بخشی از مقاله
چکیده
انسان در هر جامعه ای که زندگی می کند به عنوان شهروند آن جامعه دارای حقوقی است که رعایت آن توسط همنوعان و سیستم حکومتی حاکم بر آن جامعه، امری الزامی و انکار ناپذیر است .پرداختن به فلسفه حقوق شهروندی از آن جهت حائز اهمیت است که زوایای مختلف حقوق شهروندی را بررسی نموده تا اینکه ضمن آشنایی شهروندان جامعه با این موضوع، کارگزاران دولت ها نیز جایگاه مهم این مقوله را درک نموده، بر رعایت حقوق شهروندان جامعه بیش از پیش همت کنند. در این مقاله سیر تاریخی حقوق شهروندی بررسی شده و پس از آن به کلیاتی از حقوق شهروندی، قبل و بعد از انقلاب در نظام حقوقی ایران پرداخته شده است. درنهایت به حقوق شهروندی در بخشنامه ی قوه قضاییه و اسلام اشاره گردیده است.
مقدمه1
سکنی گزیدن در جامعه ای چند فرهنگی که متشکل از ملیت ها و قومیت های مختلف است با چالش هایی روبروست . این مهم در حالی است که بشر به منظور برخورداری از حق حیات و رفاه اجتماعی همواره درصدد یافتن راه ها و روش هایی است که او را در این راستا یاری کند. حقوق شهروندی از جمله حقوقی است که به منظور تضمین این مهم وضع گردیده - خواجه نوری، . - 1391 آگاهی شهروندی، به معنای شناخت شهروندان از وظایف حکومت و شهرداری در قبال شهروندان، تلاش بر ای تحقق حقوق و اجرای تعهداتشان است - پورعزت و همکاران، 1388،ص. - 13
حقوق شهروندی مبنای عالی برای اداره ی امور انسان به شمار می رود - هزار جریبی و امانیان،1390،ص. - 2 مسئله حقوق شهروندی دارای زمینه ها و ابعاد مختلفی است که توجه به آن می تواند موجبات کاهش پاره ای از مشکلات شهروندی گردد که در حال حاضر متوجه نهادهای متولی امور شهری است - بهدین و همکاران، . - 1388 پاسخ گویی در مقابل مسئولیت ها و تکالیف برخلاف آنچه در گذشته اتفاق می افتاد، نه تنها بر عهده شهروندان است، بلکه دولتمردان و مسئولا ن نیز در این عرصه مسئولیت خطیری بر دوش دارند.
باتوجه به مفهوم شهروندی که حاکی از رابطه بین مردم و حاکمیت است، چنین مفهومی در زمان کنونی سبب شده است که شهروندان فقط دارای تکالیفی نسبت به حکومت نباشند بلکه نوعی تقابل حق و تکلیف بین حقوق شهروندی با نهاد حاکمیت شکل گرفته است - جاوید و شفیع زاده خولجانی، 1392،ص . - 14 اهمیت حقوق شهروندی به حدی است که رابطه نزدیکی با جایگاه حاکمیت پیدا می کند و حتی برخی از کارشناسان بر این باورند که اگر در جامعه ای حقوق شهروندان نهادینه نشده باشد، رابطه مردم و حاکمیت دچار تزلزل می شود - باقری، 1393،ص. - 5 تمامی این حقوق، حق طبیعی انسان محسوب می شود و حاکمان همواره موظفند آن را رعایت کنند و محترم شمارند - باقری،1393، ص. - 6
بررسی حقوق شهروندی به ما کمک می کند که مسئولان و کارگزاران حکومتی به لحاظ حساسیت شغلی مرتبط با حقوق شهروندان ازقبیل: دستگیری متهم، تفهیم اتهام، توجه به اصل برائت و ... با جایگاه این مقوله آشنا شده و در جهت نهادینه شدن و حفظ آن اهتمام ورزند - روشن و همکاران، 1393، ص. - 1 یکی از مواردی که به دوام دولت ها کمک می کند رعایت حقوق شهروندی است - روشن،1393، ص . - 26 تحقق شهروندی با تأکید بر دو شاخص مهم در نظام های حقوقی جهان، یعنی اصل حاکمیت قانون و حق مشارکت سیاسی به خوبی قابل درک است - کلدی و پوردهناد، . - 1391 گرایش های شهروندی معمولا به سه بحث تربیت ماهیت دولت سیاسی، ماهیت شهروند و ارتباط فرد و جامعه مرتبط است - فتحی و مختار پور، . - 1390
ادبیات تحقیق1 حقوق
عبارتست از مجموع مقرراتی که بر روابط افراد یک جامعه سیاسی ، حاکم است. گورویچ، جامعه شناس فرانسوی ، در تألیف حقوق می گوید: » کوششی است که برای تحقق عدالت در جامعه معین انجام می شود - «جهانیان و حقوقی، 1391، ص. - 2
شهروند
مرکب از دو کلمه » شهر« و » وند« می باشد - علیدوستی، . - 1388 شهروند2 از واژه لاتینی » سیویتاس3 « مشتق است. شهروند کسی است که به آن واحد سیاسی تعلق دارد و شرایط لازم را برای مشارکت در اداره امور عمومی در محدوده شهر داراست - بیرانوند، 1389، ص. - 4 شهروند فردی است در رابطه با یک دولت، که برخوردار از حقوق سیاسی مدنی است - نوروزی و گل پرور،. - 1389
شهروندی
وضع رابطه ی موجود میان یک شخص طبیعی و یک جامعه ی سیاسی موسوم به دولت است که بر اثر آن اولی ملزم به وفاداری و دومی موظف به حمایت است - گواروکرب، . - 1388
حقوق شهروندی
حقوق شهروندی آن دسته از امتیازات و قواعد عام اجتماعی است که در چارچوب قانون اساسی به شهروندان داده می شود و انتفاع از آن نیز به میزانی است که تعرضی به حقوق سایر شهرندان و نظم عمومی نداشته باشد - بیرانوند، 1389، ص. - 6
قوانین اداری
قانون، دستورها، مقررات و احکامی است که از طرف دولت و مجلس برای برقراری نظم و اداره کردن امور جامعه وضع شود - عمید، . - 1389
سیر تاریخی
مفهوم حقوق شهروندی، همانند خیلی از مفاهیم دیگر علوم اجتماعی، ریشه در یونان باستان دارد. ارسطو اولین کسی بود که در شکل گیری نظریه شهروندی تلاش نمود؛ این در حالی است که اولین نمود سازمانی و رسمی آن در قرن های 4 و 5 میلادی در شهرهای یونان باستان بویژه آتن دیده می شود؛ با این تفاوت که آیین شهروندی یونان از نظر شکل و عملکرد با آیین شهروندی دوره پیشرفته متفاوت است؛ پس علمای تاریخ علم شهروندی برای تأکید بیشتر بر تغییرات معنایی واژه شهروندی دوره ای، رشد این مفهوم را به مراحل مختلف از منشأ اصلی آن یعنی جهان باستان تا دوره جدید آن تفکیک می کنند - روشن و همکاران، . - 1393
اصطلاح حقوق شهروندی - در مفهوم جدید - اولین بار در اعلامیه حقوق بشر و شهروندی سال 1789 م فرانسه مطرح شد که پس از تصویب در صدر قانون اساسی در سپتامبر 1791 م قرار گرفت - حاج زاده و منصوری، . - 1392 رفته رفته مفهوم آزادی عمومی هم به عنوان مطالبات شهروندان در برابر قوای عمومی قد علم کرد و با مجموعه حقوق بشر در هم آمیخت. از دل مفهوم آزادی، عناصر کوچک تر و فرعی تری زاده شدند از جمله آنها آزادی سیاسی، آزادی مطبوعات، آزادی تجمعات، آزادی دینی، آزادی آموزش و ... می باشد - غلامی رزینی و غلامی، . - 1390
