارها در قرآن کریم بیان شده است . - Bahari& Yusuf, 2014 - به عنوان مثال در سوره حدید، آیه 25 آمده است" :همانا ما رسولانمان را با نشانه هایی روشن فرستادیم؛کتاب و میزان را نیز با آنها فرو فرستادیم تا مردم قسط و عدل را بر پا دارند.
-3 تعاریف
از انجاییکه مخاطبان مقاﻻت ترویجی افراد دارای تحصیلات دانشگاهی، دانشآموزان دبیرستان، صنعتگران، مخترعان و افراد دارای تحصیلات غیررسمی هستند.لذا ممکن است بعضی از این افراد با تعدادی از تعاریف اشنا نباشند. بنابر این لازم دانستیم که مفاهیم کلیدی مرتبط با ان را مرور کنیم.
