بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه فضای آموزشی در یادگیری دانش آموزان ابتدایی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است و ابزار گرداوری از طریق مشاهده و به وسیله چک لیست استاندارد فضای آموزشی از سوی سازمان نوسازی مدارس کشور صورت گرفت و جامعه آماری مورد نظر 15 مدرسه ابتدایی دخترانه ناحیه یک اهواز میباشد. با توجه به اینکه آموزش و به تبع آن فضاهای آموزشی بیشترین اثر و نقش را بر ذهنیت و تمدن سازی جوامع به عهده دارند، در واقع فضا یکی از عوامل مهم وتأثیر گذار در امر آموزش به شمار میرود. در شرایط موجود، بسیاری از مراکز آموزشی ما فضایکاملاً استاندارد ندارند. در نتیجه با فضا به گونهای طراحی شود که منعطف باشد که بتواند تأثیر موثری در یادگیری دانش آموزان داشته باشد.
کلید واژه: فضای آموزشی، یادگیری، محیط یادگیری، انواع فضای آموزشی.
مقدمه
روان شناسی امروز تحول انسان را ناشی از تعامل عوامل فردی و محیطی میداند. در این دیدگاه استعدادها و توانهای بالقوه در محیط مناسب، پرورش یافته و بالفعل در میآید. بنابراین توجه به عوامل محیطی حائز اهمیت بسیار است. نظریههای جدید از جمله نظریه بوم گرایی بر تأثیر مستقیم بافتهایی که فرد در آن قرار دارد، تاکید میکند. بر اساس این دیدگاه به تأثیر عوامل مربوط به بافت در تحول شناختی، اجتماعی، عاطفی و جسمانی افراد تاکید بسیار شده و ویژگیهای فیزیکی هر بافت و ساختار روابط موجود در آن، عملکرد افراد را به نحوی تحت تأثیر قرار میدهد که ممکن است مسیر آن را در جهت مثبت و یا منفی تغییر دهد. از این رو فضاهای آموزشی باید به نحوی طراحی شوند که در جهت تسهیل تحول دانش آموزان در ابعاد مختلف نقش مثبت ایفا نماید. آموزش و به تبع آن فضاهای آموزشی بیشترین اثر و نقش را بر ذهنیت و تمدن سازی جوامع به عهده دارند.
فضاهای آموزشی و در عمدهترین بخش آن، مدارس، دوره زمانی طولانیتری از عمر انسانها را در خود جای میدهد - ابراهیمی، . - 1390یادگیری بخش مرکزی زندگی هر فرد است، حتی زمانی که به آن فکر نمیکند نیز اتفاق میافتد و از آنجا که رفتار نیز در خلاء رخ نمیدهد، لذا راههای گوناگون رفتار، مرتبط با محیط کالبدی است. از این رو فضاهای آموزشی به یک فضای آموزشی مطلوب نیازمندند تا با ایجاد رضایت از فضای آموزشی در دانش آموزان، راندمان یادگیری و رضایت تحصیلی آنها را افزایش دهند. از مهمترین عوامل موثر بر رضایت دانش آموزان از محیط آموزشی عوامل محیطی و عوامل روانشناختی محیط آموزشی هستند - قاسمی اشکفتکی و دهقان توران پشتی، . - 1393
رشد فزاینده دانش آموز در سطوح تحصیلی مختلف و پیش بینی افزایش در سالهای آینده ایجاب مینماید که امر احداث مدارس به عنوان یکی از عوامل اصلی آموزشی بر اساس موازین علمی و فنی مورد توجه قرار میگیرد. از جمله مواردی که تاکنون در امر احداث مدارس موجب بروز مسائل و مشکلات فراوانی گردیده رعایت نکردن اصول صحیح فضاهای آموزشی مانند نوع فضای پیش بینی شده، حداقل مساحت مورد نیاز برای هر فضا، عملکرد و ساخت مطلوب برای انجام فعالیتهای محوطه ساختمان آموزشی است. با توجه به معیارها و استانداردهای فضاهای آموزشی مورد نیاز که از سوی سازمان نوسازی مدارس کشور تعیین شده است - ابراهیمی، . - 1390 برخورداری از فضاهای آموزشی مناسب و منطبق با ارزشها و اصالتهای جامعه یکی از راهکارهای مؤثر برای افزایش سرمایههای مادی و انسانی میباشد. در این مقاله سعی بر آن داریم تا حد امکان با نگاهی جامع و همه جانبه، اصول و مبانی معماری جهت طراحی فضاهای آموزشی با هویت ارائه گردد - خسروجردی و محمودی، . - 1393
هدف کلی:
جایگاه فضای آموزشی در یادگیری دانش آموزان ابتدایی
اهداف جزئی:
-1شناسایی ویژگیهای کتابخانه در فضای آموزشی مناسب.
-2شناسایی ویژگیهای آزمایشگاه در فضای آموزشی مناسب.
-3شناسایی ویژگیهای کلاس درس در یادگیری دانش آموزان مقطع ابتدایی دختر.
-4آگاهی از تأثیر چیدمان کلاس درس در یادگیری دانش آموزان مقطع ابتدایی دختر.
مبانی نظری
در طول نیم قرن گذشته رشد جامعه مدنی ایران نیازی بی سابقه به گسترش آموزش و پرورش عمومی را پدید آورده است. در نتیجه مدارس بسیاری در سراسر ایران بنا گردیده که در آنها استاندارد های فنی، ملاحظات محیطی و هویت معماری در نازلترین سطح ممکن ملحوظ شده است. مهمتر از همه، فضایی که در درون این مدارس پدید آمده فاقد هرگونه نقش سازنده و حمایت کننده در تعلیم و تربیت کودکان است. در عصر حاضر مدرسه، از مهمترین نهادهای اجتماعی، تربیتی و آموزشی و اصلیترین رکن تعلیم و تربیت است، که به منظور تربیت صحیح دانش آموزان در ابعاد دینی، اخلاقی، علمی، آموزشی، اجتماعی، کشف استعدادها و هدایت و رشد متوازن روحی و معنوی و جسمانی آنان، نیاز به فضاهای آموزشی مناسب دارد، به طوری که گویای فرهنگ، آداب و سنن و رسوم ملی و مذهبی میباشد و بر اساس استانداردهای جهانی طراحی و ساخته شده است. فضاهای آموزشی در ایران مکانهایی فقیر هستند که حتی در مدرنترین آنها اثری از رعایت اصول معماری و گرافیک محیطی دیده نمیشود.
خوش ذوقترین مدیران و معلمان نیز کاری جز چسباندن چند عکس یا پوستر به دیوارها برای روح بخشیدن به فضا نمیتوانند انجام دهند. در واقع معلم، کتاب، دانش آموز، روشهای تدریس، مدیریت آموزشی و خانواده از جمله عواملی هستند کهمعمولاً در فرایند یادگیری موثر هستند و مورد بررسی قرار میگیرند. در حالی که در تعلیم و تربیت جدید، فضای فیزیکی مدرسه، نه تنها یک محیط خشک و بی روح فاقد تأثیر در فرایند یادگیری محسوب نمیشود. بلکه به عنوان عاملی زنده و پویا در کیفیت فعالیتهای آموزشی و تربیتی دانش آموزان ایفای نقش میکند. به عقیده صاحب نظران تعلیم و تربیت، در یک نگاه چگونگی معماری مدارس و عناصر تشکیل دهنده آن نظیر رنگ، نور، تجهیزات، حیاط مدرسه و ... میتوانند در کنار سایر عوامل آموزشی و تربیتی، اثرات قابل توجهی بر فراگیران و دانش آموزان باقی گذارند - ابراهیمی، . - 1390
صفری و مفیدی - 1392 - در پژوهشی با عنوان طراحی فضای آموزشی موجود در مراکز پیش دبستانی و دبستان و تنظیم آنها بر اساس معیارهای برنامه ریزی چند بعدی، نتایج نشان داد که مراکز پیش دبستانی علیرغم محدودیتهای فضای فیزیکی، بر اساس برنامه ریزی چندبعدی، موفق به پرورش مهارتها - معیارهای موجود - در کودکان شده بودند که در سایر مراکز به ویژه دوره ابتدایی امکان آن فراهم نشده بود .این یافتهها رابطه بین معیارهای طراحی فضای آموزشی بر اساس برنامه ریزی چندبعدی در دوره پیش دبستان را معنادار و مثبت نشان داد ولی در دبستانها این فضای آموزشی چندان مبتنی بر برنامه ریزی چندبعدی نیست؛ یعنی یا معیاری را که بر اساس برنامه ریزی چندبعدی تعریف شده ندارد و یا حضور آن به صورت موردی است.
حسینی نسب، ادیب و عمرانی - 1391 - در پژوهشی با عنوان بررسی وضع موجود فضای فیزیکی و تجهیزات آموزشی متوسطهی عمومی مدارس شهر تبریز نتایج نشان داد که با ×توجه به استانداردها و شاخصهای برنامه توسعه×کشوری×در×سال 1391 وضعیت فضاهای آموزشی و ساختمان مدارس از نظر موقعیت مکانی - دور بودن از آلودگی هوا، صوتی، کارخانجات، ... - در× حالت مطلوب و تجهیزات آموزشی و پرورشی در سطح متوسط و فضاهای پرورشی نامطلوب میباشند .
کربلایی حسینی غیاثوند و صفار زاده - 1393 - در پژوهشی با عنوان ارزیابی فضاهای آموزشی ابتدایی ناحیهی یک آموزش و پرورش قزوین و تطبیق آن با شرایط بهینه، نتایج حاصل حکایت از درصد سازگاری کامل در ماتریس سازگاری،×ِ،َْ× درصد مطلوبیت کامل در ماتریس مطلوبیت×ًِدرصدکاملاً××متناسب درماتریس ظرفیت، درصدکاملاً مناسب در ماتریس وابستگی و درصد مطابقت کامل با آیین نامهی بهداشت محیط مدارس وجود دارد؟
