بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی روش قصهگویی بر کاهش بیش فعال- تکانشی، بیش فعال- نقص توجه و بیش فعال از نوع مرکب در کودکان داراي مادر آسیب دیده ناشی از زلزله شهر بروجرد بوده است. طرح پژوهشی مورد نظر آزمایشی از نوع پیش آزمون- پسآزمون با گروه کنترل میباشد. در این پژوهش، 30 کودك دختر و پسر از بین کودکان متولدین سالهاي 1385 مشغول به تحصیل در دوره اول مقطع ابتدایی انتخاب شدند، و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش (15=N) و گروه کنترل (15 =N) قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه علایم مرضی کودکان جهت شناسایی کودکان دارايADHD بوده است. کودکان گروه آزمایشی به مدت 12 جلسه در کارگاه قصه گویی قرار گرفتند.از هر دو گروه آزمون CSI4 در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون گرفته شد و نمرات 2 گروه با استفاده از آزمون کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل آماري کوواریانس نشان داد که قصه گویی بر کاهش ADHD کودکان موثر بوده است.
کلمات کلیدي: قصه گویی، بیش فعال- نقص توجه، بیش فعال-تکانشی، بیش فعال از نوع مرکب
مقدمه
قصه و قصه گویی، موضوعی آشنا براي همه ي انسان ها در همه ي روزگاران و جوامع است. انسان ها در سفر و حضر، در غم و شادي، در تنهایی و جمع و حتی در گیر و دار جنگ ها و بحران هاي زندگی با قصه همراه و مایوس بوده اند؛ به همین علت، قصه را هم زاد انسان و زمان شکل گیري نخستین قصه ها را روزهاي آغازین زندگی انسان در زمین، می دانند. قصه، تنها ، فاتح دنیاي کودکان نیست بلکه بزرگسالان نیز در لحظه ي شنیدن یا خواندن قصه، درست مثل کوکان، با قصه جاري و همراه می شوند و صمیمیت و صفاي کودکانه می یابند. در کتاب هاي آسمانی با شیوه اي خاص،داستان هایی براي عبرت ، تذکر، هدایت و انذار مطرح شده است؛ تورات ، انجیل و قرآن سرشار از داستان هایی هستند از انبیا، اقوام و تمدن هایی که آمده اند و رفته اند و زندگی آن ها چراغ راه دیگر انسان ها شده است. در دنیاي پست مدرن قصه و داستان فضاي آزادي براي عمل کردن به حساب می آیند به همان سادگی که داستان فرصتی براي ابتکار عمل دوباره فراهم می آورد به همین دلیل است که رویکرد هاي داستانی به روان درمانی بر این تاکید دارند که قصه ها در چگونگی رفتار و واقعیت هاي ما نقش موثري ایفا می کنند؛ قصه ها به ما راه حل هایی ارائه می کنند که غیر منتظره و شگفت انگیزند و در عین حال شدنی و مثبت هستند. داستان و قصه نقش بسیار
مهمی در تکوین شخصیت کودك دارد. از طریق قصه ها و داستان هاي خوب، کودك به بسیاري از ارزشهاي اخلاقی پی می برد. استفاده از قصه درمانی به صورت معنی داري میزان افسردگی و اختلال هاي روانی همبود1 از جمله ADHD، لجبازي، نافرمانی و ... را کاهش داد (میر صادقی، جمال .(1365
انجام این تحقیق می تواند زمینه رفع مشکلات رفتاري کودك فراهم سازد و به نقش پذیري آنان در آینده کمک کند. نتایج این تحقیق می تواند مورد استفاده خانواده ها، معلمان، کلینیک هاي مشاوره و پژوهشگران قرار گیرد از این رو انجام آن از اهمیت بالایی برخوردار است. بررسی پیشینه هاي پژوهشی مرتبط با این موضوع حاکی از خلاء پژوهشی در این زمینه است و از ین رو انجام این پژوهش ضروري به نظر می رسد.
امروزه بسیاري از والدین از شیطنت زیاد کودکانشان شکایت دارند آنها بیان می کنند که فرزندانشان مرتب در حال حرکت وفعالیت هستند ونوعی حالت بی قراري وناآرامی در آنها مشاهده می شود. آنها علت این فعالیت بیش اندازه را نمی دانند ومرتب فرزندشان را مورد سرزنش قرار می دهند. امروزه این اختلال به دلایل گوناگون مورد توجه دانشمندان وپژوهشگران قرار گرفته است. اختلال بیش فعالی1 مجموعه علائمی است با محدودیت میزان توجه که با سطح رشد فرد نا هماهنگ است وبه ضعف تمرکز، رفتار نا گهانی، بیش فعالی منجر می شود.مشخصه اصلی این اختلال وجود الگوي پایدار فقدان توجه یا ADHD تکانشگري است که درمقایسه با افرادي که در همان سطح ازرشد قرار دارند شدیدتراست. براي
1ADHD: Attention deficit hyperactivity disorder
١
برآورد کردن ملاكهاي تشخیص، این اختلال باید حداقل 6 ماه تداوم داشته باشد ودر محیط خانواده(خانه و مدرسه) وجود داشته باشد ودر عملکرد اجتماعی وتحصیل اختلال ایجاد کرده باشد ،همچنین قبل از 7 سالگی نشانه وجود داشته باشد ADHD به حالتی دلالت میکند که در آن کودك به نحوي مفرط و بیش از اندازه فعال و پرجنب و جوش است. تحرك زیاد این کودکان نه تنها خود آنها بلکه اطرافیان ، همکلاسیها، اولیاي مدرسه را دچار مشکل میکند. از آن جایی که در میان درصد بالایی از معتادین و افرادي که ترك تحصیل کردهاند علایم ADHD در کودکی مشاهده شده است. از طرفی کودکان ADHD در معرض خطر بالایی از اختلال سلوك، شخصیت ضد اجتماعی و سوء مصرف مواد مخدر قرار دارند، لذا آگاهی همگان بویژه والدین و معلمان از این حالات از اهمیت بسزایی برخوردار است. نقص در تمرکز یا ADHDشرایطی را براي کودك ایجاد میکند که نتواند آرام و بدون حرکت بنشیند، رفتارش را کنترل کرده و توجه خود را به یک موضوع خاص معطوف کند.از هر یکصد کودك پنج کودك می توانند به ADHD مبتلا باشند وهمچنین در سنین دبستان شیوع این بیماري در پسران 9 درصد ودر دختران 4 درصد است (ریان ، .(2003
این پژوهش جهت پاسخگویی به سوال اصلی ذیل می باشد. آیا روش قصه گویی در کاهش ADHDکودکان موثر است؟ در این زمینه سوالات دیگري نیز مطرح می شود، که عبارت از:
- آیا روش قصه گویی در کاهش ADHD از نوع نقص توجه کودکان تأثیر دارد؟
- آیا روش قصه گویی در کاهش ADHDاز نوع بیش فعال-تکانشی کودکان تأثیر دارد؟
- آیا روش قصه گویی در کاهش ADHD از نوع مرکب کودکان تأثیر دارد؟
فرضیههاي تحقیق
- روش قصهگویی در کاهش میزان ADHD کودکان تأثیر دارد.
- روش قصهگویی در کاهشADHD از نوع نقص توجه کودکان تأثیر دارد
- روش قصهگویی بر کاهشADHD از نوع بیش فعال- تکانشی کودکان تأثیر دارد.
- روش قصهگویی بر کاهش ADHD از نوع مرکب کودکان تأثیر دارد.
روش تحقیق
پژوهش حاضر از جمله پژوهشهاي نیمه آزمایشی است که هدف آن بررسی تاثیر روش قصه گویی در کاهش ADHDکودکان با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل می باشد.
جامعه آماري ،نمونه و روش نمونه گیري
با توجه به جامعه آماري این تحقیق 120 نفر (کودکان مقطع اول ابتدایی، متولدین سال 1385 )، که فراخوان همکاري به مراکز آموزشی ارسال شد.از بین4 مرکز آموزشی،تعداد80 راضی به همکاري شدندکه از این 80
٢
نفر تعداد30 نفر از افرادي که پایین ترین نقطه برش را به دست آورده اند و در دوگروه آزمایشی و کنترل به طور تصادفی انتخاب شدند
روش و ابزار گردآوري اطلاعات
ابزار پژوهشی مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه CSI-4 می باشد. از 26 سوال و دو فرم والد و مربی پیش دبستان طراحی شده و به صورت گزینه همیشه، هرگز، گاهی اوقات،اغلب و بیشتر اوقات طراحی شده است.این آزمون جهت سنجش سلامت روان کودکان ونوجوان 14-6سال طراحی شده است و داراي خرده مقیاس هاي اختلال ADHD (نوع نقص توجه)، ADHD (بیش فعال-تکانشی)، ADHDاختلال دقت(مرکب)، ADHD براي کودکان 6سال می باشدجهت بررسی اعتبار وروایی این پرسشنامه تحقیقات زیادي انجام شده است.در ایران نیز مطالعهاي توسط توکلی زاده (1375) با هدف کلی تعیین میزان شیوع اختلالهاي رفتار ایذایی و کاستی توجه بر روي 400 دانش آموز دبستان شهر گناباد 220) پسر و 128 دختر) انجام گرفت که علاوه بر شیوع، اعتبار، حساسیت و ویژگی اختلالهاي مذکور نیز بر روي 100 نفر از دانشآموزان جمعیت نمونه محاسبه گردید. به نحوي که حساسیت پرسشنامه علائم مرضی کودکان براساس بهترین نمره برش 4، 5، 7 براي هر یک از اختلال هاي -ADHD کاستی توجه، لجبازي- نافرمانی و اختلال سلوك به ترتیب 0/75، 0/89، 0/89 و ویژگی آن به ترتیب 0/92، 0/91، 0/90 به دست آمد. علاوه بر این، اعتبار پرسشنامه نیز براي هر دو فرم والد و معلم به ترتیب 0/90 و 0/93 برآورد شد.
