بخشی از مقاله
چکیده
خشونت و انواع آن مسئله ای است که ابعاد گسترده ای را در بر می گیرد. با توجه به رشد شبکه های اجتماعی و تولید بازی های رایانه ای جدید ؛ اشکال جدیدی از خشونت امکان بروز پیدا می کنند. هدف از این پژوهش، تبیین نقش اینترنت و بازی های رایانه ای در بازتولید خشونت اجتماعی و اشکال جدید آن بین نوجوانان می باشد. به عبارت دیگر در این پژوهش سعی شده است به این سوال اساسی پاسخ داده شود که : نحوه ی استفاده از بازی های رایانه ای - از نظر زمان و نوع استفاده - چه تاثیری در بازتولید خشونت و اشکال جدید آن در بین نوجوانان دارد؟ همچنین پس از تبیین موضوع ؛ مبانی نظری و چهارچوب نظری که نظریه ی گربنر می باشد بررسی شده و در نهایت مدل مفهومی مرتبط با فرضیات ارایه می شود.
- 1 مقدمه
آمار اعلام شده در نیمه ی اول سال 49 از وضعیت دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور نشان می دهد که 52 میلیون نفر کاربر اینترنت در ایران وجود دارد. همچنین طبق این بررسی ضریب نفوذ استفاده از تلفن همراه در کشور 16/2 درصد است و تهران با ضریب نفوذ 16/5 درصد بیشترین مشترکین موبایل را در خود جای داده است. در این بررسی ها، کاربر اینترنت به فردی اطلاق می شود که در سه ماه گذشته از اینترنت استفاده کرده باشد.
با نگاهی واقع بینانه به رویدادهای اخیر در فضای سایبری و ظهور شبکه های اجتماعی مجازی بر روی تلفن های همراه هوشمند، به نظر می رسد روند استفاده از این ابزار ارتباطی در جامعه ی امروزی از شتابی روزافزون برخوردار بوده و اگرچه ممکن است همانند بسیاری از رسانه های نوین در ابتدای امر نزد کاربران و عامه ی مردم دارای محبوبیت و استقبال باشد و به مرور از شدت آن کاسته شود اما تغییرات و تاثیرات فرهنگی آن در زمان کوتاه استفاده ؛ به اندازه ای است که نمی توان از پیامدهای منفی آن به راحتی چشم پوشید. این پیامدهای منفی و تغییرات فرهنگی مخرب در حوزه ی ارزش ها و هنجارهای اجتماعی به عنوان مهمترین مولفه ها و اجزای فرهنگ جامعه که ناشی از استفاده ی بی رویه و مداوم از این شبکه ها است، باعث بروز نگرانی های زیادی در خانواده ها و سایر نهادهای اجتماعی شده است.
به ویژه آن که باعث ظهور سبک و شیوه ی جدیدی در زندگی، ارتباطات خانوادگی و تعاملات اجتماعی گردیده و مفاهیم جدیدی همچون » خانواده ی مجازی« از این شیوهی » زندگی مجازی « به وجود آمده است . امروزه با ورود تلفن های همراه هوشمند به کشور شاهد دسترسی آسان و ارزان تر به اینترنت در کشورمان نسبت به گذشته هستیم، در این میان نوجوانان به علت مسئولیت های اجتماعی کم تر، فرصت بیش تری برای استفاده از اینترنت دارند و بخش مهم و بزرگی از کاربران اینترنت به حساب می آیند. از منظری خوشبینانه، مجاورت نوجوانان با این فناوری ها عاملی برای رشد و ایجاد فرصت های بیش تر برای »خود ابرازی«، »مشارکت« و »رشد خلاقیت« آن ها تلقی می شود.
در رویکرد مقابل ؛ این مجاورت زمینه ساز ترویج ارزش های فردگرایانه، از دست رفتن تعاملات اجتماعی ؛ تضعیف سرمایه های اجتماعی و ترویج خشونت و ارزش های انحرافی تلقی می شود . توجه به مسئله ی خشونت در میان نوجوانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، چرا که نوجوان در آستانه ی ورود به جامعه قرار دارد و در نتیجه با محیط های رسمی و غیررسمی جامعه پذیری در تماس و ارتباط است. این امر موجب یادگیری رفتارهای خشونت آمیز در وی می شود. به طوری که بسیاری بر این عقیده اند که شروع خشونت و رفتارهای پرخاشگرایانه از سنین نوجوانی است .
یکی از انواع خشونتی که در این پژوهش به آن پرداخته شده خشونت »آن لاین« یا »خشونت مجازی« است. این نوع خشونت در شرایطی امکان بروز پیدا می کند که در جامعه عوامل بازدارنده ای مثل قانون ؛ امکان بروز انواع خشونت مانند خشونت جسمانی، کلامی و جنسی را به افراد در جامعه نمی دهند. نگارنده در این پژوهش به دنبال آن است تا عوامل تاثیرگذاری که در باز تولید خشونت اجتماعی نقش دارند را شناسایی کرده و میزان تاثیرگذاری هر کدام را مشخص کند.
- 2 بیان مسئله
امروزه بسیاری از اشکال عادی تعاملات اجتماعی روزانه می تواند به صورت آن لاین انجام شود. البته درباره ی اینکه آیا توانایی کاربران در انجام زندگی شخصی و حرفه ای از طریق فن آوری اینترنت ، در نهایت برای کل جامعه ، محیط های محلی و یا سلامت افراد خوب است یا بد ، اتفاق نظر کمی وجود دارد. کسانی که عقیده دارند ابزارهای اینترنت تاثیر بدی دارند، استدلال می کنند که ابزارها باعث بالا بردن رشد جوامع کاذب و نه واقعی می شوند. بعضی نیز استدلال کرده اند که اینترنت، افراد را از خانواده های خود و دوستانشان جدا می سازد و آنان را گوشه گیر می کند. از سوی دیگر کسانی وجود دارند که استدلال می کنند ابزارهای اینترنتی برای جامعه مفیدند.
آن ها معتقدند که اینترنت امکان گردش عقاید و رسیدن آن به مخاطبان گسترده ای را فراهم می کند .>5@ گسترش فناوری و ورود انواع وسایل ارتباط جمعی در میان خانواده ها ، ارزش های اجتماعی آنان را تحت تاثیر قرار داده و موجب تغییراتی در رفتار و گفتمان نسل جوان شده است ، از جمله مهم ترین این فناوری ها دسترسی آسان به اینترنت است که علاوه بر داشتن نقاط قوت از ضعف هایی نیز برخوردار است. ارزش های اجتماعی از اساسی ترین عناصر نظام اجتماعی می باشند که از راه های کنترل یا هدایت آن ها می توان جامعه را به زوال کشند یا به تعالی رساند.
گسترش فضای اجتماعی و عام شدن بسیاری از امور خاص و در هم تنیدگی جهان ، موجب شده که نوجوانان و جوانان امروزی در انتخاب هویت های منسجم و یگانه با مشکل و حتی بحران مواجه شوند و هویت آن ها دچار انشقاق گردد. از این رو، آن چه دیده می شود ، فرایند آرام و پیوسته ی انتقال هویت از نسلی به نسل دیگر نیست ، بلکه در دنیای کنونی بیشتر شاهد بحران های هویتی و به همان نسبت، بازسازی های هویتی هستیم. اشاعه ی فن آوری های اطلاعاتی نوین در میان جوامع، بدون شک بر شیوه ی زندگی مردم دنیا، تاثیرگذار بوده است و به تبع آن ، الگوهای رفتاری جوانان ایرانی نیز متاثر از اشاعه ی سریع فرهنگ نوین سایر ملل و جوامع غربی است .
در زندگی جاری در اجتماعات مختلف هیچگونه توافقی درباره ی آن چه که خشونت نامیده می شود و یا این که خشونت دقیقا چه نوع رفتارهایی را دربرمی گیرد وجود ندارد. واژه ی خشونت تحت تاثیر کلیشه سازی ها و ارزش هاست و در اغلب موارد نتیجه ی قضاوت های مبتنی بر شرایط عاملین یا ناظرین یک رفتار خاص است . عمل خشونت آمیز آن چیزی است که دربردارنده ی صدمه ، آسیب یا خسارت به انسان یا غیر انسان و یا شیء باشد .
با توجه به مباحث مطرح شده، باید اشاره نمود که خشونت به طور کلی دو بعد دارد: نخست عمل خشونت آمیز فیزیکی - یعنی آسیب رساندن جسمی - و دوم، خشونت نمادی - ابراز خشونت به طور معمول کلامی است - و ابتدا آسیب روحی یا عاطفی به قربانی وارد می شود . همچنین باید اضافه نمود دراین پژوهش منظور از باز تولید خشونت، شکل گیری صور جدید خشونت اجتماعی نظیر خشونت کلامی، خشونت عاطفی، خشونت رسانه ای و... است. در این پژوهش برآنیم تا به سوالات زیر پاسخ دهیم:
سوال اصلی
. نحوه ی استفاده از اینترنت - زمان و نوع استفاده از آن - چه تاثیری در بازتولید خشونت و اشکال جدید آن دارد؟
سوالات فرعی
. وضعیت میزان استفاده ی نوجوانان از اینترنت چگونه است؟
. چه تعدادی یا چه نسبتی از نوجوانان به طور دایم از بازی های رایانه ای استفاده می کنند؟
. آیا پایگاه اجتماعی و اقتصادی در میزان استفاده و به تبع آن بازتولید خشونت و اشکال جدید آن نقش دارد؟
- 1-2 مبانی نظری
- 1-1-2 عوامل موثر برتاثیرپذیری خشونت: جنسیت
وارد گایلی رابطه ی میان جنس و بازی های رایانه ای را مورد بررسی قرار داد. او دریافت که هدف سازندگان بازی های رایانه ای، از همان ابتدا بیشتر کودکان و نوجوانان پسر بوده است. وارد گایلی نتیجه گرفت بازی های رایانه ای تاثیرات متفاوتی بر دختران و پسران دارند و زمینه های اصلی بازی ها به یک میزان پسران و دختران را تحت تاثیر قرار نمی دهد.
سن:
براساس پژوهش گریفیث تاثیر بازی های رایانه ای خشن بر بازیگران جوان و مسن تقریبا یکسان است و اختلاف سن، تنها بر نوع ابراز خشونت موثر است. به این معنی که رابطه ای میان رفتار تهاجمی کودکان و خشونت ارایه شده در بازی های رایانه ای وجود دارد و این رفتار تهاجمی اغلب با افزایش خشونت یا پرخاشگری در بازی ها افزایش می یابد و کودکان حتی در بازی های معمولی با هم سن و سال های خود و دوستانسان نیز این گونه رفتارها را کاملا نمایان می سازند.
