بخشی از مقاله
چکیده
سابقه و هدف: تغذیه سالم، جایگاه والایی در اسلام دارد. در آیات قرآنی، پس از توجه دادن انسان به غذا، سخن از گیاهان به میان آورده شده است. انار با نام علمی Punicagranatum L ونام قرآنی الرّمان، سه بار در آیات قرآن کریم آورده شده است. این میوه به خاطر دارا بودن ترکیبات فعال زیستی متعدد، نقش مهمی در پیشگیری و درمان انواع اختلالات مزمن دارد. هدف از مطالعه حاضر، مرور خواص سلامت بخش انار از دیدگاه قرآن کریم و علم تغذیه بود.
روش جستجو: در این مطالعه مروری، با تعمق در آیات قرآن و تمامی مقالههای ثبت شده در پایگاههای اطلاعاتی علمی با نامهای PubMed، Web of Science و Google Scholar از سالهای 2000 تا 2015 با کلید واژههای انار، اسلام، بیماری، تغذیه و قرآن، نتایجی بدست آمد و مورد بحث قرار گرفت.
یافتهها: ترکیبهای موثر موجود در انار، از طریق غیرفعالسازی آنزیمهای پیشالتهابی، توقف رشد تومور و افزایش تنظیمی پروتئینهای سرکوب کننده رشد تومور در پیشگیری از انواع سرطانها مفید است. مهار آنزیمهای دخیل در سنتز چربیها و افزایش سنتز و ترشح انسولین از سلولهای بتای پانکراس و افزایش حساسیت آنها به ترتیب مهمترین مکانیسمهای مربوط به کاهش چربی و قند خون است. اثرات ضد چاقی انار به مهار آنزیم لیپاز پانکراسی و اثرات ضدعفونت به ترکیبات مهار کنندهی رشد باکتریها مربوط است.
نتیجهگیری: با در نظر گرفتن تاکید قرآن کریم بر آثار مفید انار و از طرفی وجود شواهد علمی کافی راجع به آثار پیشگیری کنندگی آن، گنجاندن این میوه در رژیم غذایی پیشنهاد میگردد.
کلید واژهها: انار، اسلام، بیماری مزمن، تغذیه، قرآن.
.1 مقدمه
دین اسلام مراقبت از سلامت جسم و جان را بر همگان ضروری و لازم دانسته است و همواره بر حفظ بهداشت جسم و جان تاکید فراوان دارد. از نگاه قرآن کریم تغذیه سالم از جایگاه بالایی برخوردار است - . - 1 خداوند در آیات 32-24 سوره عبس اینچنین فرموده است که: »آدمی باید به خوراک خود بنگرد تا عبرت بگیرد، همانا ما آب - باران - را فرود ریختیم، سپس زمین را با سر برآوردن گیاهان بشکافتیم، پس در آن دانهها رویاندیم و انگور و سبزی و درخت زیتون و خرما و بوستانهای پر درخت و میوه و علف تا برخورداری باشد برای شما و چارپایان شما.« هریک از این روییدنیهای برشمرده در این آیات، نمونه نوعی از مواد غذایی مورد نیاز انسان است.در آیات مذکور تنها از گیاهان بعنوان غذای انسان یاد میشود که نشان دهنده اهمیت آنها در تغذیه انسان است.
اگرچه منابع تغذیهای انسان شامل دو گروه عمده غذاهای حیوانی و غذاهای گیاهی است و امروزه غذاهای حیوانی سهم عمدهای از رژیم غذایی افراد را تشکیل میدهند، اما قرآن کریم پس از توجه دادن انسان به غذا، سخن از گیاهان به میان آورده است. بگونهای که بنابرآیات، غذای بهشتیان در عین متنوع بودن، عمدتا از جنس میوههاست. در پارهای از آیات قرآنی واژه »فاکهه« مقدم بر »لحم« استفاده شده است که اشاره به برتری میوهها بر گوشت دارد،که بهدلیل لطیفتر، سهل بودن هضم و گوارش آنها در کنار اثرات سلامت بخش مفیدی که دارند، میباشد - . - 2انار جزو اولین گیاهانی است که از زمانهای قدیم کشت و کار میشد. نظریه دکاندول و شواهد موجود گواه این مطلب هستند که ایران خاستگاه میوه انار و کشورهای همجوار بوده است و به تدریج به مناطق آسیای صغیر، حوزه مدیترانه و خاورمیانه گسترش یافته است.
امروزه در اکثر نقاط دنیا از جمله اسپانیا، یونان، اسپانیا، چین، هندوستان و ایتالیا، میوه انار کشت میشود - . - 3 ایران یکی از بزرگترین تولید کنندگان انار در دنیا محسوب میشود و از نظر تنوع، کیفیت، سطح زیر کشت، تولید و صادرات این محصول مقام اول دنیا را داراست. این میوه یکی از مهمترین محصولات تجاری در ایران محسوب میشود و تولید کل آن در سال 2005 معادل670000 تن تخمین زده شده است - . - 4 استانهای مرکزی، یزد، فارس، خراسان و کرمان در ایران به ترتیب بیشترین مقدار تولید را به خود اختصاص دادهاند. بعد از ایران بالاترین سطح زیر کشت و تنوع ارقام انار مربوط به هندوستان، ترکیه و اسپانیا میباشد - . - 5 در این مقاله بر آن شدیم تا مروری بر خواص سلامت بخش انار از دیدگاه قرآن کریم و روایات اسلامی داشته باشیم و اثرات درمانی و محافظت کنندگی آن از نظر علم تغذیه مورد بحث قرار دهیم.
.2 روش بررسی
در این مطالعه مروری، با تعمق در تمامی مطالب کتابخانهای، متون برگزیده در شرح احادیث و روایات ائمه اطهار، آیات قرآنی و نیز تمامی مقالات ثبت شده در پایگاههای اطلاعاتی علمی معتبر با نامهای PubMed، Web of ScienceوGoogle Scholar، SID، Magiran و Iranmedex، از سالهای 2000 تا 2014 با کلید واژههای انار، اسلام، اثرات سلامت بخش، تغذیه و قرآن، نتایج بدست آمد و مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
.3 انار از دیدگاه قرآن کریم، روایات و احادیث معصومین
جهان آفرینش سرشار از نشانهها و آیات الهی است که هر عقل سلیم و هر دیده عبرت بینی را به شگفتی وا میدارد و هر زبان حقگویی را به تحسین عظمت آفرینش وا میدارد. نشانههایی که در عین سادگی ظاهری خود، جهانی با شکوه با نظمی پیچیده هستند. انار نیز یکی از این نشانههاست. نام قرآنی انار - الرمان - سه بار در آیات قرآن کریم در آیات شریف 99 و 141 سوره انعام و آیه 68 سوره الرحمن آورده شده است - . - 6 بهگونهای که در سوره الرحمن آمده است: »ِفیهَِما َفِکهَه َوَنخل َوُرﱠمان« - در آن دو باغ میوه بسیار خرما و انار است - - . - 7علاوه بر این، انار از منظر روایات و احادیث معصومین نیز جایگاه والایی دارد. پیامبر اکرم - ص - - - 8 و امام صادق علیهالسلام - - 9، از انار بعنوان مهتر میوهها یاد کردهاند. در ارتباط با خواص سلامت بخش انار، روایات بسیاری از ائمه اطهار نقل شده است. پیامبر اکرم - ص - فرمودهاند: »هر کس اناری را کامل بخورد، خداوند قلب او را چهل شب نورانی میدارد. - 10 -
« ازامام علی - ع - نقل شده است: »در هر دانه انار چون در معده جای میگیرد حیاتی برای قلب و فروغی برای نفس است و شیطانی را که وسواس نام دارد، چهل شب بیمار میشود. - 11 - « امام صادق - ع - فرمودهاند: چهار چیز طبع را اعتدال میبخشد: انار سورانی، خرمای نارس پخته شده، بنفشه و کاسنی - . - 12روایاتی از امامان و ائمه معصومین وجود دارد که بر خوردن انار شیرین تاکید داشتهاند. امام صادق - ع - فرمودهاند: »بر شما باد انار، شیرین آن را بخورید چرا که هیچ دانهای از آن به معده مومنی در نمیآید مگر این که بیماریای از آن ریشه کن میکند و شیطان وسوسه را از او دور میسازد. - 13 - « از پیامبر خدا - ص - و امام صادق - ع - نقل شده است که بهتر است انار با پیه آن - سپیدی در درون انار که دانهها در درون آن قرار میگیرند - خورده شود، زیرا معده را میپالاید و شستشو و شو میدهد، ضمن اینکه ذهن را نیز افزون میکند 14 - ،. - 15
.4 خواص فیزیکوشیمایی
انار با نام علمی Punicagranatum L. و نام انگلیسی Pomegranate گیاهی متعلق به خانواده Punicaceae است که در کشورهای مختلف به نامهای گوناگونی بکار میرود - . - 16 جدول - 1 - ، انواع نامهای مرسوم انار را در کشورهای مختلف نشان میدهد. این خانواده کوچکترین تیره گیاهی بوده که یک جنس و دو گونه دارد که عبارتنداز: Punicagranatum - انار خوراکی - که بومی ایران و نواحی مدیترانه بوده و Punicaprotopunica - غیر خوراکی - که بومی جزایر سوکووترا در اقیانوس آرام میباشند . - 16 - واژه Pomegranate از دو کلمه لاتین ponus به معنی سیب و granatus به معنی کشت تشکیل شده است . - 17 -
انار درختچهای است به ارتفاع 1/5 تا 5 متر با شاخه-های کم و بیش نامنظم و خاردار و برگهای براق و بدون کرک که در مناطق سردسیری بهصورت درختچهای خزان کننده و در مناطق گرمسیری بهصورت همیشه سبز ظاهر میشود . - 16 - ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی انواع مختلف میوه انار بسته به وضعیت کشت، رویش، آب و هوا، رسیدگی و چگونگی انبارداری آن دارد - . - 18 بهترین شرایط خاکی جهت کشت و کار انار، خاکهای رسی شنی عمیق است و بهترین رشد و عملکرد و کیفیت محصول در مناطقی که از تابستانهای گرم و طولانی برخوردار هستند، قابل حصول است. یکی از
