بخشی از مقاله
بررسي علل دروغ گويي و راه هاي مقابله با آن در كودكان ابتدايي
مقدمه
بسيارند والديني كه دروغ گويي كودكشان اظهار گلايه مي كنند و به رغم تلاش براي از بين بردن اين عادت زشت در كودكشان نا كام مي مانند .
آنها سعي مي كنند تمام نيازهاي كودك را بر طرف كنند و او را از همنشيني با كودكان ناصالح دور نگاه دارند . با اين حال ، او باز هم دروغ مي گويد و دروغ گويي كودك زمينه بي اعتمادي والدين را فراهم مي كند . دانستن اين نكته حائز اهميت است كه دروغ گويي از امري كوچك و ساده آغاز مي شود و اگر با آن برخورد مناسب صورت مي گيرد به تدريج به مرضي خطرناك تبديل مي شود
دروغ گويي به طور ذاتي در درون هيچ كودكي نيست و اين در واقع محيط ناسالم است كه باعث به وجود آمدن اين رفتار زشت مي گردد البته بايد بدانيم كه نبايد به اجبار از كودك بخواهيم راست بگويد ، بلكه بايد شرايط مناسب براي دروغ گفتن را فراهم كنيم به منظور پيشگيري از عوارض سوء دروغگويي در ابتدا شما را با علل دروغ گويي در كودكان آشنا مي سازيم و سپس به طرح راه كارهايي براي اصلاح آن مي پردازيم نكته مهم اين است كه شما دريابيد به چه علت فرزندتان دروغ مي گويد و سپس براي از بين بردن علت آن تلاش كنيد .
چكيده
دروغ گويي عادتي ناپسند است كه از دوران كودكي آغاز مي شود و داراي انواع مختلف از جمله : تخيلي ، اكتشافي ، شاخدار و واقعي است . مقطع سني كودك ، قرار گرفتن او در گروه جوشي ، اجازه نداشتن در بيان حقيقت ، خود نمايي كودك ترس و اجبار در اجراي دستورهاي پدر و مادر ، بر نيامدن از عهده مسئوليت هاي سنگين ، الگو برداري از دروغ گويي پدر و مادر ، شنيدن دروغ مصلحتي از بزرگسالان و ... در بروز دروغ گويي در كودكان موثر است. خوش قولي والدين ، آماده بودن براي شنيدن حقايق تلخ و شيرين از زبان كودك ، استفاده نكردن از تنبيه ، تحقير نكردن كودك ، ارائه الگويي مناسب از خود در ذهن كودك و عمل به آنچه از او مي خواهيم مي تواند در پيشگيري و اصلاح دروغگويي فرزندان موثر باشد .
مسئله
چه چيز دروغ است و چه چيز دروغ نيست ؟
پيش از شناختن علل دروغ گويي و راه هاي اصلاح آن بهتر است ابتدا دروغ واقعي رااز دروغ غير واقعي تشخيص دهيم ، يعني به درستي دريابيم كه چه چيز واقعاً دروغ است و چه چيز دروغ نيست .
انواع دروغ عبارتند از :
1- دروغ تخيلي : گاهي حرف هاي كودك زاييده خيالش است . يعني كودك چيزي را كه مي بيند و چيزي را كه تصور مي كند يكي مي پندارد .
4 سالگي سن مخالف با شماست كودك در اين سن مخالفت مي كند ، لگد مي زند ، اشياء را پرت مي كند و ... او مشغول خيال پردازي مي شود و نمي تواند واقعيت را از خيالات خود جدا كند و همين موضوع سبب مي شود كه كودك خيالات خود را واقعيت بپندارد و چيزهايي را براي شما كند . ممكن است تصور كنيد كه كودك شما دروغگو شده است ولي چنين نيست . او دروغگو يا ديوانه نشده بلكه به يكي از مراحل رشد خود رسيده است كه نمي تواند بين خيالات و واقعيات
فرق بگذارد .
قدرت تخيل كودك در سن 6 تا 8 سالگي به حدي قوي است كه گاهي موجب مي شود كودك آنچه را كه تصور كرده ، حقيقت بپندارد ، او در اين سنين ممكن است براي شما از چيزها و كارهاي غريبي حرف بزند و ادعا كند كه خودش آنها را به چشم ديده يا انجام داده است . در حالي كه آنها فقط در خيالش بوده اند براي مثال به شما مي گويد در خيابان سگي را ديده كه به اندازه يك شير بوده است گاهي كودك از آرزوهايش طوري حرف مي زند كه گويي واقعيت دارند ، يعني كودك آنچه را كه در دنياي واقعي ندارد يا كاري را كه نمي تواند انجام دهد در خيال براي خود فراهم مي سازد .
هم چنين گاهي كودك دروغ مي گويد براي اينكه در عالم خيال صاحب آن چيزهايي مي گردد كه در جهان حقيقت فاقد آن است . دروغ وي از دلهره ها ، نگراني ها و اميدهاي وي حكايت مي كند . در حقيقت اين دروغ ها مظهر آن چيزي است كه مي خواهد انجام دهد .
2- دروغ اكتشافي : كودكان گاهي ممكن است دروغ ها اكتشافي بگويند كه ببينند تا كجا مي توانند قسر در بروند و تجربه كنند . آنها مي خواهند بدانند كه اگر قوانين را بشكنند ، چه اتفاقي مي افتد به يك معني اين كار يكي از گام هايي است كه به سوي استقلال بر مي دارند .
3- دروغ شاخدار : اين نوع دروغ شامل خودستايي افراطي يا اغراق درباره يكي از اعضاي خانواده يا يك تجربه مي باشد .
4- دروغ واقعي : دروغي است كه از ترس تنبيه شدن و رهايي از مجازات گفته مي شود . اين نوع دروغ خطرناك ترين و بد ترين نوع دروغ است كه بايد هر چه زودتر جلوي آن را گرفت ، در غيراين صورت عادتي ناپسند خواهد شد.
علاوه بر شناخت انواع دروغ بايد بدانيم كه گروهي از كودكان به خاطر دارا بودن تيپي خاص بيشتر دروغ مي گويند آنها بچه هايي اند كه در گروه جوشي قرار دارند .
گروه جوشي : اين گروه را مي توان با آماده بودن در زمان حال توصيف كرد. آنها نسبت به آنچه در زمان حال مي گذرد و در اطرافشان وجود دارد كنجكاوي و دقت نشان مي دهند اين كودكان به علت نيازي كه به حركت دارند و شتابي كه در عكس العمل هايشان وجود دارد خود راي و پيشتاز جلوه مي كنند در برابر تمايلات و هوس ها زود تسليم مي شوند و به دشواري تابع نظم و قاعده اي مي گردند باورها و قضاوت هايشان جنبه عيني ندارد ميل دارند واقعيت ها را رنگين تر و زيباتر جلوه دهند و باارزش هاي شخصي در آميزد به همين جهت متمايز به شعر افسانه گويي و دروغ پردازي مي شوند و از آنجا كه مي خواهند خود را غير عادي جلوه دهند و جلب توجه كنند اين تمايل در آنها شدت و قوت مي گيرد .
ويژگي هاي كودكان دروغگو
كودك دروغگو داراي ويژگي هايي است كه برخي از آنها به قرار زير است :
1- حقايق را كتمان مي كند .
2- احساس حقارت مي كند .
3- اعتماد به نفس او پايين است .
4- دچار ضعف شخصيت است .
5- همواره تمايل به جلب توجه ديگران دارد .
6- به والدين و اطرافيانش اعتمادندارد .
7- پر حرف است .
راه كارهاي اصلاح دروغ گويي در كودكان
شما والدين عزيز بايد توجه داشته باشيد كه راه كارشما در مقابله با دروغ كودكتان بستگي به نوع آن دارد بنابراين :
اگر دروغ كودك شما از نوع تخيلي است توجه داشته باشيد كه با شنيدن حرف هاي ظاهراً عجيب و غريب كودك ، فوراً با او مانند يك دروغگو رفتار نكنيد و حرف هايش را با خشونت تكذيب نكنيد ، بلكه كم كم به اوبفهمانيد كه چه چيزهايي واقعيت دارند و چه چيزهايي غير واقعي اند .
براي مثال اگر او به شما مي گويد كه سگي را به اندازه شير در خيابان ديده است فقط به او بگوييد كه همه سگ ها جثه اي كوچك تر از شير دارند هرگز به او نخنديد و به او نسبت دروغ گويي ندهيد . زماني كه او ببيند شما با خونسردي حرفش را باور نمي كنيد حتي اگر قصد دروغ گفتن داشته باشد كم كم از به زبان آوردن اين گونه حرف ها دست مي كشد اين نوع خيال پردازي ها گاهي تا سن دبستان نيز ادامه دارد .
دانستن اين نكته حائز اهميت است كه دروغ گويي از امري كوچك و ساده آغاز مي شود و اگر با آن برخورد مناسب صورت نگيرد به تدريج به مرضي خطرناك تبديل مي شود . دروغ گويي به طور ذاتي در درون هيچ كودكي نيست و اين در واقع محيط ناسالم است كه باعث به وجود آمدن اين رفتار زشت مي گردد .
و اما در مورد برخورد با كودكاني كه از دروغ واقعي استفاده مي كنند بايد بدانيد همان طور كه در مورد بيماري هاي جسمي ابتدا پزشك مي كوشد به عامل بيماري پي ببر و سپس به درمان آن مي پردازد تربيت صحيح و اصولي نيز ايجاب مي كند كه ابتدا به علت و انگيزه دروغ گويي فرزندتان پي ببريد و سپس به اصلاح آن مبادرت كنيد . بنابراين نخستين گام براي مقابله بابيماري دروغ گويي شناخت ريشه اين بيماري است سعي كنيد دريابيد كه چه چيز كودكتان را به دروغ گويي وادار ساخته است . دروغ گوي يك نشانه است. يعني ممكن است نشانه رفتار غلط شما با همسرتان باشد يا كودك به طور اتفاقي احساس مي كند كه اعتماد شما رانسبت به خود از دست داده
است . پس قبل از هر چيز بين خو و فرزندتان احساس اعتماد به وجود آوريد . به طوركلي سعي كنيد قبل از آنكه دروغ گويي براي فرزدتان به صورت عادت درآيد انگيزه دروغ گويي او را كشف كنيد .
واكنش عاقلانه شما در مقابل دروغ كودكتان بايد مبني بر ابراز حسن تفاهم و توجه كامل به هدف اصلي دروغ باشد و نه چشم پوشي از معني حقيقي آن يا توبيخ كودك براي رسيدن به اين منظور توجه به عوامل موثر در بروز دروغ گويي و راه هاي پيشگيري از آن ضروري است .
راه هاي پيشگيري از دروغگويي
1- اولين قدم آن است كه با آرامش با دروغگويي فرزندتان روبرو شويد . دروغگويي مانند ساير مشكلات رفتاري فرصت ديگري براي آموزش به شما مي دهد او را نترسانيد يا مجبور به اعتراف نكنيد چون كودكان يا حتي بزرگسالان وقتي قرار باشد خودشان را گناهكار قلمداد كنند دروغ مي گويند اگر مي دانيد كه بچه شما بشقابي را شكسته است نپرسيد : « تو آن را شكسته اي ؟» اين سوال بچه را به دروغ گويي دعوت مي كند به جاي آن با خ
ونسردي بگوييد « مي بينم كه بشقاب را شكسته اي ، حالا بايد چكار كنيم ؟»
از موعظه كردن ، درس اخلاق دادن و سر زنش كزردن خودداري كنيد، زيرا توجه منفي احتمالاً به جنگ قدرت منجر مي شود و حالت دفاعي داشتن عصيان كردن و دروغ گويي بيشتر راتشويق مي كند بنابراين كودك رابه دروغ گويي تحريك نكنيد زماني كه مي دانيد كار اشتباهي انجام داده است نقش باز پرس را بازي نكنيد تا از كودكتان اعتراف بگيريد .
2- گاهي كودك شما به خاطر خود نمايي متوسل به دروغ مي
شود زيرا مورد توجه والدين و اطرافيان قرار نمي گيرد و هر كاري مي كند كسي نيست كه مشوقش باشد و به حسابش بياورد . كودك خيال مي كند كه حرف ها يا كارهايش مورد پسند شما و اطرافيان نيست و به ناچار براي خودنمايي هر چه بيشتر متوسل به دروغ و مغلطه و اغراق مي شود . بنابراين بهتر است كه كودكتان را محترم بداريد و به حرف هايش ، هر چند كه بيجا و بي موقع هم باشد گوش فرا دهيد و كارهايي را كه انجام مي دهد هر چند كوچك ، به ديده تحسين و تكريم بنگريد .
3- بررسي كنيد چرا كودك شما احساس مي كند لازم است دروغ بگويد براي مثال دختر شما مي گويد : همه اش بيست گرفتم در حالي كه كه درواقع درمدرسه مشكل دارد . خيلي مهم است كه بفهمد آيا او توسط شما يا همسالانش بيش از حد تحت فشار است و دروغ گويي به او در مقابله بااحساس بي كفايتي كمك مي كند يا خير شما مي توانيد به اين مشكل چنين كمك كنيد . مي دونم كه واقعاً خيلي روي تكاليف خونه كار مي كني و اين تكاليف برات سخته .اگه بخواي مي تونم امشب باهات اضافه كار كنم .
4- كودك خود را در سني كه هنوز ارزش راست گفتن را نمي داند وادار به راست گويي نكنيد و او را براي دروغ گويي آماده نسازيد ، زيرا كودك تا آن لحظه كه والدين او را به طرق مختلف وادار به راست گويي مي كنند هنوز راه فريب دادن و دروغ گويي را ياد نگرفته و احتمالاً نيازي هم به ياد گرفتن پيدا نكرده است . بنابراين با اين كار خود در كودك اين فكر را به وجود نياوريد كه براي دفاع و خارج شدن از زير بار مسئوليت و براي رهايي از رمان هاي شما مي تواند به دروغ متوسل شود . با اين فكر او كم كم از جاده راست گويي منحرف شده به طرف دروغ كشيده مي شود .
5- مواظب باشيد كه تنبيهات شما آن قدر ترسناك نباشد كه كودكتان دروغ گويي را تنبيه شدن ترجيح دهد ، هر چند كه براي دروغ گويي و سوء رفتاري كه باعث آن مي شود بايد پيامدهايي در نظر گرفته شود .
هرگز كودك خود را با وعده هاي دروغ گول نزنيد و سعي كنيد با او رو راست و دقيق باشيد . در غير اين صورت شما خودتان خواهيد بود كه با دادن دعده هاي دروغ به كودك خود راه دروغ گويي و فريب دادن را به او ياد مي دهيد .
كودكي كه از ترس و به اجبار ، فرمانهاي والدين را مي پذيرد و در اين فرمان پذيري هيچ گونه علايق عاطفي از خود بروز نمي دهد پايه هاي اخلاقي سست و نااستواري خواهد داشت . و در غياب شما چون ديگر حضور نداريد بر خلاف آنچه ميل شما بوده عمل خواهد كرد و بدين ترتيب رفته رفته به طرف فساد اخلاقي كه دروغ نيز يكي از آنهاست كشيده شده به درجات پايين تر انساني تنزل خواهد كرد . بنابراين بهتر است شما پدر و مادر عزيز براي انجام كاري كه از فرزندتان مي خواهيد ، قبل از آنكه متوسل به خشونت شويد ميل انجام آن كار را در دل كودك بر انگيزيد تا در چنين صورتي
لزوم خشونت نيز از بين برود كودك به خاطر ترس از كتك خوردن و خشونت هاي شما كم كم فاصله گرفته خود را جدا احساس مي كند زيرا اگر راست بگوييد شما در اثر عصبانيت كتكش خواهيد زد . چوب اختيار و خشونت را كنار نهيد و بگذاريد كودكتان با داشتن كمي آزادي عمل و احساس استقلال خود را فردي محترم در اجتماع خانوادگي به حساب آورد در اين صورت ديگر لزومي ندارد كه او با دروغ گفتن به خانواده خود خيانت كند .
6- به كودك خود مسئوليتهاي كوچكي بدهيد و اگر از عهده انجام آن بر نيامد، مثل يك دوست صميمي مهربان از خطايش چشم پوشي كنيد مطمئن باشيد كه دفعه ديگر همان كار را بدون ترس و دلهره و با ميل و رغبت بيشتر به همان نحو كه مورد قبول و علاقه شماست انجام خواهد داد باز هم مسئوليت اي ديگري به او بدهيد و به اين ترتيب دروي احساس مسئوليت هاي ديگر به وجود آوريد .
7- سر مشقي از صداقت ارائه دهيد . برخي بزرگسالان با گفتن دروغ هاي سفيد به بچه ها دروغ گويي را ياد مي دهند هنگامي كه تلفن زنگ مي زند به كودك نگوييد : « اگر با من كار داشت بگو خونه نيستم » شما بايد خودتان نيز همان معيارهاي صداقت را كه براي كودكتان تعيين كرده ايد رعايت كنيد هم چنين فكر نكنيد كه دروغ مصلاحتي يابه شوخي دروغ گفتن مجاز است مثلاًٌ اگ پيراهني را به قيمت 5500 تومان خريده ايد براي اينكه پول بيشتري از پدر بگيريد به فرزندتان بگوييد : بگو 800 تومان خريديم .
حضرت علي ( ع ) فرمود : « لا يصلح الكذب جد و لا هزل »
« شايسته نيست كه انسان از طريق جدي يا شوخي دروغ بگويد »
شماپدران و مادران در محيط خانه بايد طوري رفتار كنيد كه كودكان به راستي و راست گويي عاد
ت كنند و به سقوط و انحراف كشيده نشوند .
8- هرگز كودك خود را با وعهده هاي دروغ گول نزنيد و سعي كنيد بااو روراست و صديق باشيد در غير اين صورت شما خودتان خواهيد بود كه با دادن وعهده هاي دروغ به كودك خود راه دروغ گويي و فريب دادن رابه او ياد مي دهيد همچنين بدانيد كه بيان اكاذيب و دروغ گويي نيز در ذهن كودك اثر منفي مي گذارد و چنين تصور مي كند كه چون آنان از راه دروغ به نتيجه رسيده اند بنابراين او هم به همان نحو عمل مي كند .
پيشينه تحقيق
براي اين كه كودكان و دانش آموزان به دروغ و دروغ گويي روي نياورند لازم است علاوه بر روش هاي ارائه شده اقدامات زير توسط اولياء انجام شود.
1- كودكتان را با كودكان ديگر يا حتي با خواهر و برادرش مقايسه نكنيد .
2- كودكتان را به هيچ عنوان تحقير نكنيد يا به او تهمت نزنيد .
3- از كودكتان بخواهيد اندازه را در كلام و بيان رعايت كند .
4- دوستان كودكتان را كنترل كنيد .
نتيجه گيري
با توجه به مطالب ارائه شده در ارتباط با علل و عوامل دروغگويي مي توان به اين نتيجه رسيد كه مهم ترين عامل موثر در دروغ گويي كودكان خانواده آنهاست بنابراين با به كار بستن راهكارهاي ذكر شده خواهيد توانست در پيشگيري و درمان دروغ گويي كودكان تاثير گذار باشيد .
