بخشی از مقاله
چکیده
حقوق اجتماعی در رساله حقوقی امام سجاد در این مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرد. ضرورت این تحقیق در روابط اجتماعی برای تحقق سبک زندگی سالم و داشتن جامعه‌ای مبتنی بر رعایت حق و حقوق از دیدگاه امام سجاد می‌باشد. با فرض این که روابط اجتماعی سالم و رعایت حقوق متقابل افراد در جامعه به رشد و آگاهی مردم و پیشرفت جوامع کمک شایانی می‌کند.این مقاله تااش کرده است تا با استفاده از مباحث اجتماعی مطرح شده در رساله حقوقی امام سجاد ، این مسأله را تبیین کند و موضوعاتی از قبیل حقوق زوجه، دوست و هم‌نشین، همسایه، استاد، شاگرد، فرزند و غیره را در جمله حقوق و مباحث اجتماعی ذکر نماید.
با توجه به اینکه رساله حقوقی امام سجاد مباحث زیادی را به حقوق اجتماعی پرداخته می‌توان چنین برداشت کرد، رعایت این حقوق و تعهدها و التزام‌های اخالقی، به داشتن جامعه سالم و کارآمد کمک شایانی می‌کند.ویژگی‌ها و راهکارهای اجتماعی رساله امام، نشان دهنده این است که داشتن جامعه سالم جز با رعایت حق و حقوق و تعهدات اخالقی میسر نخواهد بود. در نتیجه روشن می‌شودکیفیت رعایت حق و حقوق اجتماعی متقابل و همچنین روابط اجتماعی از مباحث مهم در تعالی زندگی فردی و اجتماعی محسوب می‌شود.
واژگان کلیدی: امام سجاد ، حقوق، جامعه، حقوق اجتماعی، رساله حقوق.
مقدمه
مقتضای طبیعت انسان به‌گونه‌ای است که تمایل دارد در کنار دیگران و همنوعان خویش زندگی کند و به تعبیری انسان مدنی و موجودی اجتماعی می‌باشد. بعد از آن که انسان وارد زندگی اجتماعی می‌شود، شناخت و رعایت حقوق اجتماعی، یکی از ضروری‌ترین نیازهای او می‌باشد.قریب به 82 سال سفیانیان و مروانیان در جایگاه خلفت اسامی قرار گرفتند و خود را متولی دین و جامعه دانسته و برای بقای قدرت، تمام قواعد اجتماعی و اخلقی جامعه را فرو ریختند و به پیرو آن، حقوق ترسیمی اسام در جامعه نیز مورد تهاجم حکومتی قرار گرفت و در هم ریخت. پیام چنین تحکمی در جامعه نابودی و انحطاط اخاق و رعایت حقوق بوده است.1
امام سجاد در چنین عصری، امامت خود را سپری کردند. عصری که بنیان‌های اخلقی گسسته و حقوق انسان‌ها با موضوع شده بود. عالمان دینی حکومتی، مردم ناآگاه را ناآگاه‌تر کرده و القا پوچی به جامعه از سوی امویان را توجیه می‌کردند. در این برهه، امام در تاش بودند تا با بیان رساله حقوق، بنیان‌های اخلقی و حقوقی فرو ریخته در جامعه را برگردانند و مردم را به حقایق واقعی دین و حقوق آشنا سازند. در واقع رساله حقوق امام زین‌العابدین ، مبارزه با انحطاط اخلقی حقوقی، جهل و ظلم و جوری است که حاکمان بر جامعه روا داشتند.
امام زین‌العابدین با در نظر گرفتن اخاق، حقوق و اجتماع سعی بر آن داشتند تا با برقراری ارتباط میان آن‌ها به حفظ جامعه و اجتماع کمک کنند. مارکس وبر، جامعه‌شناس معاصر نیز بر این باور است که با رعایت بنیان‌های اخلقی و حقوقی در جامعه، اجتماع سالم‌تر و مسئولیت‌پذیرتری ایجاد خواهد شد. امام در رساله حقوق خویش خواستند با ایجاد تعهدهای اخلقی و حقوقی و ملتزم شدن به آن دو، مردم را به رعایت حقوق اجتماعی ملتزم کنند. هرچند حقوق، میزانی برای جلوگیری از خطاست ولی اگر روح اخاق حاکم نباشد حقوق دور زده می‌شود و تفسیر درستی از آن ارائه نمی‌شود و حق و حقوق اجتماعی پایمال خواهد شد.
مفاهیم و کلیات حق
حق از مفاهیم بنیادین مرتبط با انسان است و به خاطر ماهیت ارتباطاتی که انسان دارد در تشکیل و اداره جامعه نقش دارد. این مفهوم به موازات حرکت انسان از فردیت به اجتماع حرکت می‌کند. اما حق هم دارای معنای لغوی و اصطلحی است. آنچه که به مفهوم حق اهمیت می‌دهد جایگاه این مفهوم به عنوان اصلی‌ترین هسته در نظام‌های حقوقی است.1امام سجاد حق را در وسیع‌ترین مفهوم خود در رساله حقوق به کارگرفته است. جنبه‌هایی که امام در مفهوم حق در نظر گرفتند از حقوق خداوند، حقوق فردی، حقوق اجتماعی و حق نفس اعضا بر انسان می‌باشد. چنین گفتمانی از حقوق در نظر امام، گفتمانی الهی است. زیرا انسان بر مبنای تعریف امام از حقوق، بایستی یک نظام پیشینی و ارزشی مبتنی بر هستی شناختی اصیل و بر پایه معرفت دارای پایه‌های عقلی خدا را پرستش کرده و از شرک ورزیدن دوری کند. در منظر امام از حق
