بخشی از مقاله
چکیده
اصل مسؤولیت به طور کلی در روابط خصوصی افراد در جامعه امر پذیرفته شده ای است و ناشی از اصل عدالت خواهی و اخلاق فردی و اجتماعی و اصول و قواعد حقوقی است و این اصل حکم می کند که هر کسی به دیگری ضرری وارد کند باید از عهده جبران خسارت آن بر آید، امروزه تقریبا در تمامی کشورها مسؤولیت مدنی دولت پذیرفته شده است. مسأله بروز خسارات و نحوه جبران آن از دیرباز بشریت را به فکر این انداخت تا نسبت به ایجاد منبع تامین کننده خسارات به خصوص در مواردی که با تنگدستی و ناتوانی یا مجهول بودن و عدم دسترسی به عامل ورود زیان اقدام نمایند و از طریق گسترش فکر تعاون و همیاری بین مردم و دخالت دولت ها در پرداخت و جبران ضرر و زیان از طریق تاسیس نهاد بیمه و گسترش صندوق های تعاون اجتماعی و با توسعه مسئولیت های جمعی به جای مسئولیت فردی کوشید تا حتی الامکان خسارات ناشی از مسئولیت مدنی اشخاص در مواردیکه خطا و تقصیر عامل ورود زیان چه به عنوان یک فرد و شخص حقیقی اجتماع و چه از طریق یک شخص حقیقی یا حقوقی زیر مجموعه حاکمیت دولت ها را بلا جبران نگذارد اهمیت این موضوع به خصوص در حقوق اسلام از طریق ایجاد قواعد فقهی و مبانی جدید جبران خسارات منجر به ایجاد نهادهای جایگزین جهت پرداخت ضرر و زیان اشخاص گردید.
مقدمه
بیمه در جهان امروز، یک ضرورت جدی در زندگی انسان ها شمرده می شود که اهمیت آن پس از پیشرفت علمی و فکری و صنعتی و تجاری، خصوصاً بعد از گسترش قلمرو تجارت جهانی، پیش تر شناخته شده است. پیدایش بیمه بدان دلیل بود که انسان بتواند راهی عملی برای حمایت از خویشتن در برابر از خطرها، حادثه ها و مصیبت ها بیابد. حوادثی که ممکن است از نظر علمی یا روحی، نظام مالی و اقتصادی و معیشت خانوادگی او را در هم فرو ریزد. بیمه در زمینههای اقتصادی و مالی، دگرگونی بزرگی ایجاد کرده است.
بیمه امروز یک امر ارزشمند و عقلانی شناخته می شود و اهمیت آن، هنگامی آشکار می شود که تحولات جهانی امروز، با جهانی مقایسه شود که در آن بیمه نباشد بیمه در مسائل اقتصادی و اجتماعی و خانوادگی، در برابر خطرات، احساس امنیت و اطمینان ایجاد کرده است. بیمه در امور بازرگانی، تولیدی و . صادراتی، نقش مهمی ایفا می کند. تولید کنندگان با اعتباراتی که از نظام بیمه ای کسب می کنند، کالای تولیدی خود را آماده صادرات می سازند. اگر بیمه نبوده تولید کننده هم در مراحل تولید و هم در جریان صادرات باید همه خطرها را در جریان تولید، حمل و نقل، صادرات و احتمال ورشکستگی خریدار خود متحمل شود. اگر بیمه نبود برای کارهای بزرگ اقتصادی که سرمایه بسیاری را میطلبد، اقدام نمی شد.
چون تأسیسات بزرگ اقتصادی به میزان گسترش آنها، با خطرات بزرگ و خسارت زا، مواجه است و تلاش و توان فرد یا افراد معدود، کمتر از آن است که خود بتوانند خسارتهای بزرگ را تحمل کنند. با توجه به واقعیت های امر بیمه و نقش آن در زندگی انسان، معامله بیمه، بعنوان یک موضوع مستحدث، مورد بررسی فقهی قرار گرفته است. موضوع بیمه مسئولیت مدنی تامین و جبران خسارتهایی است که بر اثر تقصیر و خطا و یا فعالیت مخاطرهآمیز شخص متوجه دیگران میشود و مقصر حادثه به موجب قانون، نظم عمومی و مسئولیت مدنی تامین لازم را در اختیار کسانی قرار میدهد که ضمن کار و فعالیت و زندگی روزمره ممکن است وارده آمدن خسارت به دیگران شده و در معرض ادعای خسارت از طرف اشخاص زیان دیده واقع شوند. در بیمههای مسئولیت مدنی خسارات بدنی تامین و جبران هزینه معالجه صدمات بدنی و یا جرح حاصل از حوادث مشمول بیمه برای اشخاص ثالث موضوع قرارداد است .
سوالات تحقیق
-1آیا دولت مکلف است اززیان دیدگان ناشی ازعامل انسانی حمایت کند وخسارات وارد شده به آنها راجبران نماید.درحالی که خودنقشی درایجاد خسارت نداشته است؟
-2درصورت مثبت بودن پرسش پیشین ،مبنای چنین جبران خسارتی چیست وقلمرو آن کدام است؟
فرضیه تحقیق
-1 یکی از اصول اولیه حاکم بر زندگی اجتماعی در هر نظامی ، حمایت از افراد تحت حاکمیت و سیطره آن کشور می باشد و دولت به عنوان یک شخص حقوقی مستقل از اتباع خود ، وظیفهتأمین و حمایت بیمه ای را به عهده دارد .
-2 نظام حقوقی اسلام مبانی حمایت دولت از افراد تحت حاکمیت خود در قالب آیات قرآنی ، روایات وارده از طرف ائمه معصومین - ع - و قواعد فقهی که در طول زمان تکامل یافته میباشد.
روش تحقیق
این تحقیق براساس گردآوری مطالب واستفاده از روش کتابخانه ای بوده وابتدابه گردآوری مطالب از کتب فقهی وعلمای اسلامی ومواد قانون مجازات اسلامی جمع آوری شده پرداخته شده است.
فصل اول : وظیفه حمایتی دولت و حاکم اسلامی در برقراری عدالت اجتماعی
یکی از اصول اولیه حاکم بر زندگی اجتماعی در هر نظامی ، حمایت از افراد تحت حاکمیت و سیطره آن کشور می باشد خواه جنبه ضرر و زیان ناشی از تقصیر و تخلف دولت را داشته باشد و یا ناشی از رفتار سوء سایر افراد و اتباع تحت حاکمیت خود که به نوعی از جبران زیان و خسارت وارده عاجزند و توانایی مالی جهت جبران آنرا به علت شرایط اقتصادی حاکم بر آن جامعه را ندارند. خوشبختانه در نظام حقوقی اسلام مبانی حمایت دولت از افراد تحت حاکمیت خود در قالب آیات قرآنی ، روایات وارده از طرف ائمه معصومین - ع - و قواعد فقهی که در طول زمان تکامل یافته به وفور یافت می شود و نشان از احترام به حیثیت، جان، مال افراد را دارد خواه مسلمان باشند یا غیر مسلمان وظیفه حاکم اسلامی در قبال آنان یکسان است و هیچ تبعیضی در کار نیست و دولت به عنوان یک شخص حقوقی مستقل از اتباع خود ، وظیفهتأمین و حمایت بیمه ای را به عهده دارد .
-1-1 مبانی مسئولیت دولت نسبت به خسارات بلاجبران
-1-1-1 نصوص قرآنی
یکی از وظایفی که بر اساس مفهوم ولایت بر عهده ولی قرار می گیرد، تأمین و حمایت از کسانی است که تحت پوشش ولایی قرار می گیرند. به عبارت دیگر تأمین مجموعه ای از حداقل های مکفی برای آحاد افراد جامعه و حمایت آنان در جامعه همانند وظایف ولی خانواده نسبت به فرزندان به عهده حکومت اسلامی است.
