بخشی از مقاله
چکیده:
موضوعی که در این مقاله به برسی ان پرداختم جایگزین های جدید مجازات زندان در نظام کیفری می باشد با توجه به این که مجازات زندان اثار نتایج مثبت، مفیدی بر اصلاح مجرمان و پیشگیری از ارتکاب جرم انان نداشته است و زندان نه تنها جای برای اصلاح برخی از مجرمان نیست بلکه زمینه بروز جرم های بیشتر و خطر ناک تر نیز برای برخی از مجرمین را فراهم می کند وباعث اسیب های مختلفی بر فرد و خانواده و جامعه می شود باید به فکر تدابیر برای جلوگیری از این امر باشیم وجایگزین های را مطرح کنیم. ما در این تحقیق به برسی هشت مورد از این جایگزین ها در نظام کیفری از نظر دانشمندان و اساتید پرداختیم ،و میزان باز پروری و باز پزیری مجرمان رابر حسب این موارد مورد برسی قرار دادیم .
واژگان کلیدی: زندان، مجازات زندان، مجازات جایگزین، کیفری، جایگزین جدید
-1مقدمه
یکی از اقداماتی که برای مقابله با جرایم مختلف بشری از ان استفاده می کنند زندان است، واژه زندان همراه با مترادف های ان کاربردهای زیادی داشته،زندان با کسر - ز - یعنی بندیخانه و زندانبان که به معنای کسی است که زندانیان را محافظت کرده - محمد پادشاه متخلص به شاد،1336، - 2253راغب در المفردات چنین گفته است:»السجن یعنی در زندان نگه داشتن مثلا رب السجن احب الی...:پروردگارا زندان برای من دوست داشتنی تر از ان چیزی است که مرا به ان فرا می خوانی« . - راغب اصفهانی ، ، - 1383در لسان العرب امده »حبس،احتبس و حسبیه به معنای جلوگیری کردن و بازداشتن هستند.
حبس ضد تخلیه و گشودگی است.حبس،محبسد و محبس اسم مکان و محل هستند و معنای بازداشتگاه را دارند - «ابن منظور ،1995، - 248ماده 3 ائین نامه سازمان زندان ها مقرر می دارد که»زندان محلی است که در ان محکومیت قطعی با معرفی مقامات ذیصلاح قضائی و قانونی برای مدت معین یا به طور دائم به منظور اصلاح تربیت و تحمل کیفر نگهداری می شوند - «محسنی ،55، - 1354ویا اینکه »زندان محلی است که محکومین را در جهت امنیت اجتماعی و رعایت حقوق شاکی اعم از خصوصی یا عمومی و به منظور اصلاح و تربیت با مجوز قضایی در ان نگهداری می کنند. - فوکو،292،1378، - در اکثرکشورهای جهان زندان یکی ازمهم ترین ابزارهای دفاع اجتماعی در مقابل پدیده جرم و شخص مجرم به حساب می اید،در سال 1797 در انگلستان اولین زندان انفرادی افتتاح شد.در سال 1916 در ایالت نیویورک زندان ابرن افتتاح و زندانیان روز ها دسته حمعی با هم کار می کردند و شب ها به طور انفرادی نگهداری می شدند.
درسال 1815 در زندان singبه روش ابرنین - رژیم مختلط - اجرا گردید.در فرانسه با تصویب قانون 6 اکتبر 1791 مجازات حبس در سر ردیف سایر مجازات ها قرار گرفت و در قانون جزای 1810 سه نوع زندان با اعمال شاقه در دار التادیب و بازداشتگاه پیش بینی شد ولی عملا زندانیان و بازداشتی ها در یک زندان نگهداری می شدند .در سال 1840 در جزیره استرالیا روش تدریجی در مورد تبعید شدگان اجرا گردید. - بید گلی و همکاران،2، - 1386 مجازات زندان از عهد کهن وجود داشته است و به دلیل استفاده محدود و جزیی از آن نمی تواند در ردیف مجازات های شایع آن اعصار تلقی شود، اما زندان با گذشت زمان به تدریج به عنوان مجازات وارد حقوق کیفری شد.
در ابتدا جانشینی مجازات زندان با وجود وضعیت نامناسب آن به جای مجازات شدید بدنی بسیار امیدوار کننده بود ولی برخی در جهت بهبود شرایط نامطلوب و، وضعیت بد آن اقدام های مهمی انجام دادند. از جمله جان هوارد در کتاب وضعیت زندان ها در انگلستان و ولز که از شرایط نامناسب زندان ها انتقاد کرده است. زندان به عنوان مهمترین مجازات موجود در اختیار دولت ها در رسیدن به هدف های خود بویژه اصلاح و درمان، ناکام مانده است که برای خروج از این وضعیت بحرانی و خطرسازدر دو زمینه اقدام هایی انجام شده است: نخست، جرم زدایی و تحدید مداخله های کیفری و دوم بازاندیشی و بازنگری در نظریه مجازات ها، بویژه زندان .در ایران زندان قدمت زیادی دارد طبق شواهد تاریخی زندان و حتی کیفر حبس - هر چند درموارد نادر - که از 550 قبل از میلاد حضرت مسیح - ع - شروع
می شود در ایران باستان نیز وجود داشته است - نوربها،78، - 1385با این که راجع به وضع زندان های ایران در دوران باستان اسناد و مدارکی در دست نیست اما انچه که مسلم است در قلعه های زندان های بنا می شد و پادشاهان و حکمرانان مخالفین خودرا دران جا زندانی و سپس به وضع فجیح از بین می بردند حبس از مجازات نبود بلکه وسیله ای برای میان بردن بی سر صدای اشخاص بلند مرتبه بود که وجودشان برای کشور و یا پادشاه خطر داشت ،و رفته رفته در سال 1392 شمسی،دولت ایران به منظور سرو سامان به وضع شهربانی - نظمیه - کشور،عده ای مستشار از کشور سوئد استخدام کرده مستشاران سوئدی ابتدا نظم نامه محاسب - ائین نامه زندان ها - را تهیه کردند که در سال 1298 شمسی به تصویب هیآت دولت رسید در این ایین نامه زجر بدنی ممنوع شد - وبلاگ منادیان صلح،1390،ص. - 2
آگاهی از گستردگی مشکلات یادشده و لزوم یافتن راهکارهای خروج از بحران جمعیت کیفری، مسئولان دستگاه قضایی و اجرایی ایران را که به شدت از بروز چنین بحرانی در کشور نگران شده اند، برآن داشته تا در راستای فعالیت های بین المللی و جهت پیشگیری از مشکلات آینده در صدد یافتن جایگزین های مناسب برای زندان باشند. . - بولک ،1391ص - 333چون اولا همه ی مجرمان خطرناک نیستند ،ثانیآ بسیاری از مجرمان که برای نخستین بار دستگیر و محکوم می شوند دیگر تمایلی به ادامه ی فعالیت مجرمانه ندارند و اگر احتمالا فعالیت مجرمانه را ادامه دهند اغلب جرم های ارتکابی انان کوچک و کم اهمیت است،ثالثا مجازات های غیر سالب ازادی و ضمانت اجرای های اجتماعی دیگری وجود دارد که هم ارزان تر و به همان اندازه یا بیشتر موثر تر می باشند و به مجرم اجازه می دهد که به جای وقت گذراندن در زندان و تحت اموزش های مجرمان خطرناک گرفتن جبران خسارت بزه دیده را تدارک دیده و پاسخگوی اعمال خلاف قانون خود باشند و اصلاح شوند. - پور بخش،،1387، - 1 در این مقاله جایگزین های مجازات زندان مورد برسی اجمالی قرار می گیرد.
-2بخش اول تعویق تعقیب
تعقیب جرم ها یک اصل قانونی است و دادسرا مکلف به تعقیب تمامی جرم هایی ست که به گونه ای از وقوع ان ها اگاه می شود امروزه از دیدگاه سیاست جنایی تعقیب همه مجرمان به ویژه در جرم های کم اهمیت که تراکم پرونده های کیفری را در بر دارد ،ممکن است از نظر دادستان سودمند نباشد .لذا قاعده دیگران با عنوان - اقتضای تعقیب - جایگاه خاصی را در میان ابزارهای سیاست جنای به خود اختصاص داده است .تصمیم دادستان به تعقیب نکردن متهم بدان معنا نیست که وی قصد دارد شخص یا اشخاصی را که در ارتکاب جرم به گونه ای دخالت داشته اند هرگز تعقب نکند.عنوان - تعویق تعقیب - یا به تعبیر دیگر - بایگانی کردن پرونده کیفری - با توجه به اهمیت توجیه است؛ضمنا دادستان مجاز است پیش از سپری شدن مدتی که قانون گذار برای مرور زمان تعقیب در نظر گرفته متهم یا متهمان را تحت تعقیب کیفری قرار دهد.تشخیص اقتضای تعقیب را باید بر عهده دادستان نهاد تا او با توجه به تجربه ها و وضع پروند نسبت به ان اقدام کند .دادستان مکلف است دلیل بایگانی پرونده کیفری را به طور مستدل ارائه کند ،تااصحاب دعوا بتوانند درباره ان بحث و گفتگو کنند .ماده 40 قانون ایین دادرسی فرانسه تعویق تعقیب کودکان و بزرگسالان را از یکدیگر جدا کرده اند.
الف:در مورد بزرگسالان دادستان پس از گرفتن تصمیم مبتنی بر بایگانی پرونده به موجب بند یک ماده 40 قانون مکلف شده تا شاکی و بزه دیده را از تصمیم خود اگاه کند و نیازی به توجیح دلیل بایگانی شدن پرونده ندارد .
ب:در مورد کودکانی که بزه دیده جرم های جنسی واقع شده اند تصمیم دادستان مبنی بر بایگانی پرونده باید هم مستدل و هم موجه بوده به طور کتبی ابلاغ شده باشد بی تردید در برخی از کشورها برنامه های میانجی گری خود کردنند تا انجا که سازمان ملل متحد نیز در سال »5991مقررات حداقل استاندارد برای عدالت کودکان« را تصویب کردند.
تعلیق مراقبتی فشرده برای مجرمانی طرح ریزی می شود که زندان برای ان ها خطرناک و نامناسب به نظر میرسد.تعلیق مراقبتی فشرده یکی دیگر از ضمانت اجرا های نوین مورد توجه مسئولان عدالت کیفری قرار گرفته است تا بدین وسیله از گسیل داشتن برخی از محکومان به زندان پرهیز کرده و از سوی دیگر نظارت و کنترل بیشتری بر این گونه افراد اعمال گردد.برخی از موارد به علت امکان ناپذیری قانونی تعقیب یا به علت امکان ناپذیری عملی تعقیب دادستان نسبت به بایگانی پرونده اقدام می کند. - پور بخش،2، - 1387
