بخشی از مقاله
چکیده
امروزه دانش و فناوری دو عامل اساسی ایجاد ثروت، توانایی و دانایی کشورها به شمار آمده و وسیلهای قدرتمند در توسعهی ملی تلقی میشوند. از طرفی نیز تحولات در محیط اجتماعی سبب شده که ساختار دانش، که محور و اساس نظاماجتماعی است دچار دگرگونی شود، از اینرو برای تطبیق کارکردهای دانشگاه با محیط اطراف، به نظر میرسد میباید راهبرد دانشگاه تغییر کرده و ماموریت اصلی آن تربیت افرادی کارآفرین قلمداد شود. بنابراین، رسالت دانشگاه به عنوان متفکرترین نهاد مسئول در قبال تحقق آرمانهای توسعهی ملی، ایجاب میکند تا به پویا سازی ارکان خود در انطباق با برنامههای توسعه بپردازد و این امر همانگونه که ذکر شد جز از طریق کارآفرینی دانشگاهی میسر نمیشود.
در این راستا میتوان گفت رسالت و کارکرد اصلی دانشگاه، شامل آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز جامعه و فراهم آوردن زمینه مساعد برای رشد و توسعه پایدار کشورها است. به طور کلی، دانشگاه کارآفرین وظیفهی توسعهی اقتصادی را با وظایف آموزشی و پژوهشی دانشگاه تلفیق میسازد و تجاری-سازی دانش که قلب ماموریت جدید دانشگاه است، پیوند دانشگاه را با مصرفکنندگان دانش به طور قویتری برقرار کرده است و دانشگاه را به عنوان یک عامل فعال اقتصادی تعریف میکند. پژوهش حاضر که با استفاده از منابع کتابخانهای و با روش مروری تدوین شده؛ تلاش دارد جایگاه دانشگاه کارآفرین را در جهت نیل به توسعه ملی ارائه نماید.
مقدمه
در عصر حاضر، آموزش به عنوان مؤثرترین ابزار جوامع برای ورود به چالشهای آینده، مورد توافق قرار گرفته و اصولاً پذیرفته شده است که در پرتو آموزش امروز، دنیای فردا شکل خواهد گرفت . - 15 - از طرفی دانشگاهها، به مثابه نهادهای آموزشی و پژوهشی، نقشی کلیدی در عرصهی تعاملات و تحولات ملی در هر کشوری ایفا میکنند. این جایگاه مهم از یک سو و کارکردهای متنوع در زمینههای آموزش، پژوهش و خدمات علمی- اجتماعی از سوی دیگر آن را در موقعیتی خاص و پیچیده قرار میدهد .
- 10 - رسالت و کارکرد اصلی دانشگاه، شامل آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز جامعه و فراهم آوردن زمینه مساعد برای رشد و توسعه پایدار کشورها است، بنابراین؛ دانشگاهها به عنوان یک سیستم و نهاد پویا، نقش هدایتی و راهبردی مشارکت فکری مردم در اداره جامعه را به عهده دارد - 14 - ، لذا؛ آموزش عالی به عنوان مرکز و محور آموزشهای تخصصی و نقطهی عطف ورود دانشجویان به بازار کار، به دنبال رشد مهارتهای مختلف در آنان است . - 23 - بنابراین؛ دانشگاهها در ادامه مأموریتهای آموزشی و پژوهشی سنتی خود در نظام ملی نوآوری در توسعه فناوری و کارآفرینی مسئولیتهای جدیدی را عهدهدار شده و با تولید دانش با ارزش اقتصادی، زمینههای نوآوری مبتنی بر دانش را برای بنگاههای اقتصادی و صنعت فراهم کردهاند . - 11 -
بنابراین؛ ارتباط صنعت و دانشگاه در همه کشورهای جهان یک مسأله پیچیده و مهم است . - 4 - رسالت امروز دانشگاهها برای ادامهی حیات و پرورش هر چه بهتر نیروی انسانی، افزایش کمیت و کیفیت خدمات و به تبع آن نوآوریهای آموزشی است - 29 - و آموزش عالی هر کشور یکی از عوامل مؤثر در تحقق سیاستهای توسعهی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن بهشمار میرود، بنابراین نظام آموزش عالی با بروندادها و پیامدهای خویش، نقش مهمی در توسعهی کشورها دارد - 22 - ، بنابراین؛ فعالیتهای آموزشی هر کشور را میتوان سرمایهگذاری یک نسل برای نسل دیگر دانست. هدف اصلی این سرمایهگذاری، توسعهی انسانی و به عبارت دیگر، رشد آگاهی و تواناییهای بالقوه انسان است . - 31 -
امروزه به دلایلی نظیر رشد روزافزون رقابت در سطح بینالمللی دولتها سعی میکنند تا به منظور افزایش نوآوری، کارایی و ایجاد ثروت، بهصورتی فعال با دانشگاهها و صنعت همکاریها و تعاملات بین سازمانی داشته باشند. این همکاری برای دانشگاهها و صنعت میتواند مزایای زیادی داشته باشد - 30 - ، علاوه بر این؛ امروزه دانشگاهها میتوانند به علت جمعیت، مقیاس و فعالیتهای مختلفی که در آنها صورت میگیرد، به عنوان شهری کوچک قلمداد شوند که تأثیری مستقیم بر روی جامعه میگذارند .
- 24 - همچنین، دانشگاه همواره مهمترین نهاد تأمینکنندهی اطلاعات، دانش و مهارتهای مورد نیاز به معنای دقیق و عمیق در جامعه بودهاست. حضور دانشگاهها و مؤسسههای عالی در بازار دانش و استفاده از مدیریت دانش در جهت تحقق اهداف سازمانی، امری ضروری شناخته شده است . - 6 - بنابراین؛ امروزه ارتقاء و پیشرفت تکنولوژی، که حاصل تولید و بهرهگیری بیشتر از علوم است، عامل اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی در جوامع میباشد. از این رو، دانشگاهها و مراکز علمی به عنوان اولین پایگاه تولید و انتقال دانش از اهمیت زیادی برخوردارند. توسعه دانشگاهی میتواند منجر به بهبود سطح بهداشت، آموزش و تحولات فنآوری و در نهایت رشد اقتصادی شود . - 13 -
کارآفرینی
دراکر که امروزه به عنوان یکی از متفکران تاثیرگذار در حوزهی مدیریت محسوب میشود، بیان میکند که مقولهی کارآفرینی چیز عجیب و غریبی نیست، حتی جادو هم نیست و نمیتوان آن را چیز مرموزی دانست . - 7 - در واقع کارآفرینی عبارت است از »نیرویی که منابع مختلف را بسیج میکند تا تقاضاهای برآورده نشده بازار را برآورده سازد؛ توانایی ایجاد و ساخت چیزی از هیچ میباشد؛ فرایند خلق ارزش از طریق ترکیب مجموعهای منحصر بفرد از منابع به منظور بهرهبرداری از یک فرصت میباشد.
- 21 - « کارآفرین نیز فردی است دارای ایده و فکر جدید که از طریق ایجاد کسب و کار و بسیج منابع همراه با پیدایش خطرات مالی، اجتماعی و حیثیتی، محصول یا خدمت جدیدی را به بازار ارائه می دهد - - 9؛ بنابراین، کارآفرین باید یک نوآور باشد چرا که تمام ایدههای جدید از متفاوت فکر کردن به وجود میآیند و کارآفرینی فرآیند شروع یک کسب و کار با در نظر گرفتن تمام خطرات است . - 35 - ورتانن - 2006 - با تاکید بر کارآفرین به عنوان نقشآفرین اصلی در این فرآیند، کارآفرینی را چنین تعریف میکند: کارآفرینی فرآیندی است پویا که به وسیله فردی - کارآفرین - که برای بهرهبرداری از نوآوری اقتصادی جهت خلق ارزش جدید در بازار، تلاش میکند، ایجاد و مدیریت میشود. کارآفرین شخصی است که ذهن کارآفرینانه همراه با میل به موفقیت دارد.
این افراد دارای شبکههای روابط اجتماعی مؤثر و گسترده بوده و از هوش عاطفی بالایی برخوردارند و همچنین دارای اتکا به نفس و خودباوری، احساس توانایی تغییر آینده، تسلط بر سرنوشت خود و افقی بلند مدت هستند و شکستهای کوتاهمدت را برای نیل به پیروزیهای بلند مدت میپذیرند . - 27 - در مجموع میتوان گفت کارآفرینی یک حس اجتماعی و اقتصادی بسیار گسترده همراه با آموزشهای حرفهای است که شخصیت فرد را به عنوان یک کل توسعه داده و موجب توسعهی شایستگیهای فردی از جمله صلاحیتهای کارآفرینی او میشود . - 34 - در نتیجه، کارآفرینی فرآیند خلق چیزی جدید و با ارزش است که با صرف زمان و کوشش و ریسکهای توام مالی، روانی و اجتماعی و کسب پاداشهای مادی، رضایت شخصی و استقلال عجین شده است - هیسریچ1 ، 2005 و دیبروین2 و همکاران ، . - 586 : 2006 به نظر کرزنر - 1985 - 3، کارآفرینان کسانی هستند که بهتر از دیگران به استفاده از اطلاعات در جهت کشف فرصتها میپردازند - دیبروین، . - 586 : 2006
آموزش و کارآفرینی
از سویی نظام آموزشی هر کشور به عنوان مرجع رسمی ارائهی آموزش میتواند نقش مهمی در توسعهی فرهنگ کارآفرینی ایفا کند - 16 - ؛ امروزه، نقش کارآفرینی به عنوان موتور توسعه اقتصادی به طور گستردهای توسط سیاست-گذاران در بسیاری از کشورها -از جمله ایران- به رسمیت شناخته شده است - 27 - و یکی از ابزارهای راهبردی و کلیدی توسعهی آن و قرار گرفتن در مسیر پیشرفت اقتصادی و تضمین اشتغال پایدار در جوامع امروزی، وجود دانشگاه کارآفرین در سطح آموزش عالی است . - 20 -
در بسیاری کشورها کارآفرینی در دنیای کسب و کار و دانشگاهها رونق بسیاری گرفته است و دورهها، رشتهها و دانشکدههای کارآفرینی روز به روز گسترش پیدا میکنند. اهمیت روزافزون آموزش کارآفرینی و رشتههای مرتبط با آن برای مثال کسب و کارهای کوچک و خانوادگی، کارآفرینی سازمانی، و غیره را میتوان در افزایش پستهای سازمانی اختصاص داده شده در سازمانها، و دانشگاهها، در ایجاد شغل و رفاه در جامعه مشاهده کرد . - 16 - برخورداری جوامع از روحیه کارآفرینی، اصل و اساس پیشرفت اقتصادی کشورها به حساب میآید. در حقیقت علم و دنیای مدیریت با مفهوم روحیه کارآفرینی هویت مییابد.
در این زمینه راشید - 2000 - بیان مینماید که آموزش بر بهبود نگرش کارآفرینانه تاثیر دارد و تقویت روحیه کارآفرینی و آموزش مهارتهای کارآفرینانه یکی از کارکردهای نوین دانشگاهها و مراکز آموزشی برای حرکت در راستای پاسخگویی به نیازهای جامعه میباشد. در واقع داشتن روحیه کارآفرینی فرآیند ایجاد ارزش از طریق فراهم آوردن ترکیب منحصر به فردی از منابع برای بهرهگیری از یک فرصت میباشد.
- 25 - لذا در راستای تربیت کارآفرینان، ایجاد دانشکدههای کارآفرین گزیدار مناسبی است. توجه به فرایند کارآفرینی در دانشگاهها تا بدان جا اهمیت دارد که سازمان علمی آموزش ملل متحد در چشمانداز آموزش عالی برای قرن بیست و یکم، دانشگاههای نوین را اینگونه تعریف نموده است: جایگاهی که در آن مهارتهای کارآفرینی به منظور تسهیل قابلیتهای دانشآموختگان و برای تبدیل شدن آنها به ایجادکنندگان کسبوکار، توسعه مییابد . - 25 - امروزه دانشجویان و دانشآموختگان، به مهارتها و قابلیتهایی نیاز دارند که بتوانند در محصولات، خدمات و فرآیندها ارزش افزوده ایجاد کنند و به گونهای موفقیتآمیز هم در سطوح محلی و هم در سطوح جهانی به رقابت بپردازند - 1 - ؛ همچنین در شرایطی که کارآفرینان را تشویق کرد، آموزش کارآفرینی میتواند مؤثرتر باشد . - 36 -
