بخشی از مقاله
چکیده
خانواده به مثابه تنها نهاد فطری، طبیعی، بیبدیل و جاودانه بشری از بیشترین قداست و حرمت برخوردار است و همه نهادهای اجتماعی همچون مسجد و مدرسه، دانشگاه و بیمارستان و شهرداری و استانداری و وزارتخانه؛ همه و همه برای حمایت و حسن تأمین نیازهای خانوادهها تأسیس میگردند. بدیهی است سلامت و صلابت و پویائی همه سازمانها و نهادهای اجتماعی نیز به سلامت، طراوت، تعادل و تعالی خانوادهها بستگی دارد. خانواده، اولین، مهمترین، پر برکتترین، اثربخشترین و ماندگارترین نهاد اجتماعی در تاریخ و فرهنگ و تمدن انسانهاست. خانواده، حلقه پیوند نسلها و پل انتقال فرهنگ و ارزشهاست. خانواده، مطلوبترین بستر شکوفایی وجود و تبلور و تجربه ارزشهای اخلاقی و ترسیمگر افق و چشمانداز فردای جامعه است.
خانواده، به سان باغی است که در آن زنها/مادرها باغبان هستند و شوهرها/ پدرها سنگربان و فرزندان- اگر باشند- گلها و میوههای این باغ اند.2 با همین نگاه ژرف، پیامبر اکرم - ص - در اولین مسجدی که خود بنا کردند فرمودند: "از منظر من، خانواده محبوبترین بنای هستی است". در این نگاه نغز و پر معنا، رسول امین خدا حریم خانواده را فراتر از مسجد دانسته و حرمت آن را همانند حرم خانه امن خدا میداند و همین است که خالق حکیم زوج آفرین در قرآن کریم میفرماید :" ای اهل ایمان هرگز بدون اجازه وارد خانه و حریم خانواده دیگران نشوید و هنگامی که اجازه ورود یافتید با سلام و تحیت واردشوید و یقیناً این روش برای شما بهترین است.
"3 چرا که "خدای مهربان خانههای شما را کانون آرامش و دل آرامی قرار داده است."4 و این نگاه عرشی بدان معناست که ارکان اصلی خانواده یعنی زنها و شوهرها همواره میبایست با آرامشآفرینی و آرامشگری " آرامش" را در خانواده حاکم نمایند و کارگزاران جامعه اسلامی نیز با تدبیر و تلاش مستمر، آرامش و احساس امنیت را در خانوادهها نهادینه نمایند. بدون تردید، به هر میزان خانوادهها از احساس امنیت و آرامش بیشتری برخوردار باشند، همسران و بالطبع فرزندان نیز با نگرش مثبت و انگیزه غنی و احساس تلاشمداری در حریم ارزشها، حضور و مشارکت فعالتری در نهادهای مختلف اجتماعی خواهند داشت.
به سخن دیگر در یک نگاه بصیرانه، خانواده سرچشمه همه نیکیها و نیکوکاریها، پویائی و خلاقیتها، سازندگیها و سلامت اجتماعی است و بالعکس. منشأ اصلی بسیاری از تعارضها و کجرویها و آسیبهای روانی و اجتماعی نیز "خانواده" است. قدر مسلم لازمه بهرهمندی از نهادها و سازمانهای اجتماعی کارآمد در هر جامعهای وجود انسان های سالم، صالح، دل آرام و پر تلاش و امید آفرینی است که اصلیترین بستر رشد و تعالی ایشان، کانون آرامشبخش خانواده است. از همین رو، شایسته و بایسته آن است که همه برنامهریزان و کارگزاران جامعه اسلامی ایران در حوزههای مختلف اجتماعی، اصلیترین محور تدبیر و تلاش خود را بر سلامت، استحکام و حاکمیت احساس امنیت و آرامش خانواده ها قرار دهند.
در حقیقت اصل دهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز با تأکید بر این معنا مقرر میدارد: "از آنجائی که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، همه قوانین و مقررات و برنامه ریزی های مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد". بنابراین در یک نگاه ژرف، اصلی ترین رسالت دولتمردان و کارگزاران هر جامعه ای، طراحی، تدوین و اجرای برنامه های جامع خانواده محور میباشد. در همین راستا با عنایت به اصل متعالی، مترقی و جهان شمول دهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شایسته و بایسته آن است که دولت اسلامی پیشتاز و الگوی عملی دیگر کشور ها در تحقق چنین رسالت خطیری باشد.
انتظار بهینه آن است که کارگزاران حاکمیت در حمایت از تأسیس به هنگام خانواده، ترغیب داوطلبان برای انتخاب همسر آرامشگر- با شناخت دقیق و تشریفات آسان - و حمایت های همه جانبه از خانواده ها و تلاش برای تقویت احساس امنیت و حاکمیت آرامش و پیوندهای خوشایند عاطفی و تعاملات درون خانوادگی بر پایه اخلاق و معنویت و رعایت حقوق متقابل عاطفی از هیچ تدبیر و کوششی مضایقه ننمایند. چرا که از منظر ارزشهای فرهنگی و معیارهای عقلانی، مطلوب ترین الگوی رشد حقیقی در هر کشوری الگویی میتواند باشد که هدف و جهت اصلی آن تحکیم نظام خانواده، تکریم شخصیت همسران و فرزندان، تقویت رشد اخلاقی و معنوی، و پرورش استعدادها و تبلور خلاقیت ها و شکوفایی وجود همه اعضای خانواده در گستره حیات باشد.
بدون شک در محقق شدن این مهم، بازشناسی رسالت های حقوقی در جایگاه پر افتخار خدمتگزاری، متعهد شدن به مسئولیتهای قانونی و حرفه ای و بهره گیری از تجارب موفق دیگران در تدوین و اجرای برنامه های ملی خانواده محور در کشور های مختلف، فوق العاده مهم و ارزشمند میباشد. در این مقاله، از باب نمونه به برنامه های ملی چند کشور در تصویب قوانین و اجرای برنامه های خانواده محور به ویژه در سالهای اخیر اشاره میگردد.
برنامه های خانواده محور در چند کشور منتخب جهان:
• انگلستان
دولت انگلستان در سالهای اخیر برنامه های حمایتی قابل توجهی را برای قوام، استحکام و امنیت خانواده ها طراحی، تصویب و به مورد اجرا گذاشته است. نخست وزیر انگلستان1 در تشریح برنامه های جدید دولت در ارتباط با خانواده اعلام کرد "خانواده ها در قلب* دولت خواهند بود."2 نخست وزیر تأکید کرد از آغاز سال 2015، همه سیاست امام علی - ع - در نهج البلاغه می فرمایند: "هشیار باشید، هشیار باشید تا بیگانگان در عمل به قرآن از شما پیشی نگیرند". در حقیقت با یک نگاه ژرف به نیکی در می یابیم که خانواده قلب جهان است و باید محور همه سیاست ها و برنامه ریزی ها باشد. ها و برنامه ریزی های ملی با نگاه خانواده محور بودن مورد ارزیابی دقیق قرار خواهد گرفت و برنامه هر وزارتخانه و دستگاهی که متضمن حمایت از کانون خانواده نباشد، تصویب نخواهد شد.
از جمله برنامه های نوین دولت انگلستان در حمایت از خانواده ها عبارتند از:
1. حمایت فوق العاده از والدین و تقویت تعاملات ایشان با فرزندان و کمک به زوج های جوان در ابعاد اجتماعی، شغلی و اقتصادی.
2. ارایه خدمات مشاوره ای تخصصی و مؤثر به زوج های جوان برای تقویت و تعالی زندگی مشترک و خانواده پایدار.
3. حمایت ویژه از خانواده هایی که بیش از یک فرزند دارند؛ با تخصیص اعتبار فوق العاده.
4. ارایه خدمات ویژه و حمایت از خانواده هایی که با مشکلات خاصی نظیر عدم اشتغال، بدهی های بانکی، آسیب پذیری ها و رفتار های سازش نایافته اجتماعی مواجه هستند.
5. تدوین سیاست های خوشایند خانواده، سیاست ها و برنامه هایی که محور اصلی آنها به طور مستقیم و غیر مستقیم متوجه حمایت جامع از والدین، فرزتدان و پدر بزرگ ها و مادر بزرگ هاست.
6. ارایه و اجرای بیمه کامل سلامت برای همه اعضای خانواده با هدف ارتقای احساس امنیت خانوادگی.
7. در نظر گرفتن معافیت های مالیاتی و اعطای کمک های مالی تشویقی برای سازمان ها و شرکت هایی که در جهت سیاست های خوشایند خانواده فعالیت مینمایند.
• استرالیا:
دولت استرالیا از سال 2014 تدابیر ویژه ای در حمایت از خانواده ها تدوین، نصویب و به مورد اجرا گذاشت که به نمونه هایی از آن اشاره میشود:
1. تقویت امنیت شغلی، انعطاف پذیری شغلی و انعطاف در ساعات انجام کار برای والدین.
2. فراهم شدن امکان استفاده بیشتر از مرخصی با حقوق برای پدرها و مادرها.
3. فراهم نمودن فرصت های بهینه برای والدین در مراقبت مطلوب از فرزندان.
4. پرداخت عادلانه حقوق و دستمزد به والدین شاغل.
5. بهره مندی والدین از معافیت های فوق العاده مالیاتی، به ویژه والدینی که بیش از یک فرزند دارند.
6. تقویت حساب بازنشتگی و پس انداز بازنشتگی شاغلین متأهل به ویژه والدین شاغل.
