بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه استفاده از اینترنت و برنامه هاي شبکه هاي ماهواره اي با افسردگی در پسران متوسطه دوم در شهر اصفهان بود. این پژوهش در قالب یک طرح توصیفی از نوع همبستگی انجام گرفت. جامعه آماري پژوهش، شامل کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه دوم شهر اصفهان در سال تحصیلی 96-95 مشغول به تحصیل بودند. با استفاده از روش نمونه گیري تصادفی خوشه اي چند مرحله اي تعداد 135 دانش آموز از سه مدرسه انتخاب گردید.
ابزارهاي پژوهشی شامل؛ پرسشنامه افسردگی بک - 1987 - و استفاده از اینترنت و ماهواره طالبی - - 1394بود .داده هاي به دست آمده با استفاده از روش همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین میزان استفاده از اینترنت و برنامه هاي شبکه هاي ماهواره اي با افسردگی و بهزیستی معنوي و ذهنی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه دوم شهر اصفهان رابطه مثبت معناداري وجود دارد - . - p<0.01 لذا پیشنهاد می شود در رابطه با پیشگیري از مشکلات روانی و ارتقاء سلامت نوجوانان، نحوه استفاده از اینترنت و ماهواره توسط خانواده و نهادهاي فرهنگی و آموزشی مدیریت شود.
مقدمه
آموزش و پرورش از مهمترین نظامهاي هر جامعه می باشد که سرنوشت و رشد و تعالی جامعه درآینده به آن بستگی دارد . دانش آموزان نیز با توجه به عصر ارتباطات و تغییر در سیستم آموزشی و هوشمند شدن آن همواره با این فضاها و عوامل تنش زا مواجه هستند؛ با توجه به شیوع قابل توجه اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان و ارتباط معنی دار آن با افسردگی ،برنامه ریزي براي اقدامات مداخله اي در راستاي پیشگیري از آسیب به نوجوانان که به طور روز افزونی با اینترنت و برنامه هاي ماهواره سر و کار دارند ،ضروري به نظر می رسد؛ چرا که دانش آموزان آینده سازان جامعه هستند و باید با فراگیري علم و دانش و کسب تربیت صحیح جامعه را به پیشرفت برسانند و این مستلزم داشتن جسم و روانی سالم می باشد.
لذا باید از هر نظر نسبت به تامین سلامت جسمی و روانی این قشر آینده ساز همت نمود و ضرورت دارد که به شناسایی موارد افسردگی از دانش آموزان مقطع متوسطه و بررسی اثر بخشی راهکارهاي درمانی آن اقدام شود تحقیقات نشان می دهد که اختلالات خلقی از جمله افسردگی از شایعترین اختلالات روانپزشکی دوران کودکی و نوجوانی است. از انجا که یکی از عوامل بروز افسردگی در حیات انسانها را وجود حوادث تنیدگی زا معرفی نموده اند - عطري فرد و همکاران ، - 1393؛می توان برنامه هاي ماهواره اي و فضاهاي مجازي را یکی از عوامل تنش زا در جامعه برشمرد. تکنولوژي هاي نوین مانند ماهواره و اینترنت که امکان ارتباط همزمان و نامحدود افراد را فارغ از تعقل مکانی فراهم ساخته جهان جدیدي را به عنوان جهان مجازي متولد ساخته است.
در پژوهشی نشان دادند که درگروه بیماران افسرده شیوع اعتیاد به اینترنت بیش از سایر گروه ها بود. همچنین بیماران افسرده مبتلا به اعتیاد به اینترنت بیش از دیگران علائم استرس روانشناختی را بروز می دادند. ژائو2 و همکاران - 2017 - در پژوهشی رابطه افسردگی با اتفاقات روزمره و اعتیاد به اینترنت را بررسی کردند. یافته هاي آن ها نشان داد که افرادي که اعتیاد به اینترنت داشتند نسبت به سایر استفاده کنندگان از اینترنت اتفاقات استرس زا و افسردگی بیشتري تجربه کردند. بارگرون و هورمس - 2017 - 3 پژوهشی با هدف بررسی رابطه روانی اجتماعی بین اختلال بازي اینترنتی، اختلالات روانشناختی، رضایت از زندگی و تکانش وري انجام دادند.
یافته هاي آن ها نشان داد که آزمودنی هایی که تشخیص اختلال بازي اینترنتی دریافت کردند زمان بیشتري صرف بازي هاي اینترنتی می کنند و بیش از دیگران براي بازي هاي ویدئویی احساس فشار می کنند. همچنین آن ها بیش از دیگر آزمودنی ها علائم افسردگی، اضطراب و استرس را تجربه می کنند، تکانشوري بیشتري داشته و رضایت از زندگی کمتري دارند. چن و لین - 2016 - 4 در پژوهشی نشان دادند که استفاده مشکل ساز از اینترنت با افسردگی در استفاده کنندگان همبستگی معنی داري دارد. بدین صورت که افرادي که استفاده مشکل ساز بیشتري از اینترنت داشتند نمرات بالاتري در افسردگی دریافت می کردند و با کاهش افسردگی استفاده مشکل ساز از اینترنت نیز کاهش می یافت.
لی5 و همکاران - 2016 - پژوهشی با هدف بررسی رابطه اتفاقات استرس زاي زندگی در نوجوانان با اعتیاد به اینترنت انجام دادند. در این پژوهش نقش واسطه اي رضایت از نیازهاي روانشناختی و شیوه هاي مقابله اي نیز بررسی شدند. یافته هاي آن ها نشان داد که، بروز اتفاقات استرس زا در زندگی با اعتیاد به اینترنت نوجوانان رابطه معناداري دارد. همچنین نتایج آنها نشان داد که رضایت از نیازهاي روانشناختی نقش واسطه اي در رابطه بین اتفاقات استرس زا و اعتیاد به اینترنت در نوجوانان داشت و در افرادي که از سبک هاي مقابله اي مثبتی برخوردار بودند این رابطه بین مولفه ها کمرنگ تر بود.
ساماها و هاوي - 2016 - 6 در پژوهشی با عنوان رابطه بین اعتیاد به گوشی هاي هوشمند، استرس، عملکرد تحصیلی و رضایت از زندگی بیان کردند که ریسک اعتیاد به گوشی هاي هوشمند با استرس ادراك شده رابطه مثبت و با رضایت از زندگی رابطه منفی دارد. همچنین ریسک اعتیاد به گوشی هاي هوشمند با عملکرد تحصیلی نیز رابطه منفی داشته اما عملکرد تحصیلی با رضایت از زندگی رابطه مثبت دارد.بلاچینو، پرزیپیورکا و پانتیک - 2015 - 7 در پژوهشی نشان دادند که بین استفاده زیاد از اینترنت وافسردگی رابطه معناداري وجود دارد و متغیرهاي دموگرافیک مانند سن، جنس و میزان زمان استفاده از اینترنت در وابستگی به اینترنت تأثیر دارد.
خوش اخلاق و فرامرزي - 2012 - پژوهشی با هدف برسی رابطه بین هوش هیجانی و اختلالات روانی با اعتیاد به اینترنت در دانشجویان معتاد به اینترنت انجام دادند. یافته هاي آن ها نشان داد که، اضطراب، وسواس، پرخاشگري، فوبیا، خود بیمار انگاري و هوش هیجانی بهترین مولفه براي پیش بینی اعتیاد به اینترنت بودند. به بیان دیگر بین این اختلالات با اعتیاد به اینترنت رابطه معناداري وجود داشت. در این پژوهش رابطه معناداري بین اعتیاد به اینترنت و سایکوز روانی و پارانوئید دیده نشد. همچنین یافته ها نشان داد که مردان بیشتر از زنان علائم افسردگی داشتند. با توجه به آنچه گفته شد این تحقیق بدنبال پاسخ به این مساله است که آیا بین متغیرهاي اینترنت و برنامه هاي شبکه هاي ماهواره اي با افسردگی و بهزیستی معنوي و ذهنی در پسران متوسطه دوم در شهر اصفهان رابطه معناداري وجود دارد ؟
روش تحقیق
در این پژوهش از طرح توصیفی از نوع همبستگی استفاده شده است. جامعه اماري پژوهش شامل تمامی دانش آموزان پسر دوره متوسطه دوم شهر اصفهان بود. براي محاسبه حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران از جامعه آماري که تعدداد آن 29554 نفر بودند، تعداد 379 نفر به روش نمونه گیري تصادفی خوشه اي چند مرحله اي انتخاب شدند . به این صورت که از بین نواحی شش گانه شهر اصفهان یک ناحیه به صورت تصادفی و مجددا از بین کلیه مدارس متوسطه دوم پسرانه موجود در آن ناحیه 3 مدرسه به صورت تصادفی انتخاب و از هر کلاس در هر مدرسه تعدادي دانش آموز به صورت تصادفی انتخاب شدند.
ابزارهاي پژوهش عبارت بودند از:
-1 پرسشنامه جمعیت شناختی :در این پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی آزمودنی ها از قبیل پایه و رشته تحصیلی بررسی شده است.
-2 پرسشنامه تجدیدنظرشده افسردگی بک:8افسردگی داراي جلوه هاي گوناگونی است که افراد به آسانی از تشخیص آن غافل می شوند.این اختلال داراي طیف وسیعی از نشانه ها از قبیل سردرد،یبوست،کم شدن اشتها،کمردرد،یافقط خستگی مزمن است.این تست دررسیدن به این مهم کمک می کند. ابزارمورد استفاده براي جمع آوري اطلاعات فرم تجدید نظر شده افسردگیBDI-II بوده است. این ابزار یک پرسشنامه 21 ماده اي خود گزارشی است که براي ارزیابی سندرم افسردگی طراحی شده است .بک و استیر - - 1987 درباره فرم تجدید نظرشده ، عنوان کردندکه این ابزاروجود و شدت علایم افسردگی را در بیماران و جمعیت نرمال و همچنین نوجوانان وبزرگسالان نشان می دهند.
ثبات درونی این ابزار0/73تا 0/92 بامیانگین 0/86وضریب آلفا براي گروه بیمار 0/86 وغیربیمار 0/81گزارش شده است.در ایران نیز مطالعه اي روي 125 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران وعلامه طباطبایی به منظورتعیین اعتبار و پایایی این مقیاس صورت گرفت که براین اساس،نمره کل بامیانگین 9/79 وانحراف استاندارد 7/96 ،الفاي کرونباخ به میزان 0/78 وپایایی بازآزمایی یک هفته اي 0/7 به دست آمد - مجتبایی وهمکاران،به نقل ازغرائی . - 1382 - در این پژوهش مقدار آلفاي کرونباخ برابر با 0/81 بدست آمد.
-3 پرسشنامه استفاده از اینترنت و ماهواره:براي سنجش میزان استفاده از اینترنت و ماهواره از پرسشنامه طالبی - - 1394 استفاده شد. این پرسشنامه میزان استفاده، مدت زمان استفاده در طول روز و هفته، نوع استفاده از اینترنت و برنامه هاي شبکه هاي ماهواره اي را می سنجد. این پرسشنامه، داراي 24 گویه است. گویه هاي 1 و 14 به وسیله مقیاس درجه بندي 4 درجه نمره گذاري می شود. بدین صورت که در این دو گویه نمرات به صورت - =1 کمتر از یک ساعت، =2 بین 1 تا 3 ساعت،=3 بین 3 تا 5 ساعت و =4 بیشتر از 5 ساعت - تعیین می شوند.
