بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین تعامل معلم و دانش آموز و آگاهی هیجانی در دانش آموزان دختر مقطع ابتدایی ، پرداخته است. شرکتکنندگان این پژوهش 120 دانش آموز دختر ابتدایی مناطق چهارگانهی شیراز بودند که به شیوه نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای با واحد نمونه پایه انتخاب شدند؛ و پرسشنامههای تعامل معلم-دانش آموز و آگاهی هیجانی را تکمیل نمودند. برای تعیین پایایی و روایی به ترتیب از روش آلفای کرونباخ و همبستگی گویه ها با ابعاد و همبستگی ابعاد با نمره کل استفاده شد. شواهد مؤید روایی و پایایی مطلوب پرسشنامهها بود. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین بعد عدم رضایت و آگاهی هیجانی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون حاکی از آن بود که از میان ابعاد تعامل معلم و دانشآموز فقط بعد عدم رضایت پیشبینی کننده منفی و معنادار آگاهی هیجانی در دانش آموزان دختر ابتدایی است.
کلیدواژهها: تعامل معلم و دانشآموز، آگاهی هیجانی، دانش آموزان دختر ابتدایی.
-1 مقدمه
هوش هیجانی به عنوان یکی از مولفههای تنظیم کننده در مسائل شناختی و نیز در طراحی برنامه های سازگاری هیجانی و اجتماعی کودکان، نوجوانان و جوانان مورد توجه و استفاده بسیاری از روانشناسان، مشاوران، علمای تعلیم و تربیت، متخصصان بهداشت روانی و سایر افرادی قرار گرفته که به نحوی با دانش آموزان سرو کار دارند. هوش هیجانی با شناخت فرد از خودش و دیگران، ارتباط با دیگران و سازگاری و انطباق با محیط برای موفق شدن در برآوردن خواسته های اجتماعی در ارتباط است .در واقع می توان گفت هوش هیجانی در دست یابی فرد به موفقیت در حوز ههای مختلف تحصیلی، شغلی و ورزشی می تواند نقشی به مراتب مهمتر از هوش عمومی داشته باشد ، مایر و سالوی اظهار داشتند، کسانی که از هوش هیجانی برخوردارند، میتوانند عواطف خود و دیگران را کنترل کرده، بین پیامدهای مثبت و منفی عواطف تمایز گذارند و از اطلاعات عاطفی برای راهنمایی فرایند تفکر و اقدامات شخصی استفاده کنند - مایر و سالوی،. - 2000
در نظر گلمن - - 1995 هوش هیجانی به پنج حوزه تقسیم میشود که عبارتند از : آگاهی از عواطف و هیجانات خود، مدیریت هیجانات، برانگیزاندن خود، شناسایی هیجانات و عواطف دیگران و سرانجام تنظیم روابط خود با دیگران.دانیل گلمن معتقد است، هوش هیجانی باﻻ تبیین میکند که چرا افرادی با ضریب هوشی - IQ - متوسط موفقتر از کسانی هستند که نمرههای IQ بسیار بالاتری دارند .ضریب هوشی - IQ - نمیتواند بهخوبی از عهده توضیح سرنوشت متفاوت افرادی برآید که فرصتها، شرایط تحصیلی و چشم اندازهای مشابهی دارند.از جمله ابعاد هوش هیجانی آگاهی هیجانی می باشد که تاکنون پژوهش های اندکی بر روی آنها انجام شده است. از نظر ریف آگاهی هیجانی پیشنیاز پذیرفتهشده برای تنظیم آگاهی است که شامل جنبههای شناختی - نظارت بر سوابق خود و هیجانات مختلف - و نگرشی - ارزشمندی هیجانات و بروز آنها - میشود - ریف، استرولد، مایرز، تیرات و لی، . - 2008
ازآنجاکه هیجانهای اساسی انسان بهطور سریع و بهاندازه کافی به تغییرات در محیط که ممکن است روی تندرستی فرد اثر بگذارد، واکنش نشان میدهد - ریف، استرولد، مایرز، تیرات و لی1، - 2008، نحوه تعامل معلم و دانشآموز میتواند رابطه بسیاری با آگاهی هیجانی دانشآموزان داشته باشد.»تعامل معلم و دانشآموز عنصر اصلی آموزش رودرروی کلاسی است که انواع دیگر آموزش مانند آموزش بهوسیله کتاب و رادیو و... که فاقد کنش متقابل و یا رابطه دوجانبه بین معلم و دانشآموز است را شامل نمیشود« - سیف، . - 39 :1389بررسی تحقیقات پیشین حاکی از تحقیقات اندکی بود که در زمینه آگاهی هیجانی انجام شده است از جمله جنا آبادی - 1388 - در پژوهش خود به بررسی رابطه خودآگاهی هیجانی و کنترل تکانه از مؤلفههای هوش هیجانی با استعداد اعتیاد پذیری در دانش آموزان پسر دوره متوسطه نشان داد که بین خودآگاهی هیجانی و استعداد اعتیاد در دانش آموزان پسر در دوره متوسطه رابطه منفی معنادار و بین کنترل تکانه و استعداد اعتیاد پذیری رابطه منفی معنادار وجود دارد.
خیر و یوسفی - 1382 - نیز در پژوهشی به بررسی رابطه استدلال صوری، آگاهی هیجانی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مدارس عادی و تیزهوش شهر شیراز پرداختند. نتایج نشان داد که بین دو متغیر استدلال صوری و آگاهی هیجانی همبستگی معنادار مشاهده نگردید، اما بین نمرات هر یک از آزمونهای استدلال صوری، آگاهی هیجانی با شاخص پیشرفت تحصیلی همبستگی مثبت معنادار به دست آمد. در ارتباط با متغیرهای پژوهش هم تحقیقی که به بررسی رابطه جو یادگیری و آگاهی هیجانی پرداخته باشد یافت نشد لیکن در حوزه مشابه آگاهی هیجانی یعنی متغیرهای هیجانی و احساسی تحقیقاتی یافت شد از جمله گلاسر زیکودا و فوب - 2008 - 2 دریافتند که صلاحیتهای معلم در آموزش بر اضطراب و احساس بهزیستی دانش آموزان تأثیرگذار میباشد.
وقتی معلم درس را بهوضوح و روشنی تدریس میکند رابطه قوی با عواطف مثبت دانش آموزان دارد چراکه یادگیری را تسریع میکند و ازآنجاکه دانش آموزان اهداف را ادراک میکنند در فرایند یادگیری احساس بهزیستی به آنها دست میدهد و درک اهداف و به دنبال آن یادگیری اضطراب و استرس دانش آموزان را کاهش میدهد.آسور3، کاپلان4، کانت مایمون و روث - 2005 - 5 نیز رفتارهای کنترلکننده معلم را پیشبینی کننده مستقیم انگیزش ناچیز، میزان درگیری در کلاس و پرخاشگری و اضطراب دانشآموز معرفی نمودند.
