بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی با تکیه بر روش اسنادی B میدانی انجام شده است به بررسی جایگاه و ارزش حمام وکیل در گردشگری شهری پرداخته است. نتایج نشان داد حمام وکیل در بافت تاریخی مجموعه زندیه در شهر شیراز با داشتن معماری، گچ بری، نقاشیهای اسطورهای و مذهبی و واقع شدن در کنار دیگر آثار مجموعه زندیه همچون مسجد، بازار و ارگ حکومتی که از مشخصه اصلی سیستم شهر سازی ایرانی اسلامی است نقش بسیار مهمی در جذب گردشگران داخلی و خارجی داشته است. حمامهای تاریخی جزو میراث فرهنگی ملموس به شمار میآیند و اندیشه حاکم بر مفاهیم زیبا شناختی نقاشی و هنرهای ظریف حمام میراث فرهنگی ناملموس ارزشمندی هستند که باید حفظ، نگهداری و معرفی شوند.
مقدمه
حمام در سیستم شهر سازی ایرانی اسلامی به عنوان بناهای عام المنفعه و عمومی در کنار مسجد و بازار ساخته میشده است. نزدیکی حمام به به مسجد موجب راحتی نمازگزاران در طهارت میشد. حمام در طول تاریخ در نحوه ساخت، نوع استفاده و تزئینات بکار رفته فراز و نشیبهایی داشته است. امروزه با پیشرفت و به روز شدن سیستم بهداشتی و فاضلاب نحوه ساخت حمامها تغییر پیدا کرده و خانهها دارای حمامهای انفرادی و اختصاصی هستند.
در تاریخ سرزمین ایران به دلیل اهمیت نظافت در شرع و ذوق و هنر ایرانی دست به دست هم دادند تا محل تنظیف مکانی آرام و روح بخش باشد.حمامهای قدیم که به گرمابه معروف بودند به دلیل معماری، گچ بری، نقاشیهای ارزشمند ادبی، اسطورهای، مذهبی امروزه به عنوان آثار تاریخی ارزشمند میراث فرهنگی و موزههای مردم شناسی معرفی میشوند. میراث فرهنگی، حاصل فعالیتهای نویسندگان، هنرمندان، معماران، موسیقیدانان و تجلی معنویت مردم و ساخت ارزشهایی است که به زندگی معنی میدهند.
میراث فرهنگی نتیجه عوامل محسوس و نامحسوسی است که خلاقیت مردم از طریق آنها متجلی میشود - رضوانی، . - 99 :1386 امروزه آثار تاریخی موجود در شهرها بویژه حمامهای تاریخی به عنوان آثاری ارزشمند در گردشگری شهری مورد استفاده محققان و گردشگران قرار میگیرند. آثار باستانی و تاریخی همواره جاذبه فوق العادهای برای گردشگران داشته است. در عین حال زمینههای عرضه و تنوع جاذبههای مرتبط با آنها همچون انواع معماری، هنرها، تزئینات، سبک ها و اسلوبها مشاهده میشود.
بازدید از آثار باستانی و تاریخی گذشته را ترسیم و تاریخ را بصورت عینی و شهودی قابل درک میکند و مسیری است که راه پر پیچ خم و پیشرفت بشری را در هنر و معماری به خوبی نشان میدهد. از این جهت هم پیچ و خم جاذبههای باستان شناسی را برای گردشگران متنوع است و هم گردشگران فرهنگی متعدد و متفاوت هستند - افخمی، - 96 :1386 نواحی شهری به علت آنکه جاذبههای تاریخی و فرهنگی بسیاری در کنار دیگر امکانات و خدمات رفاهی دارند، غالبا مقاصد گردشگری مهمی محسوب میشوند. گردشگری شهری یک منبع اقتصادی مهم است که نقش موثر و مهمی در سیاستهای اقتصادی، اجتماعی و رفاهی شهر و شهرنشینان ایفا میکند.
پژوهش حاضر به شیوه توصیفی و به روش اسنادی _ میدانی به بررسی حمام وکیل به عنوان یکی از عناصر ارزشمند میراث فرهنگی بافت تاریخی شهر در توسعه گردشگری شهری و جذب گردشگر پرداخته است. این پژوهش ابتدا به روش پژوهش و ادبیات نظری، سپس به یافتهها - تاریخچه حمام، حمام وکیل، آداب حمام رفتن و سلمانی ها - جایگاه این حمام در بافت تاریخی و توسعه گردشگری شهری میپردازد.
روش پژوهش
روشهای گردآوری اطلاعات به دو دسته تقسیم میشوند: روشهای کتابخانهای و روشهای میدانی - حافظ نیا،. - 163 : 1384 پژوهش حاضر از نوع توصیفی است. برای گردآوری اطلاعات از روش بازدید میدانی و منابع اسنادی استفاده شده است. اینگونه که با بازدید حضوری از حمام وکیل، سپس مطالعات کتابخانهای در مباحث گردشگری شهری، تاریخ و فرهنگی موجود در کتابها و مقالات معتبر به بررسی جایگاه آن در گردشگری شهری پرداخته شده است.
ادبیات نظری
گردشگری در دنیای قدیم منحصر به امور بازرگانی، پیام رسانی، مسافرتهای استثنایی جاسوسان، ماجراجویان و همچنین طالبان علم بود، در حالیکه امروزه یکی از مسائل مهم و موثر اقتصادی و یکی از عوامل برجسته ارتباط اجتماعی و فرهنگی در حد یک مسئله مهم و جهانی قابل بررسی است - زیاری،. - 1 :1393 با روند رو به رشد صنعتی شدن دو قرن اخیر همراه با برخی موارد دیگر از جمله افزایش اوقات فراغت مردم و بهبود زیر ساختهای ارتباطی و گسترش صنعت حمل و نقل، تقاضا برای گردشگری در سطح جهان افزایش یافته است - گومز، . - 113 : 2007
با توجه به انگیزههای اصلی و فرعی مسافرت، مدت و زمان سفر، نوع جاذبه گردشگری، مکان و مقصد مورد بازدید و اثرات و پیامدهای حاصل از آن بر محیط زیست و ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه محلی، میتوان گردشگری و گردشگران را به انواع و دستههای مختلف تفکیک و طبقه بندی کرد. طبقهبندی گونههای گردشگری از یک سو ریشه در برداشت هر جامعه از مفهوم گردشگری دارد. از سوی دیگر غالبا سازمانهای مرتبط انواع صنعت گردشگری را با ملاکهایی چون: اندازه، مقیاس، ظرفیت پذیرش و ماهیت جذابیتهای گردشگری طبقه بندی میکنند - حیدری چیانه، . - 39 :1389 شناخت انواع گردشگری برای برنامهریزی در عرصه گردشگری اهمیت اساسی دارد، چرا که تقاضاها و خدمات مورد نیاز گردشگران مختلف یکسان نیست - زیاری،. - 49 :1393
