بخشی از مقاله
تاریخ راهنمایی و مشاوره ایران
تاریخ راهنمایی و مشاوره را با توجه به تغییرات حاصل و مراحل اجرایی می توان به سه بخش تقسیم کرد:
بخش اول: برنامه ریزی و تمهید مقدمات
بخش دوم: تشکیل و گسترش برنامه راهنمایی تا انقلاب اسلامی
بخش سوم: برنامه راهنمایی و مشاوره بعد از انقلاب اسلامی
بخش اول از سال 1332 تا 1350 یعنی 18 سال را شامل می شود که اقدامات برنامه راهنمایی فراز و نشیب های زیادی را طی کرده است ، گاه با تمام امکانات کار شروع شده و گاه به حال تعطیل درآمده است.
بخش دوم که از سال 1350 تا 1375 را در بر می گیرد برنامه راهنمایی در دوره راهنمایی تحصیلی اجرا شده است. در این مدت اقدامات گسترده و همه جانبه برای تربیت مشاور ، معرفی برنامه و اجرای آن انجام گرفت و طرح های تعمیم برنامه در کلیه مقاطع تحصیلی تهیه شد که به علت مصادف شدن با انقلاب اسلامی اجرای آنها متوقف گردید.
بخش سوم از سال 1357 تا 1359 در مورد فراز و نشیب های زیادی در برنامه راهنمایی به وجود آمد. بدین ترتیب که از سال 1357 تا 1359 در مورد در مورد توقف یا ادامه برنامه با توجه به دگرگونی ارزش ها و برنامه های آموزشی و فرهنگی مطالعاتی انجام گرفت تا بالاخره در سال
1359 برنامه تعطیل شد. از سال 1357 تا 1359 نیز تغییراتی در اجرا و سازمان مراکز مشاوره انجام گرفت و از جمله مشاوران نیمی از وقت موظف خود را تدریس و نیمی از آن را به انجام خدمات مشاوره اشتغال داشتند. یعنی برنامه به صورت معلم – مشاور تغییر سازمان داد تا بالاخره در خرداد 59 به تعطیلی انجامید.
راهنمایی و مشاوره به صورت نصیحت کردن ، پند و اندرز ، امر به معروف و نهی از منکر و اظهار نظر در زمینه های مختلف اعم از ازدواج و یا تصمیم گیری های مختلف در زندگی از سوی بزرگان خانواده ، ریش سفیدان ، روحانیان و سایر افراد مورد وثوق از دیر باز وجود داشته است ولی گام های اولیه راهنمایی به صورت علمی از سال 1332 در ایران پایه گذاری شده است. از سال 1332 تا 1337 اقداماتی که انجام گرفته در زمینه تهیه و اجرای آزمون و در نهایت راهنمایی حرفه ای بوده است.
امور راهنمایی و مشاوره
راهنمایی و مشاوره ابعاد مختلفی دارد و ایجاب می کند از جنبه های متفاوت مورد مطالعه قرار گیرد. در این فصل مطالب زیر مورد بحث قرار خواهد گرفت:
- تربیت مشاور راهنمایی
- وظایف مشاوران
- مراکز مشاوره و راهنمایی
- راهنمایی دانش آموزان در عبور از تقاطع تحصیلی
- فرم های ارزشیابی از کار مشاوران
اقدامات کمیته هماهنگی برنامه های مشاوره و راهنمایی در جهت ارتقای کیفیت تربیت مشاور راهنمایی
اقداماتی که در جهت ارتقای کیفیت تربیت مشاور راهنمایی وسیله کمیته هماهنگی برنامه های مشاوره و راهنمایی انجام گرفته به شرح زیر است:
1. تهیه فهرست عناوین 30 واحد درس گرایش مشاوره و راهنمایی
2. تهیه فهرست عناوین دروسی که گذراندن آنها برای مشاور راهنمایی ضروری است.
3. تهیه و تنظیم برنامه تفصیلی کارورزان دانشجویان رشته های مشاوره و راهنمایی ، روان شناسی و علوم تربیتی با گرایش مشاوره و راهنمایی
4. بررسی روش های مطالعه درباره دانشجویان رشته های مشاوره مشاوره و راهنمایی ، علوم تربیتی و روان شناسی با گرایش مشاوره و راهنمایی و چگونگی اظهار نظر درباره صلاحیت آنان در اشتغال به سمت مشاور راهنمایی
5. همکاری در تعیین ضوابط انتصاب به سمت مشاور راهنمایی با وزارت آموزش و پرورش اینک هر یک از اقدامات مذکور اجمالاً مورد بحث قرار می گیرد.
مشاور راهنمایی کیست؟
مشاور یکی از کارکنان مدرسه است که حداقل دارای درجه درجه لیسانس بوده و با مسائل تعلیم و تربیت ، روان شناسی و فنون مشاوره و راهنمایی آشنا می باشد. او کسی است که با دارا بودن تخصص و تجربه لازم می تواند شما را با همکاری کارکنان مدرسه در رفع مشکلات فرزندتان یاری دهد. مشاور از خصوصیات حرفه ای خاص نظیر رازداری ، علاقه مند کمک به دیگران ، صمیمیت و مهربانی برخوردار و آماده است همیشه شما و فرزندانتان را جهت کمک در حل مشکل بپذیرد.
بنابراین لازم است در برخورد با هرگونه مشکلی اعم از مسائل تحصیلی ، طرح ریزی های شغلی و یا مشکلات مربوط به رفتار فرزند خود با مشاور مدرسه تماس بگبربد.
اساسنامه مراکز مشاوره و راهنمایی
الف- هدف:
1. انجام امور مشاوره و راهنمایی مدارس از طریق مشاوران راهنمایی
2. انجام تحقیقات لازم در زمینه شناخت دانش آموزان و مسائل و امور مربوط به مشاوره و راهنمایی
3. انجام خدمات تخصصی جهت دانش آموزانی که دارای مسائل و مشکلات خاص بوده و از مدارس به مرکز مشاوره و راهنمایی ارجاع می گردند.
ب- وظایف:
1. انجام تحقیقات ضروری و بررسی امکانات تحصیلی و شغلی در سطح منطقه ا همکاری مشاوران و تماس مداوم با سازمان هایی که در این امر نقشی دارند.
2. فراهم کردن وسایل و ابزار کار مشاوره و راهنمایی و کوشش در پیشرفت برنامه های مشاوره و راهنمایی
3. استفاده از رسانه های گروهی به منظور آشنایی معلمان ، معاونان ، کارکنان اداری و مدیران مدارس و همچنین اولیای دانش آموزان با امور مشاوره و راهنمایی .
4. ایجاد ارتباط دائم با سازمان های دولتی و بخش خصوصی و موسسات خیریه به نحوی که بتوانند ر رفع نارسایی های مادی و معنوی به دانش آموزان مدارس راهنمایی کمک نمایند.
5. پاسخگویی به مسائل مطروحه در شوراهای راهنمایی مدارس.
6. انجام خدمات تخصصی پزشکی ، روان پزشکی ، روان درمانی و اجتماعی به دانش آموزان از طریق تیم متخصص مرکز و یا معرفی به مراجع ذیصلاح
7. ایجاد هماهنگی در امور مشاوره و راهنمایی از طریق تشکیل جلسات لازم با شرکت مشاوران و یا نمایندگان آنان و کارشناس و یا رئیس اداره راهنمایی تحصیلی منطقه .
8. سعی در پیشرفت امور آموزش و پرورش مدارس راهنمایی تحصیلی.
9. مراجعه افراد گروه متخصص مرکز به مدارس در مواقع ضروری جهت انجام خدمات لازم و یا راهنمایی کارکنان مدرسه.
وظایف هسته های مشاوره تربیتی
هسته مشاوره تربیتی وظایف مختلفی به عهده دارند که ذیلاً به ذکر اهم آنها مبادرت می شود.
1. شناسایی دانش آموزانی که دارای مشکلات روانی و تربیتی می باشند که از طریق امور تربیتی مناطق و مربیان امور تربیتی به آنها ارجاع می گردد.
2. تشخیص اولیه مشکلات روانی و تربیتی دانش آموزان دشوار و استفاده از وسایل تشخیص نظیر مصاحبه ، مشاوره ، پرسش نامه ، اجرای تست ها و ...
3. ارائه خدمات اولیه در خصوص رفع مشکلات روانی و تربیتی دانش آموزان مورد نظر.
4. ارجاع موارد به مراجع ذیصلاح در مسائل روانی و تربیتی از طریق:
الف- ارتباط مستمر و فعال با روان پزشکان و روام شناسان نتعهد و متخصص در خصوص مسائل و مشکلات روانی.
ب- ارتباط مستمر و فعال با کمیته امداد امام ، سازمان بهزیستی یا سایر نهادهای خدماتی در استان مربوطه جهت رفع مشکلات اقتصادی
ج- ارتباط مستمر در امر درمان و رفع مشکلات دانش آموزان
5. پی گیری و نظارت مستمر در امر درمان و رفع مشکلات دانش آموزان.
6. تشکیل پرونده های روانی و تربیتی مطابق موازین علمی که به نحو محرمانه ای تنظیم می گردد.
7. پاشخگویی به مکاتبات در خصوص مسائل و مشکلات روانی و تربیتی
مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی دانش آموزان
این مراکز به پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش و تایید سازمان امور اداری و استخدامی کشور دایر شده است.
در طرح تشکیلات این مرکز موارد زیر مورد بحث قرار گرفته است:
- تعریف مرکز
- اهداف
- وظایف
- تشکیلات
- وظایف کارکنان مرکز
- ساعات کار مرکز و نحوه پرداخت حق الزحمه به کارکنان
نظریه اهمیت و نقش این مرکز، موارد یاد شده رابه اختصار مورد بحث قرار می دهیم.
تعریف مرکز
مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی ، مکانی است برای ارائه خدمات مشاوره و روان شناختی به دانش آموزان جهت شناخت ، هدایت ، شکل گیری و شخصیت و حل مشکلات آنان در دوره های مختلف تحصیلی.
اهداف
1. کمک به رشد همه جانبه دانش آموزان در زمینه های تحصیلی ، شغلی و سازشی
2. شناسایی مشکلات و ناهنجاری های حاد و شدید رفتاری دانش آموزان
3. ارائه راه حل هایی برای پیش گیری از توسعه و شیوع مشکلات رفتاری ، سازشی ، تحصیلی در سطح گسترده در مدارس با توجه به علل ایجاد کننده آنها .
اهم وظایف
1. ارائه خدمات روان شناختی و مشاوره ای به دانش آموزان در زمینه شناخت خود در ابعاد شخصیتی ، استعدادها و توانایی ها
2. معرفی عوامل بازدارنده رشد و شکوفایی استعداد ، شخصیت و پیشرفت تحصیلی
3. ارائه راه حل هایی برای پیش گیری از مشکلات رایج در مدارس.
4. اجرای آزمون های مختلف
5. انجام تحقیقات مورد نیاز و استفاده از نتایج تحقیقات انجام شده.
تشکیلات
در مرکز هر استان یا شهرستان های تابعه ، طبق ضوابطی مرکز مشاوره تاسیس می شود. مرکز مشاوره و روان شناختی دارای سه درجه است:
درجه بندی بر اساس تعداد دانش آموزان هر حوزه خواهد بود. مراکز مشاوره در تهران و سایر نقاط کشور زیر نظر معاونت پرورشی دایر می شوند و فعالیت می کنند.
کارشناس مسئول مشاوره استان بر برنامه ها و فعالیت های مرکز نظارت دارد.
- کارکنان مرکز بر اساس طرح مصوب و به تناسب تعداد دانش آموزان تعیین شده است.
1. مدیر اجرایی
2. رئیس
3. مسئول پذیرش و متصدی امور دفتری
4. مشاور (چهار نفر)
5. روان سنج و روان شناس (چهار نفر)
6. مدد کار (دو نفر)
7. محقق (نفر)
شرایط رئیس مرکز بارت است از:
- دارا بودن مدرک کارشناسی ارشد روان شناسی یا مشاوره یا علوم تربیتی با دو سال سابقه کار
- دارا بودن مدرک کارشناسی یا مشاوره یا علوم تربیتی با حداقل پنج سال سابقه کار در زمینه مربوط
- رسمی بودن از نظر خدمت
مراکز مشاوره خانواده
این مراکز نیز به موجب اساسنامه مصوب در استان ها و بعضی از مناطق آموزشی کشور دایر شده است.
هدف اساسی از تشکیل این مراکز ، کمک به کاهش مشکلات خانواده ها در زمینه های مختلف از جمله مشکلات تحصیلی فرزندان است.
براساس گزارش انجمن اولیا و مربیان کشور ، تعداد صد مرکز مشاوره خانواده ها دایر می باشد.
عوامل موثر در راهنمایی تحصیلی
تعداد قابل توجهی از مشاوران این مدارس متوسطه در سمت مشاور فعالیت دارند.
عوامل زیادی در راهنمایی تحصیلی دخالت دارند که مهم ترین آن عبارتنذ از :
1. استعداد و توانایی
2. رغبت
3. شخصیت
4. عوامل محیطی
یکی از عواملی که باید به عنوان عامل تعیین کننده در راهنمایی تحصیلی مورد توجه قرار گیرد ، استعداد و توانایی است. استعداد نمایانگر قدرت بالقوه ، و توانایی آمادگی بالفعل است.
عامل دیگر رغبت است که نشانگر تمایل دانش آموز در نوع و وضعیت اهداف تحصیلی است. در مورد عامل شخصیت باید گفت که چون رشته تحصیلی جهت دهنده برای گزینش شغلی است و خصوصیات شخصی در اشتغال از اهمیت زیادی برخوردار است ، لذا در انتخاب رشته تحصیلی خصوصیات شخصیتی نیز باید در نظر گرفته شود و بالاخره در راهنمایی تحصیلی کلیه عوامل محیطی دانش آموز نظیر خانواده – وضعیت اقتصادی و اجتماعی و وسایل ارتباط جمعی موثرند که چون میزان تاثیر و جهات مختلف این عوامل نیاز به بحث بیشتری دارد ، در فصول آینده هر یک از آنها به طور مستقل مورد بحث قرار خواهد گرفت.
