بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطهی بین به کارگیری مؤلفههای سازمان یادگیرنده و کیفیت زندگی کاری اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد شیراز است. روش تحقیق از نوع همبستگی و جامعهی آماری کلیهی اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد شیراز در نظر گرفته شد که از آنها تعداد 214 نفر، از طریق نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب شد. در این تحقیق، از دو پرسشنامهی سازمان یادگیرنده و پرسشنامهی کیفیت زندگی کاری استفاده شده است. روایی پرسشنامه طبق نظر تعدادی از صاحبنظران تأیید و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، پایایی پرسشنامهی سازمان یادگیرنده 0/81 و پرسشنامهی کیفیت زندگی کاری 0/89 محاسبه شد.
یافتههای پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل رگرسیون گام به گام و آزمون ضریب همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل گردید. نتایج پژوهش نشان داد که بین سازمان یادگیرنده و کیفیت زندگی کاری اعضای هیئت علمی رابطهی معنیداری وجود دارد. بین تک تک مؤلفههای سازمان یادگیرنده اعم از قابلیتهای شخصی، مدلهای ذهنی، آرمان مشترک، یادگیری تیمی و تفکر سیستمی با کیفیت زندگی کاری اعضای هیأت علمی نیز رابطهی مثبت و معنیداری وجود دارد. طبق نتایج آزمون رگرسیون، در میان مؤلفههای سازمان یادگیرنده، مؤلفه مدلهای ذهنی، میتواند بهترین پیشبینی کنندهی کیفیت زندگی کاری اعضای نمونه باشد. بنابراین توجه به مدلهای ذهنی اعضای هیئت علمی به منظور بهبود کیفیت زندگی کاری آنان بسیار حایز اهمیت است.
کلید واژهها: مؤلفههای سازمان یادگیرنده، کیفیت زندگی کاری، اعضای هیئت علمی.
مقدمه
یادگیری به معنای تغییرات دائمی در رفتار است که بر اساس تجارب شکل گرفته است و در قوانین سازمانی رمزگذاری میشود - هولم کوییست، . - 2009 به نظر پیتر سنگه - - 1990 از پیشگامان نظریهی سازمان یادگیرندهٌ، سازمان مکانی است که الگوهای جدید و جامع تفکر در آن نظریه، پرورش مییابد؛ محلی است که تمایلات و خواستههای جمعی در آن آزاد بیان میشود و افراد در آن به طور مستمر یاد میگیرند که با هم یاد بگیرند. به بیان دیگر در سازمان یادگیرنده بر یادگیری در سطوح فردی، گروهی و سازمانی تأکید میشود - به نقل از کمال هدایت و روشن، . - 1386 سنگه، سازمان یادگیرنده را شامل پنج اصل میداند: قابلیتهای فردیٍ، مدلهای ذهنیَ، آرمان مشترکُ، یادگیری تیمیِ و تفکر سیستمیّ.سازمان یادگیرنده، سازمانی با اثربخشی بالا و رقابتی است، چون قابلیت تولید دانش جدید را دارد و به خوبی تجربهاندوزی میکند، بنابراین خلاق بوده و میتواند برای حل سریع مسایل، دانش را منتقل کند - گاه و رایان، 2002، به نقل قربانیزاده، - 1387
هنگامی که به سازمانها به عنوان سازمان یادگیرنده مینگریم، ابعاد سنتی مدیریت منابع انسانی رنگ تازهای به خودمیگیرد. در حقیقت ایدهی سازمانهای دانش محور بنیاد مدیریت انسانی را به طور کلی بر ستونهای جدیدی قرار میدهد - تایتْ، . - 2004 از آنجا که در سازمانهای یادگیرنده، متخصصان اطلاعات که دانشگران - کارکنان یقه طلایی َ - هستند، جایگزین کارکنان یقه آبیُ شدهند، بنابراین چالش جدید مدیریت منابع انسانیًٌدر سازمانهای یادگیرنده اداره کردن این دانشگران است. وظایف مدیریت منابع انسانی در سازمانهای یادگیرنده، بر محور جذب، حفظ و نگهداری کارکنان دانشی - دانشگران - قرار میگیرد - تایت، . - 2004 تصور هر فضای فرهنگی از کیفیت زندگی کاریٌٌ، تصور ویژهای است که مدیران باید در جهت شناخت آن تلاش کنند.
زمانی که از امور مربوط به حفظ و نگهداری کارکنان در یک سازمان صحبت میشود ، لازم است ابعاد گوناگون و پیچیدهای که نیازها و تمایلات فردی، گروهی و سازمانی را به وجود میآورد و تفاوتهای فردی و گروهی در تعبیر از شرایط کار با کیفیت، مورد توجه قرار گیرد و انسانها با تمام ابعاد وجودشان در رابطه با کار و زندگی اجتماعی مورد مطالعه قرار گیرند. نگاه به انسان به عنوان یک سیستم یا جزیی از یک سیستم کاری،این تصور را به وجود آورد که میتوان انسان را مانند یک سیستم مکانیکی مورد مطالعه قرار داد؛ در واقع شناخت ابعاد ناملموس انسان است که نگهداری او را دشوار میسازد - میرسپاسی، . - 1388 والتون - 1973 - نیز کیفیت زندگی کاری را عکس العمل کارکنان در برابر کار به ویژه ، پیامدهای ضروری آن در ارضای نیازهای شغلی و سلامت روحی، تعریف میکند. با استفاده از این تعریف کیفیت زندگی کاری بر پیامدهای شخصی، تجربهی کاری و چگونگی بهبود کار به منظور رفع نیازهای فرد تأکید دارد - به نقل از نارنجی ثانی،. - 1387
والتون الگویی نظری، برای تعیین کیفیت زندگی کاری تنظیم کرده است که شامل گزینههایی است از جمله: پرداخت منصفانه و کافی، محیط کار ایمن و بهداشتی، تأمین فرصت رشد و امنیت مداوم قانونگرایی در سازمان، وابستگی اجتماعی زندگی کاری، فضای کلی زندگی، یکپارچگی و انسجام اجتماعی در سازمان کار و توسعه، قابلیتهای انسانی.دانشگاه یک نهاد حیاتی در فرایند توسعهی هر ملتی است، نهادی که قادر میباشد توسعهی اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را تسهیل نماید . نقش برجستهی دانشگاه در دو فعالیت عمده یعنی آموزش و پژوهش نهفته است. تأثیر متقابل این دو ویژگی، ضامن پویایی و حیات دانشگاه است. از آنجایی که اعضای هیأت علمی از مهرههای اصلی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی هستند و وظیفه آنان انتقال و تولید دانش نو برای جامعه است، لزوم توجه به کیفیت زندگی کاری آنان یکی از وظایف مسؤلان مراکز آموزش عالی میباشد.
یکی از راه های بهبود کیفیت زندگی کاری اعضای هیأت علمی، کاربرد مؤلفههای سازمان یادگیرنده در دانشگاه است - رحیمی و یارمحمدزاده، . - 1384 اعضای هیأت علمی به عنوان یکی از بزرگترین سرمایههای هر جامعه و نیز یکی از پراهمیتترین عناصر نظام آموزشی، نقشی بسیار حساس و سرنوشت ساز در تربیت نیروی متخصص ایفا میکنند و ثمرهی تلاش آنها در نهایت، رشد و توسعه جوامع بشری است - نارنجی ثانی، . - 1387 توجه به عامل انسانی در سازمانها، به خصوص سازمانهای آموزشی، گزینهای است که به تازگی در علم مدیریت منابع انسانی مورد توجه قرار گرفته است. در پی تلاشهایی که در دهههای اخیر توسط هاثورن و بعد از او صورت گرفت، مشکلات ناشی از عامل پیچیده انسان با عنوان کیفیت زندگی کاری مورد توجه واقع شده است که به بررسی شرایط واقعی مرتبط با کار و محیط کاری یک سازمان میپردازد - لوتانس، . - 1998
اقدامات مربوط به بهسازی کیفیت زندگی کاری، شامل تأمین امکانات رفاهی، طرحهای تشویقی، امنیت شغلی، اهمیت به نقش و جایگاه اعضای هیأت علمی در مراکز آموزش عالی و فراهم نمودن زمینهی پیشرفت و رشد علمی و حرفهای آنهاست که تصور میرود در کارآفرینیٌٍ اعضای هیأت علمی مؤثر باشد - رحیمی و یار محمدزاده، . - 1384 با توجه به مطالبی که توضیح داده شد این تحقیقاولاً در پی آن است که رابطهی بین مؤلفههای سازمان یادگیرنده و کیفیت زندگی کاری اعضای هیأت علمی دانشگاههای آزاد شیراز را مورد بررسی قرار دهد،ثانیاً به بررسی توان کیفیت زندگی کاری از طریق مؤلفههای سازمان یادگیرنده بپردازد. کلی و همکارانٌَ - 2007 - در پژوهشی با بررسی رابطه بین سازمان یادگیرنده و نگهداری کارکنان دانشیٌُ - دانشگران - به این نتیجه رسیدند که تمام مؤلفههای سازمان یادگیرنده حداقل با یکی از 6 بعد رضایت شغلی ارتباط دارند که از میان آنها پاداش و چالش - مسئولیتهای چالش برانگیز - بیشترین تأثیر را بر روی قصد جا به جایی شغلی اعمال میکند.
بین مؤلفههای رضایت شغلی و میزان جا به جایی شغلی کارکنان نیز رابطه وجود دارد. مؤلفههای سازمان یادگیرنده، ارتباط و همبستگی معناداری با مؤلفههای رضایت شغلی دارند و مؤلفههای رضایت شغلی نیز در تعیین میزان جابه جایی شغلی کارکنان مؤثرند. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که بین مؤلفههای سازمان یادگیرنده و میزان جا به جایی شغلی کارکنان نیز رابطه وجود دارد. فوریٌِ - 2004 - طی اجرای تحقیقی به منظور تعیین پیشبینی کنندههای مؤثر بر رضایت شغلیٌّ، به این نتیجه رسید که بین رضایت شغلی و ابعاد کیفیت زندگی کاری، رابطهی مثبت و معنیداری وجود دارد. وی نتیجه گرفت که بعد جو سازمانی به عنوان یکی از ابعاد کیفیت زندگی کاری، مهمترین عامل پیشبینی کنندهی رضایت شغلی است. اختلاف معناداری از نظر رتبهی شغلی، موفقیت شغلی و سن کارکنان سازمان در این موارد - کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی - دیده نشد.
