اثربخشی روش قصه گویی بر کاهش بیش فعالی کودکان دارای مادرآسیب دیده ناشی از زلزله

بخشی از مقاله

اثربخشي روش قصه گويي بر کاهش بيش فعالي کودکان داراي مادرآسيب ديده ناشي از زلزله
چکيده
هدف پژوهش حاضر، تعيين اثربخشي روش قصه گويي بر کاهش بيش فعال- تکانشي ، بيش فعال- نقص توجه و بيش فعال از نوع مرکب در کودکان داراي مادر آسيب ديده ناشي از زلزله شهر بروجرد بوده است . طرح پژوهشي مورد نظر آزمايشي از نوع پيش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل مي باشد. در اين پژوهش ، ٣٠ کودک دختر و پسر از بين کودکان متولدين سالهاي ١٣٨٥ مشغول به تحصيل در دوره اول مقطع ابتدايي انتخاب شدند، و به طور تصادفي به دو گروه آزمايش (N=١٥) و گروه کنترل (N= ١٥) قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده در اين پژوهش ، پرسشنامه علايم مرضي کودکان جهت شناسايي کودکان داراي ADHD بوده است . کودکان گروه آزمايشي به مدت ١٢ جلسه در کارگاه قصه گويي قرار گرفتند.از هر دو گروه آزمون CSI4 در دو مرحله پيش آزمون و پس آزمون گرفته شد و نمرات ٢ گروه با استفاده از آزمون کوواريانس مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت . نتايج تحليل آماري کوواريانس نشان داد که قصه گويي بر کاهش ADHD کودکان موثر بوده است .
کلمات کليدي : قصه گويي، بيش فعال- نقص توجه ، بيش فعال-تکانشي ، بيش فعال از نوع مرکب

مقدمه
قصه و قصه گويي، موضوعي آشنا براي همه ي انسان ها در همه ي روزگاران و جوامع است . انسان ها در سفر و حضر، در غم و شادي، در تنهايي و جمع و حتي در گير و دار جنگ ها و بحران هاي زندگي با قصه همراه و مايوس بوده اند؛ به همين علت ، قصه را هم زاد انسان و زمان شکل گيري نخستين قصه ها را روزهاي آغازين زندگي انسان در زمين ، مي دانند. قصه ، تنها ، فاتح دنياي کودکان نيست بلکه بزرگسالان نيز در لحظه ي شنيدن يا خواندن قصه ، درست مثل کوکان، با قصه جاري و همراه مي شوند و صميميت و صفاي کودکانه مي يابند. در کتاب هاي آسماني با شيوه اي خاص،داستان هايي براي عبرت ، تذکر، هدايت و انذار مطرح شده است ؛ تورات ، انجيل و قرآن سرشار از داستان هايي هستند از انبيا، اقوام و تمدن هايي که آمده اند و رفته اند و زندگي آن ها چراغ راه ديگر انسان ها شده است . در دنياي پست مدرن قصه و داستان فضاي آزادي براي عمل کردن به حساب مي آيند به همان سادگي که داستان فرصتي براي ابتکار عمل دوباره فراهم مي آورد به همين دليل است که رويکرد هاي داستاني به روان درماني بر اين تاکيد دارند که قصه ها در چگونگي رفتار و واقعيت هاي ما نقش موثري ايفا مي کنند؛ قصه ها به ما راه حل هايي ارائه مي کنند که غير منتظره و شگفت انگيزند و در عين حال شدني و مثبت هستند. داستان و قصه نقش بسيار مهمي در تکوين شخصيت کودک دارد. از طريق قصه ها و داستان هاي خوب، کودک به بسياري از ارزشهاي اخلاقي پي مي برد. استفاده از قصه درماني به صورت معني داري ميزان افسردگي و اختلال هاي رواني همبود١ از جمله ADHD، لجبازي، نافرماني و ... را کاهش داد (مير صادقي، جمال ١٣٦٥).
انجام اين تحقيق مي تواند زمينه رفع مشکلات رفتاري کودک فراهم سازد و به نقش پذيري آنان در آينده کمک کند. نتايج اين تحقيق مي تواند مورد استفاده خانواده ها، معلمان، کلينيک هاي مشاوره و پژوهشگران قرار گيرد از اين رو انجام آن از اهميت بالايي برخوردار است . بررسي پيشينه هاي پژوهشي مرتبط با اين موضوع حاکي از خلاء پژوهشي در اين زمينه است و از ين رو انجام اين پژوهش ضروري به نظر مي رسد. امروزه بسياري از والدين از شيطنت زياد کودکانشان شکايت دارند آنها بيان مي کنند که فرزندانشان مرتب در حال حرکت وفعاليت هستند ونوعي حالت بي قراري وناآرامي در آنها مشاهده مي شود. آنها علت اين فعاليت بيش اندازه را نمي دانند ومرتب فرزندشان را مورد سرزنش قرار مي دهند. امروزه اين اختلال به دلايل گوناگون مورد توجه دانشمندان وپژوهشگران قرار گرفته است . اختلال بيش فعالي مجموعه علائمي است با محدوديت ميزان توجه که با سطح رشد فرد نا هماهنگ است وبه ضعف تمرکز، رفتار نا گهاني، بيش فعالي منجر مي شود.مشخصه اصلي اين اختلال وجود الگوي پايدار فقدان توجه يا ADHD تکانشگري است که درمقايسه با افرادي که در همان سطح ازرشد قرار دارند شديدتراست . براي برآورد کردن ملاکهاي تشخيص ، اين اختلال بايد حداقل ٦ ماه تداوم داشته باشد ودر محيط خانواده(خانه و مدرسه ) وجود داشته باشد ودر عملکرد اجتماعي وتحصيل اختلال ايجاد کرده باشد ،همچنين قبل از ٧ سالگي نشانه وجود داشته باشد ADHD به حالتي دلالت ميکند که در آن کودک به نحوي مفرط و بيش از اندازه فعال و پرجنب و جوش است . تحرک زياد اين کودکان نه تنها خود آنها بلکه اطرافيان ، همکلاسيها، اولياي مدرسه را دچار مشکل ميکند. از آن جايي که در ميان درصد بالايي از معتادين و افرادي که ترک تحصيل کردهاند علايم ADHD در کودکي مشاهده شده است . از طرفي کودکان ADHD در معرض خطر بالايي از اختلال سلوک، شخصيت ضد اجتماعي و سوء مصرف مواد مخدر قرار دارند، لذا آگاهي همگان بويژه والدين و معلمان از اين حالات از اهميت بسزايي برخوردار است . نقص در تمرکز يا ADHDشرايطي را براي کودک ايجاد ميکند که نتواند آرام و بدون حرکت بنشيند، رفتارش را کنترل کرده و توجه خود را به يک موضوع خاص معطوف کند.از هر يکصد کودک پنج کودک مي توانند به ADHD مبتلا باشند وهمچنين در سنين دبستان شيوع اين بيماري در پسران ٩ درصد ودر دختران ٤ درصد است (ريان ، ٢٠٠٣).
اين پژوهش جهت پاسخگويي به سوال اصلي ذيل مي باشد.
آيا روش قصه گويي در کاهش ADHDکودکان موثر است ؟
در اين زمينه سوالات ديگري نيز مطرح مي شود، که عبارت از:
- آيا روش قصه گويي در کاهش ADHD از نوع نقص توجه کودکان تأثير دارد؟
- آيا روش قصه گويي در کاهش ADHDاز نوع بيش فعال-تکانشي کودکان تأثير دارد؟
- آيا روش قصه گويي در کاهش ADHD از نوع مرکب کودکان تأثير دارد؟
فرضيه هاي تحقيق
- روش قصه گويي در کاهش ميزان ADHD کودکان تأثير دارد.
- روش قصه گويي در کاهش ADHD از نوع نقص توجه کودکان تأثير دارد
- روش قصه گويي بر کاهش ADHD از نوع بيش فعال- تکانشي کودکان تأثير دارد.
- روش قصه گويي بر کاهش ADHD از نوع مرکب کودکان تأثير دارد.
روش تحقيق
پژوهش حاضر از جمله پژوهش هاي نيمه آزمايشي است که هدف آن بررسي تاثير روش قصه گويي در کاهش ADHDکودکان با طرح پيش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل مي باشد.
جامعه آماري ،نمونه و روش نمونه گيري
با توجه به جامعه آماري اين تحقيق ١٢٠ نفر (کودکان مقطع اول ابتدايي ، متولدين سال ١٣٨٥ )، که فراخوان همکاري به مراکز آموزشي ارسال شد.از بين ٤ مرکز آموزشي ،تعداد٨٠ راضي به همکاري شدندکه از اين ٨٠ نفر تعداد٣٠ نفر از افرادي که پايين ترين نقطه برش را به دست آورده اند و در دوگروه آزمايشي و کنترل به طور تصادفي انتخاب شدند
روش و ابزار گردآوري اطلاعات
ابزار پژوهشي مورد استفاده در اين پژوهش پرسشنامه ٤-CSI مي باشد. از ٢٦ سوال و دو فرم والد و مربي پيش دبستان طراحي شده و به صورت گزينه هميشه ، هرگز، گاهي اوقات،اغلب و بيشتر اوقات طراحي شده است .اين آزمون جهت سنجش سلامت روان کودکان ونوجوان ٦-١٤سال طراحي شده است و داراي خرده مقياس هاي اختلال ADHD (نوع نقص توجه )، ADHD (بيش فعال-تکانشي )، ADHDاختلال دقت (مرکب )، ADHD براي کودکان ٦سال مي باشدجهت بررسي اعتبار وروايي اين پرسشنامه تحقيقات زيادي انجام شده است .در ايران نيز مطالعه اي توسط توکلي زاده (١٣٧٥) با هدف کلي تعيين ميزان شيوع اختلالهاي رفتار ايذايي و کاستي توجه بر روي ٤٠٠ دانش آموز دبستان شهر گناباد (٢٢٠ پسر و ١٢٨ دختر) انجام گرفت که علاوه بر شيوع، اعتبار، حساسيت و ويژگي اختلالهاي مذکور نيز بر روي ١٠٠ نفر از دانش آموزان جمعيت نمونه محاسبه گرديد. به نحوي که حساسيت پرسشنامه علائم مرضي کودکان براساس بهترين نمره برش ٤، ٥، ٧ براي هر يک از اختلالهاي ADHD- کاستي توجه ، لجبازي - نافرماني و اختلال سلوک به ترتيب ٠.٧٥، ٠.٨٩، ٠.٨٩ و ويژگي آن به ترتيب ٠.٩٢، ٠.٩١، ٠.٩٠ به دست آمد. علاوه بر اين ، اعتبار پرسشنامه نيز براي هر دو فرم والد و معلم به ترتيب ٠.٩٠ و ٠.٩٣ برآورد شد.
محمد اسماعيل (١٣٨٣) طي يک هنجاريابي مجددا شاخص هاي روائي و پايايي اين پرسشنامه را بر روي تعداد ٦٨٠ دانش آموز ١٤-٦ سال را مورد مطالعه قرار داده است . در برآورد ضريب پايايي از روش، دوبار اجراي مجدد آزمون استفاده شد و ضريب همبستگي بين نمرههاي حاصل از ٢ بار اجراي آزمون (براي اختلال تشخيصي کودک) محاسبه گرديد. ضرايب پايايي باز آزمايي يا اجراي مجدد آزمون براي اختلالهاي تشخيص کودک از پايين ترين حد (٠.٢٩) براي اختلال هراس اجتماعي (SP) تا بالاترين حد (٧٦، ٠) براي اختلال سلوک (D) برآورد شد، که همگي به استثناء اختلال هراس اجتماعي (SP) و سطح ٠.٠٥ و ٠.٠١ معني دار هستند. لذا نتايج روايي و پايايي ٤-CSI مورد تاييد قرار گرفت . در مجموع، نتايج پژوهش در زمينه بررسي پايايي ٤-CSI با روش اجراي مجدد آزمون نشان مي دهد که اين پرسشنامه به عنوان ابزار سنجش اختلالهاي رفتاري و هيجاني در کودکان ايراني از پايايي نسبي خوبي در فرم والدين برخوردار است و به عنوان يک ابزار غربالگري اختلاهاي رفتاري و هيجاني در کودکان مي تواند مورد استفاده قرار گيرد.همچنين شواهد روايي وابسته به محتوا نشان مي دهد که نمونه سوالها؛ تکاليف يا پرسش هاي تست ، معرف مجموعه کلي يا حيطه اي از محتواست گونه اي که در اين پرسشنامه (٤-CSI) به همراه تعريفي ازحيطه مورد سنجش آن در اختيار ٩ روانپزشک قرار داده شد تا در مورد مناسبت و ارتباط هر سوال آزمون با تعريفي که براي آن حيطه در نظر گرفته شده است داوري کند. نتايج بررسي اظهار نظرها و داوري هاي متخصصان نشان داد که هر ٩ روانپزشک ، همگوني و مناسبت محتواي ٤-CSI با حيطه مورد سنجش آن را مورد تاييد قرار داده و اين پرسشنامه را در دستيابي به اهداف زيربنايي آن يعني غربالگري اختلالهاي رفتاري و هيجاني کودکان موفق ارزيابي نمودند.در اين پژوهش از فرم والد براي سنجش وارزيابي اختلال اADHDستفاده شده است .(محمد اسماعيل ، ١٣٨١).
روش هاي آماري وتجزيه و تحليل اطلاعات
جهت تجزيه و تحليل اطلاعات، داده ها در دو بخش آمار توصيفي و استنباطي مورد بررسي قرارگرفته در بخش آمار توصيفي به محاسبه ميانگين ،ميانه و نما در بخش آمار استنباطي به محاسبه کو واريانس چند متغيره اختصاص يافت .
ارائه يافته به تفکيک فرضيه هاي تحقيق
نتيجه فرضيه اول
تحليل کواريانس براي فرضيه اول

در جدول مشاهده مي شود که سطح معني داري براي آزمون کواريانس کمتر از ٥ صدم است (٠.٠١٨) بنابراين روش قصه گويي در کاهش اختلال ADHD (نقص توجه )کودکان پيش دبستاني تاثير داشته به طوري که مقدار اتاي (٦٧٩.)محاسبه شده نيز نشان از توان مناسب اين آزمون مي باشد لذا مي توان گفت که طبق اين تحقيق ، روش قصه گويي در کاهش اختلال ADHD