بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه امیدواری و شادکامی با اضطراب امتحان دانش آموزان دختر دبیرستانی شهر قوچان انجام شد. روش تحقیق توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیهی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر قوچان در سال تحصیلی 1393-94 بوده است. ابزار گرد آوری داده ها عبارت بودند از: پرسشنامه پرسشنامه امِیدواری اشنایدر، پرسشنامه شادکامی آکسفورد و پرسشنامه ی اضطراب امتحان اسپیل برگر. دادهای تحقیق پس از جمع آوری با استفاده از نرمافزار آماری SPSS16 و در دو سطح توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شدند.
نتایج حاصل از تحلیل دادها نشان داد: بین امیدواری با اضطراب امتحان رابطه معنی دار وجود دارد. بین شادکامی با اضطراب امتحان رابطه معنی دار وجود دارد. 0/53 از واریانس اضطراب امتحان بوسیله شادکامی و امیدواری تبیین می شود. 0/20 از واریانس هیجان پذیری بوسیله شادکامی و امیدواری تبیین می شود. 0/31 از واریانس نگرانی بوسیله شادکامی و امیدواری تبیین می شود. تفاوت معنیداری بین میانگین اضطراب امتحان دانش آموزان با توجه به رشته تحصیلی نشان نمی دهد.
مقدمه
اضطراب به عنوان یکی از علل اساسی افت تحصیلی، مشکل آموزشی مهمی است که سالانه میلیونها دانش آموز را در سراسر جهان، تحت تأثیر قرار میدهد، سلامت روانی آنان را تهدید می کند و بر کارآمدی، شکوفایی استعداد، شکل گیری شخصیت و هویت اجتماعیشان تأثیر سوء میگذارد و میتواند در عملکرد تحصیلی و عملکرد بهینه آنان به ویژه هنگام ارزشیابی اثر منفی گذارد - خسروی و بیگدلی، . - 1387 یکی از بیشترین وقایع تهدید کننده ای که امروزه موجب اضطراب در دانشجویان می گردد ترس از عملکر د ضعیف در امتحان است .
اضطراب امتحان نوع خاصی از اضطراب است که با نشانه های جسمی ، شناختی و رفتاری در هنگام اماده شدن برای امتحان و انجام ازمون ها و تست ها مشخص می شود و زمانی تبدیل به مشکل می شود که سطح بالای این اضطراب با آماده شدن برای امتحان و انجام ازمون تداخل پیدا کند - لاتاس ، پانتیک و ابرادوویچ، . - 2010 اضطراب امتحان 1هنگامی در دانشجویان ظاهر می شود که آنها می دانند عملکرد آنها مورد سنجش است - پاول ،. - 2004 اضطراب دانشجویان بیان کننده رفتار اضطرابی ناشی از تعلل ورزیدن و مطالعه ناکارامد و داشتن مهارتهای انجام امتحان است - هریس و کوی ، . - 4 - - 2003 مطالعات اخیر اطلاعات زیادی در مورد اضطراب امتحان در اختیار قرار داده است.
برخی پژوهشگران دو مؤلفه نگرانی2و هیجانپذیری3 را برای اضطراب امتحان برمیشمارند که مؤلفه نگرانی، فعالیتهای شناختی نامربوط به تکلیف است که دلواپسی شناختی زیاد راجع به عملکرد، پیامدهای ناشی از شکست در امتحان، افکار مربوط به تحقیر و سرزنش، ارزیابی توانایی خود در مقایسه با دیگران و انتظارات منفی از عملکرد را شامل میشود و مؤلفه هیجانپذیری اشاره به برانگیختگی هیجانی واقعی از قبیل ترس، ناراحتی کلی و نگرانی - پریشانی - کلی،تپش قلب و یا سردرد دارد که افراد در حین آزمون تجربه میکنند - لیبرت4 و موریس ، 1967 به نقل ازکسیدی و فینچ، . - 2015 از طرفی شادمانی و امیدواری از جمله متغیر های مطرح در روانشناسی است که می تواند روی اضطراب تاثیر گذار باشد .
وینهوون معتقد است شادی به درجه یا میزانی گفته می شود که شخص دربارهی مطلوبیت کل زندگی خود قضاوت میکند. به عبارت دیگر شادی به این معنا است که فرد، به چه میزان زندگی خود را دوست دارد. لیوبومیرسکی5، شلدون و شید - - 2005 شادی را تجربه احساس نشاط، شادی و خوشی و نیز دارا بودن این احساس که فرد زندگی خود را خوب، با معنا و با ارزش بداند در نظر گرفتهاند. طبق این تعریف مشخص میشود که شادی یک پدیده ذهنی و درونی است.
شادمانی می تواند با متغیر های سلامت روان و اضطراب در ارتباط باشد . در این رابطه استادیان و همکاران - 1388 - در پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه شادکامی و سلامت روان در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان به این نتیجه رسیدند که بین شادکامی و سلامت روان دانشجویان رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد و دریافتند که معمولا انسانها بهدنبال شادمانی هستند و شادمانی اهمیت ویژهای در زندگی مردم دارد.درحالیکه تجربهی استرس،احساس شادکامی را بهطور معنیداری کاهش میدهد. محمد رضا تمنایی فر و همکاران - 1390 - هم در بررسی رابطه سلامت روان و شادکامی با موفقیت تحصیلی دانشجویان دریافتند که ین شادکامی و موفقیت تحصیلی و بین سلامت روان و شادکامی رابطه معنیدار وجود دارد.
آلپورت معتقد بود که مهمترین مسألهی روانشناسی در زمینهی بررسی شخصیت انسان، تبیین انگیزش و هدف است. چه نیروهایی آدمی را پیش میرانند، پس میکشانند یا به طریقی اعمال وی را هدایت میکنند؟ او میگوید: »هدفها و برنامههایی که برای آینده داریم، ما را به جلو میرانند و جنبهی اصلی شخصیت آدمی؛ مقاصد سنجیده و آگاه، یعنی امیدها و آرزوهای اوست.این هدفها انگیزهی شخصیت سالم قرار میگیرند و بهترین راهنما برای فهم رفتار کنونی انسان هستند. داشتن هدفهای درازمدت، و یا امید کانون وجود آدمی را تشکیل میدهد و بشر را از حیوان، سالمند را از کودک و در بسیاری از موارد، شخصیت سالم را از شخصیت بیمار متمایز میسازد.
ماهیت ارادی شخصیت سالم یعنی تلاش برای آینده به کل شخصیت آدمی یگانگی و یکپارچهگی میبخشد - انصاری و قائمی، . - 1385 تحقیقات نشان داده که امید یکی از راه های قدرتمند و اثربخش در مبارزه و غالب آمدن بر اضطراب و افسردگی است و افرادی که امید بالا دارند یا به مرور به دست می آورند، نسبت به افرادی که امیدشان پایین است، دانش بیشتری در مورد موضوعهای سلامتی، انواع و شدت استرس و... دارند و از خود مراقبت بهتری میکنند، بهطور موثرتری با این مشکل یا بیماری در حالتحادّ آن- دستوپنجه نرم میکنند، از بیماری زودتر بهبود مییابند، دستورهای پزشکی را بهتر رعایت میکنند. به خود بیشتر می رسندمثلاً وزن خود را کم و آنرا حفظ میکنند.
بهطور مشابهی افرادی با امید بالا هستند، نسبت به افراد همتای خود که امیدشان پایین است، در سازگاریهای روانشناختی بهتر عمل میکنند. برای مثال:آنان خوشحالترند، خشنودترند، کمتر افسرده هستند، اعتماد بهنفس بیشتری دارند و دارای توانایی، الهام یا انگیزش هستند و هدفها و مشکلات زندگی را با کوشش دنبال میکنند. همچنین آنان شبکههای خانوادگی و دوستیی دارند که در هنگام احتیاج برای حمایت به آنان رجوع کنند و سرانجام، آنان داشتن معنی بیشتری را در زندگی خود گزارش میدهند. بنابر این این روش به آسانی می تواند آموخته شود، بکار گرفته شود و توسعه یابد - چیونس و گرابمییر، . - 2008
تحقیقات اندکی در رابطه با امیدواری و اضطراب امتحان انجام شده است ولی با این حال پژوهشهای مشابهی در این زمینه انجام شده مثلا : عسگری و همکاران - 1387 - در پژوهش خود با هدف بررسی رابطه اضطراب اجتماعی، امیدواری و حمایت اجتماعی با احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان تحصیلات تکمیلی واحد علوم و تحقیقات خوزستان پرداخته است. نتایج تحلیل داده ها نشان داده است که بین اضطراب اجتماعی و احساس ذهنی بهزیستی رابطه منفی معنی داری وجود دارد ولی بین امیدواری و احساس ذهنی بهزیستی و همچنین بین حمایت اجتماعی و احساس ذهنی بهزیستی رابطه مثبت معنی داری وجود دارد. همچنین یافته ها نشان داد که بین اضطراب اجتماعی، امیدواری و حمایت اجتماعی با احساس ذهنی بهزیستی رابطه چندگانه معنی دار وجود دارد.
