بخشی از مقاله
چکیده مقاله:
ذهن آگاهی کیفیتی از بیداری است که در آن ما از آگاه بودن خود آگاه می شویم، یعنی می فهمیم که داریم می فهمیم، ذهن آگاهی تنها یک ایده خوب نیست؛ بلکه شیوهای برای زندگی است؛ این شیوه با دعوت به لحظه کنونی، حضوری بیشتر و قضاوتی کمتر، در افراد ایجاد میکند. در حیطه آموزش و یادگیری، ذهن آگاهی اساس انجام تکلیف بهصورت هشیار و خودآگاه است چرا که، به فرد این امکان را میدهد تا بهجای آنکه به رویدادها به طور غیرارادی و بدون تأمل پاسخ دهد، با تفکر و تأمل پیرامون آن بیندیشد، انجام هر تمرین به طور هدفمند و آگاهانه میتواند ظرفیت و توانایی نظام پردازش اطلاعات را افزایش دهد و بهعنوان یک نظام هشدار اولیه، مانع شروع یک درگیری ذهنی شود و عمل کردن مبتنی بر اصول، ارزش ها و باورها که با ذهن آگاهی پدیدار و آشکار می گردد، در بهبود رفتار، نقشی موثر را ایفا می نماید. ذهن آگاهی بهعنوان یک سبک زندگی، همخوان با فطرت طبیعی انسان، قابلیت این را دارد که بر سیستم هیجانی افراد و تکانههای عمل آنها تأثیرگذار باشد، نگاه آنها را به زندگی دگرگون کرده و کیفیت ارتباط آنها را با خود، دیگران و دنیا با پذیرشی شفقتآمیز و واقعبینانه ارتقا بخشد.
کلیدواژه: ذهن آگاهی، خودآگاهی، درگیری ذهنی، یادگیری.
مقدمه:
ذهن آگاهی، تعمقی عمیق بر روی وقایع حاضر و جاری بوده و به عنوان نوعی آگاهی پذیرا و عاری از قضاوت از آنچه که اکنون در حال وقوع است، تعریف می گردد. اساس ذهن آگاهی را، افزایش ظرفیت توجه و آگاهی پیگیر و هوشمندانه فراتر از تفکر، تشکیل می دهد وهدف آن، آگاهی بیشتر از احساسات، افکار و حس های بدنی لحظه به لحظه و تجربه بودن در لحظه و توجه به احساسات و افکار و گسترش و پذیرش افکار خود و خانواده، دوستان و اطرافیان در جهت تقویت حس و تقویت وجدان درونی آن ندای باعظمت که به ما کمک می کند تا صحیح را از غلط بازشناسیم، که تحت عنوان من واقعی یا نظارت بر من انجام می شود و انتخاب عمل نکردن بر اساس تفکر تکانشی یعنی رسیدن به خویشتن داری و رفتار با دیگران به گونه ای که دوست داریم به همان روش با ما ر فتار کنند، می باشد.
زیمرمن و برونر، بر فعال بودن ذهن یادگیرنده و نقش مهم آن در یادگیری تاکید دارند - کارشکی، - 1387 چرا که ذهن آگاهی، به فرد این امکان را میدهد تا بهجای آنکه به رویدادها به طور غیرارادی و بدون تأمل پاسخ دهد، با تفکر و تأمل پیرامون آن بیندیشد - چالاواک و دیپکز، . - 2004 در حیطه آموزش و یادگیری، ذهن آگاهی اساس انجام تکلیف بهصورت هشیار و خودآگاه است. استراتژی نقشه ی ذهنی به دانش آموزان در توجیه تکالیف، تمرکز روی بخش مهم تکالیف، سازماندهی مواد درسی و نگهداری یک جور روان شناسی مولد یادگیری کمک می کند - سبحانی نژاد، - 1385یکی از ویژگی های انسان موفق کسب مهارت های لازم برای مدیریت بر خود - رفتار، هیجان، ذهن و ... - است. هر چند ایجاد تعادل در این رابطه در فضایی مثبت و سازنده پدیدهای ایستا نیست، بلکه نیازمند تلاش و دقت و مبارزه مستمر با ناکامیها و تلخیها است.
به عبارت دیگر تلاش فراوانی با بهره گیری از مکانیزمهای خودتنظیمی و رهبری برخود، مورد نیاز است تا بتوان خود را کم و بیش در فضای روانی و فکری مثبتی قرار داد. براکت - - 2006 خاطرنشان ساخت که، ذهن آگاهی باعث آگاهی از کلیه ی رویدادهای هیجانی و شناختی آنگونه که رخ میدهند، میگردد. لینهان - - 1993مطرح میسازد که مشاهده بدون قضاوت، فرصت شناخت پیامدهای یک رفتار را ممکن میسازد. این شناخت، تغییرات رفتاری موثری را به دنبال خواهد داشت، بهویژه کاهش تکانشوری و رفتارهای ناسازگارانه. همچنین در خصوص داشتن»یک حضور ذهن« در زمان حال، بیان میکند که این مهارت باعث ایجاد کنترل توجه میگردد و مهارت مفیدی برای افرادی است که در تکمیل تکالیف مهم به علت حواسپرتی ناشی از نگرانیها، خاطرات یا خلقهای منفی مشکلدارند - همان منبع - .
ذهن آگاهی بهعنوان یک سبک زندگی، همخوان با فطرت طبیعی انسان، قابلیت این را دارد که بر سیستم هیجانی افراد یعنی افکار، حسهای بدنی، احساسات خام و تکانههای عمل آنها تأثیرگذار باشد، نگاه آنها را به زندگی دگرگون کرده و کیفیت ارتباط آنها را با خود، دیگران و دنیا با پذیرشی شفقتآمیز و واقعبینانه ارتقا بخشد - ویلیامز و همکاران،. - 2012 در اعتماد کردن به عنوان یکی از اصول ذهن آگاهی، یاد می گیریم به خودمان یا دیگران و به ویژه به قوانین هستی اعتماد کنیم، این کار قدرتی عمیق به ما می دهد که امنیت، تعادل و گشایش در کارها را به همراه دارد. ذهن آگاهی ضمن اینکه به فرد کمک مینماید تا بفهمد چگونه آرامش و رضایت را دوباره از عمق وجودش کشف کرده و آن را با زندگی روزمرهاش آمیخته و به سبک زندگیاش مبدل نماید؛ به او کمک میکند تا بهتدریج خود را از نگرانی، اضطراب، خستگی، افسردگی و نارضایتی نجات دهد. افراد با استفاده از ذهن آگاهی مهارتهای نظمبخشی هیجانی را پرورش میدهند - لینهان،. - 1993
یکی از این مهارتهای نظمبخشی هیجانی ارزیابی مجدد است که از طریق آن، یک موقعیت یا رویداد از نو شکل میگیرد اما این بار در قالبی مثبتتر و با بار هیجانی کمتر - گروس من و همکاران، - 2004باید توجه داشت که، انجام هر تمرین به طور هدفمند و آگاهانه میتواند ظرفیت و توانایی نظام پردازش اطلاعات را افزایش دهد و بهعنوان یک نظام هشدار اولیه، مانع شروع یک درگیری ذهنی شود و عمل کردن مبتنی بر اصول، ارزش ها و باورها که با ذهن آگاهی پدیدار و آشکار می گردد، می تواند علاوه بر بهبود رفتارها، مقدمه ای برای پیدایش متخصصانی با اخلاق و در نتیجه ای جامعه ای اخلاق مدار باشد.
-ذهن آگاهی
-تعریف ذهن آگاهی
-در ادبیات روان شناختی مفاهیمی وجود دارد که رهاسازی توجه اساس آن مفاهیم بشمار می آید، از جمله این مفاهیم می توان به هوشیاری فراگیر به عنوان یک فرایند شناختی خلاق اشاره کرد - لانگر، 1989به نقل گل پور چمرکوهی و همکاران، - 1391 ذهن آگاه بودن، معادل لغت انگلیسی - to be mindful - است، - mind - یعنی فکر و ضمیر و - mindful - حالت پر شدن از فکر و اندیشه را تداعی میکند و مخالف کلمه بیتوجهی یا وضعیت هدایت خودکار - mindlessne - است. ذهن آگاهی بهعنوان حالت توجه برانگیخته و آگاهی ازآنچه در لحظه کنونی اتفاق میافتد تعریفشده است - والش، 2009 به نقل از محمدخانی،. - 1394
-ذهن آگاهی، تجربه هشیاری غیرقضاوتی، غیرقابل توصیف و مبتنی بر زمان حال نسبت به تجربه ای است که در یک لحظه خاص در محدوده توجه یک فرد قرار دارد؛ علاوه بر آن، این مفهوم اعتراف به تجربه یادشده و پذیرش آن را نیز شامل می شود - جانوسکی و همکاران، 2010 به نقل از آقا یوسفی و همکاران،. - 1392
-در تعریفی دیگر ذهن آگاهی، فنی است که در ترکیب با مراقبه و جهت گیری های ذهنی خاص نسبت به یک تجربه، غیرقضاوتی و آگاه شدن نسبت به زمان حال را به نحوی با به حداقل رساندن درگیری در افکار و احساسات را تشویق می کند - پوتک،2012 به نقل از حیدریان،. - 1392
-ذهن آگاهی توجه کردن قاطعانه نسبت به امور در زمان حال است که ما تا بحال بطور دیگری به آن ها توجه کرده ایم - گل پور چمر کوهی و همکاران،. - 1391
-ذهن آگاهی به زبان ساده به معنای آگاه بودن از افکار، رفتار، هیجانات و احساسات است و شکل خاصی از توجه محسوب می شود که در آن دو عنصر اساسی، حواس جمع بودن و بیداری صد درصد و آگاه بودن نسبت به همه رخ دادهایی که همین الان در اطراف ما و همین طور درون بدن ما در حال اتفاق افتادن هستند، وجود دارد. به این شکل که هیچ گونه قضاوت و یا پیش داوری نسبت به درست و نادرست بودن اتفاقات، بیداری، حواس جمعی و آگاهی ما را تحت تاثیر قرار ندهد - محمدخانی،. - 1394
-ذهن آگاهی، کیفیتی از بیداری است که در آن ما از آگاه بودن خود آگاه می شویم، یعنی می فهمیم که داریم می فهمیم، یعنی وقتی داریم فکر می کنیم متوجه می شویم که در حال فکر کردن هستیم، به زبان ساده هم موضوعی را که راجع به آن فکر می کنیم، می بینیم، هم متوجه پدیده تفکر هستیم و هم متوجه فکر کننده هستیم - محمدخانی،. - 1394
-ذهن آگاهی یا حضور ذهن به معنای آگاهی از افکار، رفتار، هیجانات و انگیزه ها است به طوری که بهتر بتوانیم آنها را مدیریت و تنظیم کنیم، به عبارت دیگر ذهن آگاهی به معنای توجه کردن به شیوه ای خاص است، یعنی توجه و تمرکزی که سه عنصر بودن در حال حاضر، هدفمند بودن و دوری از قضاوت در آن دخالت دارد . این نوع توجه موجب افزایش آگاهی، شفافیت و وضوح و پذیرش واقعیت حال حاضر می شود، بدین ترتیب متوجه می شویم که زندگی ما فقط در حال حاضر رخ داده و گره گشایی می شود - همان منبع - . بر اساس نظریه بایرون - - 2006 راهبردهای سازگاری مفید ذهن آگاهی برای ایجاد و حفظ آگاهی عبارتند از: فقدان قضاوت و ارزشیابی، صبر و شکیبایی، ذهن آغازگر، درگیرنشدن، پذیرش و رهاشدن - به نقل از آقا یوسفی و همکاران،. - 1392
