بخشی از مقاله
چکیده: امروزه بسیاری از شهرها با رشد بالای جمعیت و توسعه بی حد کالبدی، بدون در نظر گرفتن مسائل محیطی مواجه هستند. بر این اساس، هدف از این پژوهش، شناخت و بررسی مولفه های حکمروایی خوب شهری در راستای توسعه شهری پایدار، می باشد. لازم به ذکر است که مطالعه حاضر به روش تحلیل محتوا بوده، که با بررسی مفاهیم و رویکردهای نظری مربوطه به تحلیل و ارزیابی آنها نیز پرداخته شده است. با توجه به یافته های این مقاله، برنامه ریزی و سیاست گذاری ها در شهر باید هدفمند و متناسب با میزان دسترسی به منابع محلی و نیازهای عینی و ذهنی مردم باشد. همچنین توجه به مولفه هایی همچون عدالت و امنیت در ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان، در جهت حکمروایی خوب شهری و در نتیجه توسعه پایدار، بسیار حائز اهمیت است.
مقدمه
نواحی شهری مراکز اصلی رشد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در هر کشوری هستند، که خود را به عنوان جذاب ترین نقاط برای ایجاد ثروت، کار، خلاقیت و نوآوری اثبات کرده اند. اما این نواحی با چالش های مهمی در زمینه های تخریب فیزیکی و محیطی، محرومیت اجتماعی، ناامنی، بیکاری، کمبود مسکن و ترافیک روبرو هستند، که این مشکلات کیفیت زندگی شهری را به شدت کاهش می دهند. حکمروایی شهری مسئله ای چند وجهی و با اهمیت های مختلف است، در واقع تمامی موضوعات مورد توجه و مرتبط برای بررسی و نیل به توسعه پایدار دارای مراتب و پیچیدگی هایی است. درک این پیچیدگی ها ، پارامترهای دسترسی، ارزش گذاری و اندازه گیری دارای اهمیت است. این معضل مهمی است که همواره مورد توجه جامعه بشری بوده است.
امروزهشهرها با تقاضاهای روزافزون شهروندان روبرو هستند و دولت ها عمدتاً از عهده انجام آن وظایف بر نمی آیند. طرح بحث تمرکززدایی و واگذاری بخشی از اختیارات و وظایف دستگاه های دولتی به نهادهای محلی و شهرداری ها در جهت اداره امور و برآوردن خواسته های شهروندان به حکومت های محلی و شهرداری ها است. با این وجود سیاستگذاران و برنامه ریزان در سطوح بین المللی و ملی بر قابلیت شهرها برای بهبود کیفیت زندگی انسان ها تاکید دارند. مطالعه کیفیت زندگی در نواحی شهری در سال های اخیر مورد توجه گسترده بوده است. در این تحقیق نیز فرض برآن است که با حکمرانی خوب شهری، با توجه به شاخص ها و مولفه های موثر بر آن می توان موجب ارتقاء کیفیت زندگی شهری شد. در واقع هدف این مقاله، بررسی این شاخص ها در جهت نیل به حکمرانی خوب شهری است.
پیشینه پژوهش
شهرها کانون هایی هستند که در آنها آدمی به تصرف و استفاده از کره خاکی دست یافته است، هم بر نواحی اطراف خود تأثیر می گذارند و هم از آن متأثر می شوند و نمودار نیازهای اقتصادی و اجتماعی آدمی هستند و بر اساس این احتیاجات بسط و توسعه می یابند. عواملی که زندگی در شهرها را میسر می دارد وابسته به خدمتی است که شهر نه تنها برای خود بلکه برای نواحی دیگر به عهده دارد و خدماتی که زندگی شهرها را میسر می دارد به ماهیت اقتصادی شهر و نواحی اطراف آن وابسته است - مزینی، . - 1385 دگرگونی های نظام جامعه شهری امروز که خود برخاسته از تعاملات عمیق میان خلق فن آوری های جدید، توسعه زیر بنایی و گسترش روزافزون جریان خدمات رسانی است، نشان از اهمیت خواست ها و نیازهای جدید شهروندان در فرایند بسیار پیچیده مدیریت خدمات شهری است.
مفهوم حکمرانی شهری
واژگان حکمرانی و حکومت، دارای مفاهمحضی و تخصصی بوده که بعضاَ فارغ از مفهوم، معمولاً جایگزین یکدیگر به کار می روند. اما قدمت حکمرانی به تاریخ تمدن بشری برمی گردد. معنی واژه حکمرانی، هدایت کردن و راهنمایی کردن و یا چیزها را در کنار هم نگه داشتن است. در حالی که مفهوم حکومت دلالت بر واحد سیاسی برای انجام وظیفه سیاستگذاری داشته و برجسته تر از اجرای سیاست ها است.
پس می توان گفت واژه حکمرانی اشاره به پاسخگو بودن، هم در حوزه سیاستگذاری و هم در حوزه اجرا دارد - شریفیان ثانی، . - 149 :1380 پس، حکمرانی موضوعی است که بر نحوه تعامل دولت ها و سایر سازمان های اجتماعی با یکدیگر، نحوه ارتباط با شهروندان و نحوه اتخاذ تصمیمات در جهانی پیچیده تمرکز داشته و فرایندی است که از آن طریق جوامع و سازمان ها تصمیمات خود را اتخاذ و بواسطه آن، مشخص می کنند که چه کسانی در این فرایند درگیر و چگونه وظیفه خود را به انجام برسانند. - شریفیان ثانی، . - 37 : 1380
حکمرانی شهری، طبق تعریف زیست بوم سازمان ملل عبارت است از مجموعه روش های برنامه ریزی و مدیریت عمومی شهر از سوی افراد، نهادهای عمومی و نهادهای خصوصی و نیز فرایند مستمری است که از آن طریق، منافع متضاد یا متعارض با یکدیگر همراه شده و زمینه همکاری و کنش متقابل فراهم می آید. طبق این تعریف حکمرانی شهری، هم نهادهای رسمی و هم اقدامات غیررسمی و سرمایه اجتماعی شهروندان را در برمی گیرد. - برنامه اسکان بشر ملل متحد، . - 2006
حمکرانی شهری بر خلاف مدیریت شهری، فرایندی مدیریتی است که به اتخاذ و حفظ زیربناها و خدمات شهری می پردازد. حکمرانی شهری فراندی کاملاً سیاسی در نظر گرفته می شود - شریفیان ثانی، - 9 :1380 و از آنجا که حکمرانی یا حاکمیت شهری، وظیفه به اجرا در آوردن تصمیمات و سیاست های عمومی در جهت منافع عامه را دارد - پاداش و همکاران، - 4: 1386، به عنوان فرایندی مشارکتی توسعه، تعریف می شود و به موجب آن همه ذینفعان شامل حکومت، بخش خصوصی و جامعه مدنی تمهیداتی را برای حل مشکلات شهری فراهم می آورند که نتیجه آن رفع ناپایداری توسعه شهری، رفع ناپایداری ها از بدنه نهادهای مدیریتی، برنامه ریزی شهری، کارآمد سازی و مسئولیت پذیری بیشتر در اداره امور شهری و تفویض قدرت، وظایف و صلاحیت ها به حکومت ها و سایر ذینفعان محلی خواهد بود - لاله پور، . - 68 :1386
اهداف حکمرانی شهری
با توجه به مفاهیم ذکر شده، می توان اهداف کلان ذیل را برای حکمرانی شهری بیان کرد:
- بازساخت جامعه مدنی برای تقویت و اعتلای بیشتر سازمان ها، نهادها و جوامع محلی؛
- کاهش فقر و جدایی گزینی های اجتماعی، قومی و فرهنگی در شهرها؛
- افزاش مشارکت و مداخله افراد و صاحبان منافع در فرایندهای سیاسی درون شهرها؛ حکمروایی شهری به طور خاص تر نیز اهداف عملیاتی زیر را دنبال می کند :
- کاهش فساد
- بهبود کیفیت و افزایش امکان زندگی برای همه شهروندان
- حفظ دموکراسی
- ایجاد فرصت و امکان برای مردم به منظور نشان دادن خواسته ها و آمالشان در زندگی
- اعتلای امنیت ، برابری و پایداری - برنامه پیشرفت و توسعه ملل متحد، . - 2000
