بخشی از مقاله
چکیده
هدف از مطالعه حاضر تعیین ارتباط بین اعتیاد به اینترنت با رضایت از زندگی در دانشجویان علوم و تحقیقات قزوین بود. این پژوهش که از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه علوم و تحقیقات قزوین بودند که تعداد 379 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی انتخاب و پرسشنامه های اعتیاد به اینترنت و سلامت عمومی را تکمیل کردند. یافته های حاصل از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که بین اعتیاد به اینترنت با رضایت از زندگی در دانشجویان رابطه منفی و معنی داری وجود دارد . - 3 0/01 - همچنین اعتیاد به اینترنت میتواند رضایت از زندگی را در دانشجویان پیش بینی کند - . - 3 0/01
.1 مقدمه
اینترنت یکی از ابزارهای پیشرفته فناوری است که تشخیص اعتیاد آور بودن آن از مصرف بسیار دشوار است. گرچه راهنمای آماری تشخیص اختلالات روانی - - DSM-IV که توسط انجمن روانپزشکان آمریکا منتشر شده است جهت شناسایی این اختلال مواردی را عنوان کرده است - جعفری و فاتحی زاده، . - 1391 با این امروزه استفاده از اصطلاح اعتیاد به اینترنت به وفور توسط پژوهشگرانی چون کندل و یانگ - 1998؛ به نقل از کمپل، کوکینگ و هوقز، - 2006، دیده می شود. رشد روز افزون و عوارض ناگواتری که اعتیاد به اینترنت به همراه دارد باعث شده که از این اختلال به عنوان اعتیادی که سرآمد همه اعتیادهای رفتاری است یاد شود.
- لن هوا، لی-پینگ و ژائو لان، . - 2014 پژوهش ها - آندرسون، 2001 ؛ لن هوا، لی-پینگ و ژائو لان، - 2014 بر ماهیت اعتیاد آور بودن اینترنت به خصوص در قشر جوان تاکید داشته اند.کینگ - - 2011، در پژوهش خود نشان داد که افراد معتاد به اینترنت افرادی کمرو، خجالتی و تنها هستند که دچار افسردگی نیز می شوند. بر اساس پژوهشها به ازای هر ساعت استفاده از اینترنت در خانه نیم ساعت از ارتباط مستقیم جوان با اعضای خانواده کاسته می شود؛ و این گریختن به یک جامعه باز و شبکه ای باعث کناره گیری او از اجتماع میشود.
حجم رو به رشد تحقیقات صورت گرفته پیرامون اعتیاد به اینترنت، نشان دهنده آن است که این نوع اختلال روانشناختی- اجتماعی است و از مشخصه های آن، تحمل، علائم کناره گیری، اختلالات عاطفی و هیجانی و از هم گسیختگی اجتماعی است - کیم و همکاران، . - 2010 همچنین تحقیقات نشان داده اند که اعتیاد به اینترنت با سلامت جسمانی و روانی در افراد در ارتباط است. یانگ و تونگ معتقدند که زیاده روی در استفاده از اینترنت می تواند سلامت روانی و جسمانی شخص خطرناک باشد و کابران معتاد به اینترنت از مشکلات روانی نظیر افسردگی و اضطراب رنج می برند و کارکرد انطباقی آنان از لحاظ جسمانی مختل می شود.
در پژوهشها آمده است که کاربران دارای اعتیاد به اینترنت میزان پایین تری عزت نفس و رضایت از زندگی در مقایسه با کاربران عادی دارند - آگاتا، بالاچنیو، آنتا و پانتیک، . - 2016 از طرفی دیگر بهزیستی ذهنی، تعریفی است که فرد از یک زندگی خوب دارد و در واقع اشاره به شادکامی دارد. افرادی که احساس بهزیستی ذهنی بالایی دارند، لذت و خوشی زیاد و ناراحتی کمی دارند و از زندگی شان احساس رضایت می کنند - داینر، . - 2000 بهزیستی ذهنی، شامل دو مولفهی جداگانه است؛ مولفه ی نخست، مولفه عاطفی است که خود به عواطف مثبت و منفی تقسیم میشود و مولفه دوم؛ مولفه شناختی است که معمولا به رضایت از زندگی اشاره دارد.
رضایت از زندگی، یک فرایند داوری است که افراد، کیفیت زندگی خود را بر اساس ملاک های منحصر به فرد خود ارزیابی می کنند. رضایت از زندگی، یک صفت پایدار و عینی نیست بلکه تغییرات موقعیتی، حساس بوده و بر اساس برداشت و دیدگاه خود افراد در نظر گرفته میشود - شیخی، هومن، احدی و سپاه منصور، . - 1390 نتایج پژوهش اولکر - - 2008 ارتباط مثبت و معنادار بین سلامت روانی و رضایت از زندگی را برجسته کرده اند.
نتایج پژوهش استوبر و استوبر - - 2009 نیز نشان داد که سن، جنس و رضایت از زندگی با قلمروهای مختلف شغلی، تحصیلی و سلامت جسمانی و روانی رابطه معنا دار دارند. تحقیقات نشان داده اند بین سطح بهزیستی ذهنی و رضایت از زندگی در کاربران معتاد به اینترنت - لای و همکاران، - 2015 و اعتیاد به شبکه مجازی فیسبوک با رضایت از زندگی و عزت نفس - آگاتا، بالاچنیو، آنتا و پانتیک، - 2016 رابطه وجود دارد؛ به این صورت که اعتیاد به اینترنت تهدیدی برای رضایت از زندگی و عزت نفس کاربران می باشد.
حجم رو به رشد تحقیقات صورت گرفته پیرامون اعتیاد به اینترنت، نشان دهنده آن است که این نوع اختلال روانشناختی- اجتماعی است و از طرفی بر اساس پژوهش سلامت جسمانی، رضایت از زندگی و بهزیستی ذهنی - لای و همکاران، 2015؛ آگاتا، بالاچنیو، آنتا و پانتیک، - 2016 افراد نیز در مواجه با زیاده روی در اینترنت در معرض تهدید قرار دارد. با توجه به اهمیت نقش جوانان دانشجو در پیشرفت و تعالی جوامع، طبیعی است که بررسی عوامل مؤثر در رشد، ارضای نیازهای روانی و تأمین سلامت جسمانی و روان شناختی این قشر از اهمیت ویژهای برخوردار باشد. از طرفی با امکانات و گزینه های فراوانی که رسانه های عمومی از جمله اینترنت برای فعالیت های تحصیلی و آموزشی خود را از قبیل ایمیل کردن، انتخاب واحد و جستجو مقالات و سایر کارهای دیگر نظیر ارتباط در شبک ههای مجازی همچون فیسبوک، تلگرام در اختیار دانشجویان میگذارند، آنان دایما با محرک های جدید و انواع مختلف رفتار آشنا می شوند .
این فضا هویت نامشخص و دایما متحولی را میآفریندخصوصاً. برای نسلی که در مقایسه با نسل قبل با محرک های فراوانی مواجه است. اینترنت فضای آزاد گلخانه ای را ایجاد میکند که اساتید و مراجع قدرت به آن دسترسی ندارند و بر آن تأثیر نمی گذارند. اینترنت انقلابی عظیم در دنیای ارتباطات است که مرز جغرافیایی نمی شناسد. در عین حال در بین کاربران اینترنت، دانشجویان جزء اصلی ترین آنان محسوب می شوند.
با توجه به اینکه بیشتر پژوهش هایی که در ایران درباره اعتیاد به اینترنت انجام شده بر همه گیری شناسی متمرکز بوده و کمتر به پیامدهای بلندمدت این اختلال تکانه ای - سادوک و سادوک، - 2007 از جمله سلامت روانی و جسمی و همچنین رضایت از زندگی توجه شده است اهمیت و ضرورت این تحقیق را بر روی دانشجویان نشان می دهد؛ لذا این تحقیق با هدف بررسی نقش اعتیاد به اینترنت بر سلامت جسمی، سلامت روانی و سطح رضایت از زندگی در دانشجویان انجام شده است.
با توجه به اینکه دانشجویان با ورود به دانشگاه با علم کامپیوتر بیش از پیش آشنا می شوند و شانس بیشتری پیدا می کنند تا از اینترنت استفاده کنند و از طرفی دیگر این شرایط در دانشگاه بیشتر برای آنها مهیاست که فعالیت های تحصیلی و آموزشی خود را از قبیل ایمیل کردن، انتخاب واحد و جستجو مقالات و سایر کارهای دیگر را از طریق اینترنت انجام دهند، در صورت استفاده بیش از حد از اینترنتف احتمال ابتلا به اعتیاد به اینترنت در آنها افزایش می یابد که ممکن است بر سلامت جسمی، روانی و همچنین رضایت از زندگی آنها اثرات نامطلوب داشته باشد؛ لذا هدف از انجام این پژوهش این بود بررسی کند آیا اعتیاد به اینترنت با رضایت از زندگی در دانشجویان ارتباط دارد یا خیر؟
.2روش پژوهش
روش پژوهش از نوع همبستگی بود. در این پژوهش متغیر اعتیاد به اینترنت به عنوان متغیر پیشبین و سلامت روانی و مولفه های چهارگانه آن به عنوان متغیرهای ملاک در نظر گرفته شدهاند. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین که در نیمسال اول سال تحصیلی94- 95 بودند و تعداد آنان 28 هزار نفر بود که این حجم جامعه در 5 دانشکده مختلف در حال تحصیل بودند. نمونه آماری پژوهش بر اساس تعداد جامعه آماری و بر حسب جدول مورگان 379 نفر محاسبه و روش نمونه گیری طبقه ای نسبی بود به این صورت که برای بررسی حجم نمونه بر اساس جدول مورگان تعداد 379 نفر برآورد شدند.
روش گردآوری داده های پژوهش میدانی و با ابزار پرسشنامه بود. ابتدا دانشگاه به 5 دانشکده مجزا تقسیم شد. سپس با مراجعه به دانشکده ها به کلاس های مورد نظرمراجعه و توسط پژوهشگر هدف پژوهش برای دانشجویان تشریح و رضایت آنان را برای شرکت در پژوهش جلب شد. به این صورت که با مراجعه به دانشکدهها، پرسشنامههای تحقیق در کلاسهای دانشجویان دانشکدههای مورد نظر تکمیل و پاسخ داده شدند.
برای این کار نیز گروههای آموزشی هر دانشکده به طور تصادفی انتخاب و از بین هر گروه انتخاب شده نیز به صورت تصادفی کلاسها انتخاب شد و پرسشنامهها در اختیار دانشجویان قرار داده شد. برخی از پرسشنامه ها به علت تعطیلی و بعضا عدم همکاری کلاس ها در محوطه دانشگاه توسط دانشجویان تکمیل شدند. در مرحله آخر پژوهش داده های جمع آوری شده تجزیه و تحلیل شدند. از آماره های توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و از آمار استنباطی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره و برای این منظور از نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد.
.3 ابزارهای پژوهش
-1-3پرسشنامه اعتیاد به اینترنت
آزمون اعتیاد به اینترنت از معتبرترین پرسشنامه ها در زمینه اعتیاد اینترنتی است و روشی قابل اطمینان و معتبر برای سنجش میزان وابستگی افراد به کار با اینترنت یا کامپیوتر توسط کیمبرلی یانگ - 1988، به نقل از علوی، اسلامی، مرآثی، نجفی، جنتی فرد و رضا پور، - 1389 تهیه شده است و به روش لیکرت نمره گذاری می شود. این پرسشنامه دارای 20 سوال است و هر سوال در یک طیف لیکرت از 1 تا 5 نمره گذاری می شود. سوالات به ترتیب زیر نمره گذاری می شوند به این صورت که به گزینه به ندرت - نمره - 1، گاه گاهی - نمره - ،2 غالباً - نمره - 3، به کرات - نمره - 4 و همیشه - نمره - 5 تعلق می گیرد. در پژوهش علوی، اسلامی، مرآثی، نجفی، جنتی فرد و رضا پور - - 1389، تحلیل عاملی به روش تحلیل مولفه های اصلی با چرخش واریماکس، باری پرسشنامه 6 عامل برجستگی، استفاده بیش از حد، بی توجهی به وظایف شغلی و تحصیلی، فقدان کنترل، مشکلات اجتماعی و تاثیر بر عملکرد را استخراج کردند.
روایی محتوایی و همگرا، بازآمایی - - 0/82، همسانی دورنی - - 0/88 و تنصیف - - 0/72 محاسبه شد که با توجه به نتایج قابل قبول بود. ویدیانتو - 2004؛ به نقل از یانگ و تانگ، 2004 - ، پایایی مقیاس اعتیاد به اینترنت یانگ را بررسی و عدد 0/89 را ذکر کرده است. در پژوهش احسانی - - 1394 برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که نتایج نشان دهنده ضریب پایایی کرونباخ برای کل پرسشنامه 0/78 به دست آمد. در پژوهش حاضر برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که نتایج ضریب را برای برجستگی 0/79، استفاده بیش از حد 0/85، بی توجهی به وظایف شغلی و تحصیلی 0/84، فقدان کنترل0/79، مشکلات اجتماعی 0/69 و تاثیر بر عملکرد 0/81 و برای کل پرسشنامه 0/89 به دست آمد.
-2-3 پرسشنامه رضایت از زندگی
مقیاس رضایت از زندگی در سال توسط داینر، امونز، لارسون و گریفین - - 1985 ساخته شد. این مقیاس دارای 5 آیتم است و هر آیتم دارای نمره گذاری لیکرت با 7 گزینه - کاملا مخالفم تا کاملا موافقم - می باشد. در نسخه اصلی پرسشنامه پایایی پرسشنامه به روش آزمون -بازآزمون 0/82 و پایایی به روش آلفای کرونباخ 0/87 به دست آمد - داینر، امونز، لارسون و گریفین، . - 1985 در نمونه ایرانی اعتبار مقیاس رضایت از زندگی با استفاده از روش آلفای کرونباخ 0/83 و با روش بازآزمایی 0/69 به دست آمده و روایی سازه این پرسشنامه با استفاده از دو پرسشنامه دیگر مناسب گزارش شده است - بیانی، محمد کوچکی و گودرزی، . - 1386 در پژوهش حاضر برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که نتایج ضریب را برای برای کل مقیاس 0/86 برآورد شد.
