بخشی از مقاله
چکیده
تدریس به عنوان یکی از مهمترین و پیچیده ترین فعالیت های آموزشی در نظر گرفته شده است و روش درس پژوهی نقش معلم را به عنوان کارگزاری فکور در فرآیند تدریس برجسته میسازد. درس پژوهی یک رویکرد توسعه حرفه ای است که در آن معلمان با یکدیگر در تدوین طرح درس، اجرا و مشاهده ی نتایج آن مشارکت و همکاری میکنند، به صورت گروهی برای اصلاح روش های تدریس خود تلاش میکنند.
روش هایی که هم اکنون در این رابطه به کار گرفته میشود هزینه بر، وقت گیر، با فاصله های دوره ای طولانی، فاقد بازخورد لازم و بازده اندکی است. بنابراین محققین در این مطالعه سعی دارند به روش هایی اشاره کنند که اساس آن ها استفاده از تکنولوژی است تا بتوان معایب روش کنونی را به حداقل رساند. این دو فرآیند- تکنولوژی و درس پژوهی- را به گونه ای میتوان تلفیق کرد که بتوان اهداف و نتایج حاصل از درس پژوهی را به شکل و سرعتی متفاوت با اکنون تحقق بخشید و از نتایج حاصله در راستای بهسازی فرآیند تدریس و بازده آموزش و پرورش بهره مند شد. در دنیای تکنولوژی میتوان فضایی طراحی کرد که معلمان توانمند، گروه های تحقیقاتی خود را در فضایی هوشمند تشکیل دهند و نقطه نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را ارائه دهند.
از مزایای این روش نوین میتوان به صرفه جویی در هزینه ها، ایجاد انگیزه برای معلمان علاقه مند، دسترسی آسانتر و سریعتر معلمان سراسر کشور به نمونه های تایید شده و منتخب و جلوگیری از دوباره کاری اشاره کرد. پس از اشاره به اهداف درس پژوهی و معایب روش کنونی به شرح بهره برداری از روش نوین و ذکر مزایای آن پرداخته شده است. در پایان محققین به این نتیجه دست یافتند که با کاربرد تکنولوژی در درس پژوهی میتوان به گونه ای مؤثرتر اهداف مورد نظر را تحقق بخشید.
.1 مقدمه:
درس پژوهی رویکردی برای توسعه ی دانش حرفه ای معلمان است که از درون مدارس ابتدایی ژاپن مطرح و توسعه یافته است. در این رویکرد، معلمان با حضور در گروه های کوچک با تشریک مساعی و با شرکت در جلسات هم اندیشی پیرامون اهداف و محتوای دروس، به یک برنامه ی مقدماتی برای تدریس دست می یابند، سپس با مشاهده ی اجرای برنامه و نقد آن، فرصتی برای رشد حرفه ای خود مهیا می سازند. معلمان از طریق درس پژوهی، یاد می گیرند که چگونه از یکدیگر بیاموزند و در تجارب آموزشی و تربیتی یکدیگر سهیم شوند. آنها بدین ترتیب می توانند با بازاندیشی در رفتارهای آموزشی خود، راه های بهتری برای تدریس بیابند و به تولید دانش حرفه ای بپردازند - بختیاری،. - 1391
مفهوم ارتقای مهارت های حرفه ای معلمان از اواسط قرن بیستم و با ضرورت یافتن اجرای اصلاحات در نظام های آموزشی، پدیدار شده است. در شکل گیری این مفهوم، یافته های پژوهشی و بررسی مقایسه ای نظام های آموزشی تأثیر زیادی داشته است، زیرا مطالعات و پژوهش ها نشان می دهند که معلم در انجام اصلاحات آموزشی نقش دو سویه ای دارد. از یک سو موضوع اصلاحات آموزشی و از سوی دیگر عامل اصلاحات آموزشی محسوب می شود.
لذا عمده ترین اهداف رایج در آموزش معلمان عبارت اند از: حرفه ای سازی، ظرفیت سازی در معلمان، به روز کردن معلمان و به روز نگه داشتن دانش و توانایی تدریس متناسب با شرایط و روش های جدید تدریس - نامداری پژمان و همکاران، 1393؛ . - 18 یکی از روش های مؤثر در تقویت صلاحیت و مهارت های حرفه ای معلمان به کارگیری رویکرد درس پژوهی است. توسط کاربرد این شیوه معلمان می توانند به نقاط قوت و ضعف خود در فرآیند تدریس و فعالیت های کلاسی پی ببرند و با روش های متنوع و مؤثرتری آشنا شوند. بنابراین باید فرصتی ایجاد کرد که اکثر معلمان بتوانند از این پدیده بهره مند شوند. در نتیجه لازم است که نحوه ی اجرا و بهره مندی از درس پژوهی را مورد بررسی قرار داده و تا آنجایی که ممکن است آن را بهبود بخشید تا بتوان اهداف این رویکرد را به نحو احسن تحقق بخشید. مطالعه ی حاضر در راستای ارائه ی شیوه های نوین و مؤثر در اجرای درس پژوهی و به حداقل رساندن معایب روش کنونی صورت گرفته است.
.2 پیشینه تحقیق
رویکرد درس پژوهی به شکل و رویه کنونی راعمدتاً منتسب به معلمان ژاپنی می دانند، گرچه روش هایی مشابه آن در سایر نظام های آموزشی نیز گزارش شده است. ازجمله گویا - 1389 - شواهدی ارائه می دهد که حداقل از 50 سال پیش مشابه این روش توسط معلمان ایرانی نیز مورد استفاده قرارگرفته است؛ اما بر اساس شواهد بارز، سابقه منسجم آن به ژاپن و به قبل از سال1900 میلادی برمی گردد.
معلمان ژاپنی از طریق درس پژوهی، سبک تدریس خود را بهبود می دادند. چنین پژوهشی که شامل مشاهده ی آن ها از تدریس یکدیگر است، در حدود سالهای 1870 به معلمان ابتدایی ژاپنی ارائه گردید. این تلاش ها پس از گذشت بیش از یک صد سال منجر به توجه به یک شیوه ی ژاپنی برای پژوهش درباره تدریس منجر شد. در واقع از معلمان ژاپنی این انتظار می رفت و می رود که بیشتر، یک پژوهشگر آموزشی باشند. این رویکرد اکنون در جهان منتشر و مورد اقبال فراوان نظام های آموزشی قرارگرفته است - ساکی، - 1394
.3 بیان مسئله
درس پژوهی یک رویکرد توسعه ی حرفه ای است که در آن معلمان با یکدیگر در تدوین طرح درس، اجرا و مشاهده ی نتایج آن مشارکت و همکاری می کنند، به صورت گروهی - تیمی - برای اصلاح روش های تدریس خود تلاش می کنند - بختیاری،1394؛. - 83 درس پژوهی هم اکنون به این صورت اجرا می شود که گروهی از معلمان مسئله ای را تبیین کرده، راه حلی برای آن تدبیر می کنند و سپس به آزمودن و نتیجه گیری می پردازند. گروه محقق از مجموعه فعالیت های خود مستند سازی می کنند و آن را برای بررسی و داوری ارسال می کنند. هر سال یک بار این فرصت به معلمان علاقه مند ارائه می شود.
با توجه به اهداف درس پژوهی و مزایای این رویکرد باید در راستای اجرا و به کارگیری بیشتر این پدیده سعی نمود و به منظور تحریک خلاقیت و ایجاد انگیزه در سایر معلمان، مجموعه پژوهش های صورت گرفته را به شیوه ای آسان و کم هزینه در اختیارشان قرار داد، بدین صورت با الگو برداری و ایده گرفتن از فعالیت های پژوهشی سایر همکارانشان در نقاط مختلف کشور که به حل آن مشکلات اقدام کرده اند، مشکلات و مسائلی که برخی معلمان در فرآیند تدریس با آن مواجه هستند، اصلاح و حل خواهد شد.
همچنین می توان فضایی را تهیه نمود که تمامی معلمان در هر نقطه از کشور با سایر همکاران و به ویژه صاحبان پژوهش در ارتباط باشند و به حل مسائل کلاس و مدرسه ی خود بپردازند. این موضوع سبب می شود که اهداف درس پژوهی تحقق یابد و ارائه درس به بهترین صورت خود ارائه شود، در نتیجه بازدهی آموزش و پرورش بالاتر می رود که به نوبه ی خود به توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور می انجامد.
روش پژوهشی مشارکتی معلمان در کلاس درس به عنوان موثرترین برنامه ی پرورش حرفه ای معلمان ژاپن شناخته شده است - حوریزاد، 1390؛ - 55 اما ما نمی توانیم درس پژوهی را از سیستم متفاوت آموزش ژاپن تقلید کنیم، بلکه باید ان را با فرهنگ و نظام اموزشی خود منطبق سازیم - کاترین لوئیس - . با توجه به آنچه شرح داده شد محققین در پی این مسئله هستند که به چه شیوه ای می توان رویکرد درس پژوهی را به کار گرفت تا از یک جهت معایب روش کنونی به حداقل برسد و از جهت دیگر اکثر معلمان را در این پدیده مشارکت داده و از مزایای آن بهره مند ساخت.
.4 اهداف درس پژوهی :
- گسترش فرهنگ یادگیری در مدارس وفراهم کردن محیط یادگیری معلمان از یکدیگر
- تبادل تجارب مفید آموزشی وتغییر در دیدگاه آموزشی همکاران
- ارتقا سطح دانش حرف های معلمان
- باز اندیشی معلمان در رفتار خود
- مدلی اثربخش برای پژوهش در مدرسه
- توسعه دادن محیطی انعطاف پذیر برای دستیابی به یادگیری سازمانی
- ترویج تفکر انتقادی
