مقاله حمایت از مدلهای مصرفی در حقوق مالکیت فکری

بخشی از مقاله

چکیده:

امروزه با توجه به ایجاد ارزش مالی حقوق معنوی و حمایتهای از حقوق این حوزه و تغییرات گسترده جهانی در این زمینه در بسیاری از کشورها، تمایل شدیدی برای حمایت از نوآوری ها بوجود آمده است. با توجه به تقسیم مالکیت فکری به دو حوزه مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری مصادیق هر حوزه مشخص شده و بازشناسی هر کدام از موارد سهل تر شده است. موضوع مورد بحث این نوشتار از مصادیق مالکیت صنعتی است که بیش تر از همه تولیدکنندگان و مخترعان کشور را به ویژه در حوزه صنعت در گیر می کند چرا که صاحبان اختراعات و نوآوری های این حوزه پیوسته در تلاش برای ثبت و حمایت هستند تا بتوانند از مزایای یک اختراع ثبت شده در لوای حقوق مالکیت فکری استفاده کنند اما در بعضی مواقع یک نوآوری، شرایطی کافی جهت حمایت تحت قالب یک اختراع را ندارد و در این حالت موضوع حمایت از مدل مصرفی یا کسب و کار کوچک مطرح می شود.

در واقع مدل مصرفی همانند حق اختراع، حقی انحصاری به موجب نوآوری انجام شده به صاحبش می دهد در حالی که نسبت به حق اختراع ارزان تر بوده، مقررات سختگیرانه نداشته و مدت زمان حمایت کوتاه تری را اعطا می کند. جهت اطلاع از مفهوم این موضوع و شرایط حمایت از آن در حقوق، در این نوشتار از مدلهای مصرفی به عنوان موضوعی جدید در مالکیت فکری سخن خواهیم گفت تا علاوه بر شناخت مفهوم آن و جایگاهش، ادبیات قانونی آن را در ایران و سایر کشورها مقایسه کنیم:

مقدمه:

موضوع حمایت از حقوق مالکیت فکری موضوعی جدید در جهان می باشد و حتی بسیاری از کشورها با وجود پیوستن به کنوانسیون های مربوطه، بسترهای قانونی داخلی مناسبی جهت پوشش موضوعات این حوزه ندارند.در این میان صحبت از "مدل های مصرفی " بعنوان موضوعی جدید و خاص، شاید فعلا در خصوص کشورهای معدودی کاربرد داشته باشد. اما با گسترش حمایت از حقوق فکری و ایجاد چارچوبهای مناسب قانونی، نیاز به طرح این موضوعات و مطالعه حقوق کشورهای پیش قدم امری اجتناب ناپذیر است.

حقوق مالکیت فکری بر مبنای مصادیق مورد حمایت به دو بخش عمده »مالکیت ادبی-هنری« و »مالکیت صنعتی« تقسیم می شود. قبل از آنکه صنعت رو به تکامل رود حقوق مالکیت صنعتی مطرح نبود. از قرن ٌّ میلادی به بعد در قاره اروپا موضوع صنعت و تجارت و اختراعات اهمیت فزاینده ای پیدا کرد و از طرفی نیز برای حفظ آثار صنعتی و اختراعات صنعتگران و مخترعین و تشویق آنان مقرراتی بوجود آمد و با توجه به اینکه دامنه اختراعات روز به روز توسعه می یافت و صنعتگران از آن اختراعات بهره مند می شدند لذا بتدریج در قوانین مربوط به حمایت آثار مخترعین و صنعتگران تحولاتی پدید آمد تا به حدی که امروز در تمام کشورهای اروپا، آمریکا و آسیا قوانینی برای حفظ حقوق مالکیت صنعتی و اختراعات اشخاص وضع و به اجرا گذارده شده است.

چون موضوعات صنعتی و تجارتی و اختراعی تقریباً در تمام کشورهای صنعتی یکسان است قوانینی که درزمینه حمایت آثار مالکیت صنعتی وضع شده است همه تقریباً متحدالمضمون و یکنواخت می باشد باستثنای کشورهائی که در آنها اساس مالکیت خصوصی به اشتراکی و ملی، تغییر ماهیت داده است در این گونه کشورها، مقررات مخصوصی برای حقوق مالکیت صنعتی وضع شده است بطوریکه زمینه تشویق دانشمندان و مخترعان فراهم و حقوق مالکیت آنان حفظ می شود.

حمایت از مدل های مصرفی یا کسب و کارهای کوچک که خصیصه نوآوری داشته اما تمام ملزومات اختراع را جهت حمایت ندارند در بعضی کشورها مورد قبول واقع شده است. ممکن است این سوال اصلی مطرح شود که علت حمایت از این مدل ها با توجه به کامل نبودن شروط کدام موارد است؟ در واقع چرا باید از این مدلها حمایت کنیم؟ و آیا در حقوق کشور ما حمایت از این مورد قانونگذاری شده است؟در ادامه نوشتار باارائه تعریفی از مفهوم مدل مصرفی و تفاوتهای آن با حق اختراع، مسائل حقوقی آن را نیز بررسی خواهیم کرد:

مفهوم و تاریخچه مدل های مصرفی:

از لحاظ تاریخی این مفهوم به قانون سال ٌٌَُ قانون آلمان بر می گردد که بعدها کشری مثل ژاپن از آلمان در این خصوص پیروی کرد اما بعدها این دو کشور مفاهیم مختلفی از مدل مصرفی و حمایت از آن انتخاب کردند. مدل مصرفی یک حق انحصاری است که برای یک نوآوری داده می شود که به صاحب حق این اجازه را می دهد که از استفاده تجاری دیگران؛ بدون اذن او,از نوآوری حمایت شده ودریک مدت محدود زمانی ؛جلوگیری کند.در تعریف اولیه آن ممکن است از کشوری به کشور دیگر متفاوت باشد. - جایی که چنین حمایتی قابل دسترس است - مدل مصرفی شبیه اختراع است.در واقع ؛مدل مصرفی ؛بعضی اوقات بعنوان حق اختراع کوچک یا حق نوآوری ,تلقی می شود. این مفهوم در کشورهای مختلف ممکن است متفاوت باشد اما چند خصوصیت در تمام کشورها به چشم می خورد:

B ارائه حق انحصاری به دارنده

B نوآوری - حتی با وجود معیارهای مختلف آن در کشورها -

Bلزوم ثبت

Bحمایت از خصیصه فنی - 5LFKDUGVو - -RKQ

تفاوت مدل مصرفی با حق اختراع:

با وجود تشابهات این دو موضوع، باید به تفاوت های آنها نیز توجه کنیم تا بتوانیم این دو را تفکیک و تعریف کنیم:

B حق اختراع در زمینه های محصول صنعیت و فرآیند منتهی به محصول و روش تولید در هر دو صورت قابل ارزیابی و اعطا می باشد در حالی که مدل های مصرفی لزوما به جنبه های مکانیکی و خود محصول می پردازند.

B شرط گام ابتکاری در مدل های مصرفی کمتر و محدود تر از اختراع مطرح می باشد    .

B هزینه های لازم جهت کسب حقوق ناشی مدل های مصرفی معمولا کمتر است    .

Bمدت حمایت از مدل های مصرفی کمتر است    .

B در مدل های مصرفی روش های کسب حمایت و روند بررسی کو تاهتر و ساده تر می باشد و بررسی به صورت ماهوی صورت نمی گیرد

B در اسناد کسب شده توسط مبتکر و مخترع در زمینه های مدل های مصرفی و نیز جهت تمایز آن با ورقه اختراع معمولا عنوان اختراع جهت مدل های مصرفی ذکر می شود. 

حمایت داخلی و بین المللی از مدلهای مصرفی:

اگرچه به موجب کنوانسیون پاریس حمایت از نمونه های مصرفی برای کشورهای عضو از جمله ایران که از سال 1337 به آن ملحق است اجباری است ولی در نظام حقوقی ایران هیج نوع قوانین و مقرراتی در رابطه با حمایت از مدل های مصرفی وجود ندارد . عملا ابتکارات ساده و اختراعات کوچک در اداره مالکیت صنعتی مانند خیلی دیگر از کشورها که از نمونه های اشیاء مصرفی حمایت می کنند تحت عنوان اختراع ثبت می گردند و این روند با توجه به تفاوت های گفته شده فوق که موید وجود دو مفهوم متفاوت با مسائل حقوقی مختلف می باشد ناسازگار است.