بخشی از مقاله
اوقات فراغت و نوجوانان
اوقات فراغت در كشور جايگاه مشخصي ندارد نظارت خانواده ها بر اوقات فراغت فرزندان آني وزودگذر است يك محقق و مترجم حوزه ارتباطات از نامناسب بودن جايگاه و شرايط اوقات فراغت در كشور خبرداد و گفت بيشتر افراد در مواجه شدن با اين فرصت ها نمي توانند تصميم گيري درستي انجام دهند.
دكتر غلامرضا آذري مي گويد اوقات فراغت در صورت جدي گرفته شدن از پر بارترين لحظات نوجوانان و جوانان مي باشد افراد بين سن 21-18 و 24-22 و 28-25 سال داراي بيشترين اوقات فراغت هستند.
اوقات فراغت در كشور تنها به مباحث ورزشي و امور فرهنگي منحصر شده است، نهادهاي دولتي مي توانند براي جلوگيري از شرايطي كه در آن افراد نمي توانند به تصميم گيري درست بپردازند پيشگام ايجاد دوره هاي باز آموزي شوند.
تمايل افراد در فصل فراغت به جذب شدن در گروههاي دوستي و هم چنين الگو برداري هاي نادرست از جمله آسيب هاي اجتماعي اوقات فراغت محسوب مي شوند. نظارت تربيتي خانواده ها در اين گونه موارد آني مي باشد عدم نظارت مستمر بزرگسالان بر رفتار فرزندان در اين فصل مي تواند زمينه روانه شدن آنان به سوي مشكلات بلند مدت نظير اعتياد و جذب شدن به سمت گروههاي منحرف را فراهم سازد . از اين رو خانواده ها بايد در اين راستا مراقبت هاي تربيتي غير مستقيم خود را به كار گيرند.
نقش امور تربيتي در غني سازي اوقات فراغت دانش آموزان
اوقات فراغت را مي توان مهم ترين و دلپذيرترين اوقات انسانها دانست. اين اوقات براي مومنين لحظه هاي نيايش با معبود ، براي عالمان دقايقي تفكر و تأمل و براي هنرمندان زمان ساختن و ابداع و اختراع است، در عين حال براي عده ايي نيز اوقات فراغت ملال آورترين و خستگي ترين لحظه هاست.
اوقات فراغت براي عالمان ، جامعه شناسان و دانشمندان به حدي مهم است كه معتقدند، موجوديت و اصالت فرهنگهاي جامعه بر مبناي فرصتها و اوقات فراغت افرادي است كه در آن جامعه زندگي مي كنند پي ريزي شده است. چنانچه كار كردهاي فراغت را نشاط و شادابي ، تفريح و سرگرمي سالم و بالاخره رشد و شكوفايي استعدادها و تكوين شخصيت بدانيم و نظر به اينكه كشور ما در رديف جوان ترين كشورهاي دنيا با ميانگين سني 16 سال مي باشد، هدايت و ايجاد امكانات براي غني سازي اوقات فراغت دانش آموزان مي تواند در شكل گيري شخصيت و هويت آنان و سازندگي جامعه ايراني و اسلامي نقش بسزايي داشته باشد. در بسياري كشورهاي در حال توسعه مشكلات عمده گذراندن اوقات فراغت نداشتن امكانات تفريحي سالم، عدم آگاهي ، نداشتن برنامه صحيح و اصولي، اجراي سياستهاي نامناسب فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي مي باشد كه حتي موجب انحراف نوجوانان مي شود. پژوهشهاي انجام شده در ايران حاكي از اين مطلب است كه بسياري از عضلات اخلاقي و فرهنگي در بين نوجوانان و جوانان موازي كاري ارگانها و سازمانهاي ذيربط و فقدان برنامه ريزي صحيح جهت گذراندن اوقات فراغت در بين آنان بوده است.
بنابراين شناخت نيازها تمايلات علاقه، گرايشهاو گذشتهاي دانش آموزان به انواع فعاليتها ي فوق برنامه و فراغت و برنامه ريزي و تدارك امكانات لازم يك ضرورت براي امور تربيتي علي الخصوص در حيطه آموزش و پرورش مي باشد.
تعريف اوقات فراغت:
فراغت در لغت به معناي آسودگي و آسايش اما از نظر اصطلاحي و از ديدگاه جامعه شناسان : گذراندن اوقات فراغت مجموعه فعاليتهايي را در بر مي گيرد كه شخص به ميل خود خواه براي استراحت ، تفريح، گسترش اطلاعات يا مشاركت آزاد اجتماعي و يا بروز خلاقيت و توانايي در زمان فراغت از تحصيل از خود نشان ميدهد
كاركردهاي اوقات فراغت:
كاركردهاي مستقيم مانند: تفريح، خلاقيت، تعلق و همبستگي
كاركردهاي غير مستقيم مانند: سرمايه اجتماعي، تقويت، هويت ديني و ملي ، كاهش آسيب هاي اجتماعي،كمك به توسعه فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي
اما در عين حال گذراندن فراغت مي تواند با نوعي آسيب هاي فرد
ي و اجتماعي مثل روي آوردن به مواد مخدر، بزهكاري و ستيزه جويي همراه باشد كه اين موضوع را فراغت فعال و غير فعال روشن مي سازد.فراغت فعال را در گروه فعاليتهاي سالم از قبيل: فعاليتهاي هنري آموزشي، پژوهشي، گروهي داوطلبانه و اجتماعي، سرگرمي و بازيها، مسافرت، سياحت، ديد و بازديد ، شهر گردي و خريد و ... جاي داد.مجموعه عوامل و متغيرهاي موثر در گذارندن اوقات فراغت را مي توان به گروههاي زير تقسيم كرد:تغيرهاي اجتماعي و فرهنگي ( تحصيلات، پايگاه اجتماعي، فرهنگ ملي و اعتقادات ديني ، موقعيت طبقاتي)
متغيرهاي اقتصادي ( شغل و در آمد، كالاها و خدمات فراغتي، نقش اقتصاد فراغتي و گردشگري )متغيرهاي فردي و شخصي ( جنسيت، سن و مرحله زندگي)
متغيرهاي خانوادگي ( نقش ازدواج، مراحل مختلف زندگي خانوادگي، هويت و فرهنگ خانوادگي)عوامل محيطي و كالبدي – فضايي (وجود امكانات قابليت دسترسي آگاهي و اطلاع و ...)عوامل مديريتي (نقش دولت، نقش بخش خصوصي، نهادهاي داوطلب، مديريت كارآمد ، تبليغات) مطالعات و تحقيقات انجام شده در خصوص نحوه گذراندن اوقات فراغت در ايران حاكي از آن است كه:
زمان بيدار شدن از خواب براي نوجوانان 14-11 ساله در جامعه شهري:
35% نوجوانان بين 7-30/6 صبح
22% نوجوانان بين 5/10-6
زمان خوابيدن:
56% نوجوانان تا ساعت 10 شب مي خوابند
44% بعد از ساعت 10 مي خوبند
54% نوجوانان 3-1 در شبانه روز اوقات فراغت دارند.
هر فرد نوجوان بطور متوسط 5/2 ساعت در طول شبانه روز اوقات فراغت دارد. با محاسبه متوسط 14 ميليون دانش آموز در حدود سرانه هر نفر روزي 2 ساعت فراغت، بنابراين آموزش پرورش براي 28 ميليون ساعت نفر روز برنامه ريزي براي غني سازي اوقات فراغت لازم دارد. 87% گذراندن اوقات فراغت مربوط به تماشاي تلويزيون مي باشد پس تمايلي پويا بايد بين سازمان آموزش پرورش و صدا و سيما لازم است.
64% نوجوانان 14-11 ساله اوقات فراغت خود را به بازي و ورزش مي پردازند كه نسبت پسران 86% و دختران 40% است.
علاقه مندي به گذراندن اوقات فراغت:
76% نوجوانان با اولويت ورزشي فوتبال را دوست دارند ( در دختران واليبال)
61% نوجوانان علاقه مند به فيلم هاي ايراني هستند ( جنگي و رزومي)
41% نوجوانان علاقه مند به فيلم هاي ( عاطفي خانوادگي)
متوسط زمان تماشاي تلويزيون براي نوجوانان بين دو ساعت و 15 دقيقه برآورده شده است.
نتايج حاصل و پيشنهادها:
1- آموزش و پرورش و امور تربيتي بايد هماهنگي و همكاري بسيار نزديك با ارگانها ،2- نهادهاي ذيربط (سازمان تربيت بدني،3- صدا و سيما ،4- شهرداري و تبليغات اسلامي) داشته باشد.5- در برنامه ريزي اوقات فراغت نيازها و رغبت هاي دانش آموزان مد نظر باشد.6- از نتايج پژوهشهاي علمي ( روان شناسي- جامعه شناسي) بهره برداري شود.7- با خانواده و اولياي دانش آموزان هماهنگي نسبي داشته باشد.8- مكانها و امكانات مناسب خارج مدرسه اعم از كانون هاي تربيتي فرهنگي،9- اردوگاهها ،10- اماكن ورزشي و ... برنامه ريزي و انسجام يابند.11- فعاليتهاي پرورشي و اوقات فراغت بايد در جهت تكميل برنامه هاي درسي و رسمي دانش آموزان قرار گيرد.12- برنامه هاي پرورشي اوقات فراغت بايد نشاط آور،13- قابل انعطاف و لذت آور براي همه دانش آموزان شود و با كمترين هزينه بالاترين نشاط را ايجاد كند.
تابستان و گذراندن اوقات فراغت
اوقات فراغت، بخش جدايي ناپذير زندگي امروزي است كه نحوه گذراندن آن هم ممكن است باعث سلامت رشد و كمال خود شود و هم موجب كندي ، انحراف و انحطاط آدمي گردد. به خصوص در دوره نوجواني ، اوقات فراغت اهميت زيادي دارد، زيرا نوجوان از يكسو مايل به برقراري ارتباط با ديگران به ويژه همسالان خود است، از يكنواختي گريزان است و در كارها و امور زندگي خود تنوع مي خواهد و از سوي ديگر ، هنوز به پختگي كامل نرسيده است. اگر نوجوان براي گذراندن اوقات فراغت، درست راهنمايي نشود ممكن است به انجام اموري گرايش پيدا كند كه آثار نامطلوبي براي اوداشته باشد. والدين بايد در داخل منزل فضايي به وجود آورند كه نوجوان، بخشي از اوقات فراغت خود را در كنار پدر و مادر بگذراند. درست است كه او به همسالان و دوستان گرايش بيشتري دارد ولي اگر والدين با وي ارتباط عاطفي واجتماعي مناسبي داشته باشند، نوجوان با آنان هم صحبت مي شود، از گفتگو با آنان لذت مي برد و در برقراري ارتباط با ديگران نيز افراط يا تفريط نمي كند. از طرف ديگر چون نوجوان در طول روز در مدرسه به سر مي برد و در بيرون از مدرسه نيز عمدتا با دوستان خود ارتباط دارد نقش مدرسه در راهنمايي او براي گذراندن اوقات فراغت بسيار موثر است. مدرسه مي تواند با هماهنگي والدين فعاليت هاي فرهنگي و تفريحي سالمي پيش بيني كند و به طور غير مستقيم رفتارهاي ديني اجتماعي و فرهنگي مورد انتظار را در دانشآموزان تقويت نمايد، به ويژه در ايام تابستان كه دانش آموزان از درس و بحث و تكليف رسمي فارغ شده اند. تنظيم برنامه مناسب براي اوقات فراغت آنان، لازمه رشد و كمال ايشان است. نكته ديگر اينكه اگر والدين در گذراندن اوقات فراغت فرزندشان مساله و اشكالي رامشاهده كردند بايد آن را بامسئولان مدرس
ه در ميان بگذارند و با تبادل اطلاعات تصميم معقولي بگيرند. البته دراين قبيل موارد نبايد طوري رفتار كنند كه عدم اعتماد در نوجوان به وجود آيد و او را حساس كند كه از رفتارهاي او مطمئن نيستند و دائما مراقب او هستند. والدين و مربيان نبايد به طور افراطي در كارهاي نوجوان دقيق شوند ولي بررسي قضاوت وداوري درباره رفتار او و نحوه سپري نمودن اوقات فراغت را هميشه مد نظر د
اشته باشند.
اوقات فراغت، فرصتي مناسب براي آموزش هاي مفيد و سرگرم كننده
كشور عزيزما يكي از جوانترين كشورهاي جهان است. از سوي ديگر كمبود مراكز تفريحي، هنري و ورزشي براي گذراندن اوقات فراغت، يكي از معضلات عمده جوانان ماست. امروز روانشناسان اوقات فراغت را به عنوان فرصتي مناسب براي آموزش هاي مفيد و سرگرم كننده ارزيابي مي كنند و آن را زمينه مناسبي براي پرورش مسئوليت پذيري، قانونمندي رفتار و روابط اجتماعي و كاري با همسالان و بزرگسالان مي دانند. تحقيقات انجام شده در زمينه بررسي علل بزهكاري نوجوانان كانون هاي اصلاح و تربيت ايران نشان مي دهد كه بيكاري و نداشتن برنامه براي اوقات فراغت، نداشتن تحرك و فعاليت سالم در موردعلاقه نوجوانان، از عوامل اصلي گرايش آنان به بزهكاري است. بنابراين برنامه ريزي در زمينه هاي مختلف از سوي نهادهاي ذي ربط وايجاد تسهيلات لازم در اين مورد بسيار
ضرورت دارد تا اوقات فراغت نوجوان غني شود و از آفات ناشي از بيكاري و بطالت عمر جلوگيري به عمل آيد. عادت به مطالعه و كتاب خواندن يكي از شيوه هاي سالم و سازنده براي گذراندن اوقات فراغت است، ايجاد محيط و سالن هاي ورزشي، فرهنگي يكي از وظايف مهم مسئولان امردر كشور است. مطالعات نشان داده كه ميزان جرائم و فسادهاي اجتماعي در محيط هاي فرهنگي، ورزشي به طور محسوس و چشمگيري كاهش مي يابد.
