بخشی از مقاله
چکیده:
در دنیای امروزه انسان ها بر حسب وضعیت و شرایط گوناگون مسئله و تنش های گوناکونی را تجربه می کنند. انتخاب راهبردهای مقابله ای به عنوان یکی از گونه های سبک زندگی برای پاسخگویی به این موقعیت های مسئله دار مهم است. در این پژوهش رابطه بین روش تدریس حل مسئله از سوی مدارس با انتخاب راهبردهای مقابله ای مورد بررسی قرار گرفت. که پس از مطالعه مبانی نظری و بررسی پژوهش های انجام شده در این زمینه مشخص گردید که بین روش تدریس حل مسئله با انتخاب راهبردهای مقابله ای در مقابل مسائل و مشکلات زندگی ارتباط معناداری وجود دارد.
مقدمه
پیشرفت علم و تکنولوژی و گسترش روز افزون اطلاعات در عصر جدید از یک سو، سبب تسهیل شرایط زندگی و از سوی دیگر همین تحولات سریع اجتماعی، تغییر سبک زندگی و پیچیدگی های زندگی امروزی، سلامت و بهداشت انسان ها را تهدید می کند - مایکنبام3، ترجمه مبینی، 1376، به نقل از سیمی، زهرا، . - 1390 به دلیل تحول و تغییرات علم و فن آوری باید انسان هایی اندیشمند، خلاق و انتقادی را پرورش داد و افراد به گونه ای تربیت شوند که توانایی حل مسئله و گشودن گره ها و معضلات زندگی خود را داشته باشند. انسان در هر سنی باشد به تناسب مباحث شناختی خود با مسائل و مشکلاتی مواجه است و برای حل این مشکلات نیاز به راه حل علمی و منطقی دارد.
منابع غنی اسلام بویژه قرآن کریم و روایات منسوب به پیامبر اعظم - ص - و امامان معصوم - علیهم اسلام - مملو از آیات و بیاناتی است که محتوای آن اشاره به شیوه های مختلف برای کنار آمدن با بحران ها و استرس های زندگی دارد که درک و بکار گیری آنها می تواند پشتوانه محکمی برای مردم جهت سازگاری با شرایط دشوار زندگی فراهم کند. در تفکر اسلامی مشکلات و حوادث زندگی در واقع آزمایش هایی محسوب می شوند که خداوند سبحان جهت امتحان بندگانش سر راه آنها قرار داده است. با این نگرش در واقع قرآن به مردم آموزش می دهد که به هنگام مواجه با مشکلات و حوادث به جای هراس و وحشت، در پی یافتن راه حل باشند.
از سویی در همه کشورهای جهان، آموزش و پرورش به دلیل نیاز جوامع مختلف از اهمیت پایه ای و زیر بنایی برخوردار است. ضرورت های زیادی باعث شده است که این آموزش، در برنامه ریزی آموزشی کشورها از نیازهای حتمی و غیر قابل انکار محسوب شود. تقریبا در همه کشورهای جهان آموزش و پرورش ابتدایی4 را به عنوان یک اصل مهم همگانی و اجباری پذیرفته اند - مفیدی، . - 1383 باید توجه نمود که بیشتر فعالیت ها در این دوره برای آنکه در ذهن کودک باقی بمانند باید به روش علمی و محسوس اجرا گردد.
- ندیمی، بروج،. - 1370 یکی از هدف های اصلی و مهم آموزش و پرورش آماده نمودن افراد دانا و توانا برای مقابله با مسائل زندگی، جامعه و نیز مسائل جهانی است که سریعاً در حال تحول و دگرگونی است می باشد، لذا این نظام جهت دست یابی به اهداف ذکر شده، وسایل و تمهیداتی را باید به کار گیرد که از آن جمله معلم و روش تدریس اوست که باید با عملکرد خود نظام را در برآوردن این مهم یاری کند. - شیخ پور،. - 1391
اگر هدف نظام های آموزشی آن است که با تربیت کردن دانش آموزانی توانمند،شهروندان و افرادی مفید تحویل جامعه دهد باید زمینه مناسب برای رشد وارتقای بینش علمی،اندیشه های آزاد و خلاق، مهارت های حل مسئله 5 برخورد علمی با مسائل فراهم گردد. و همچنین قابلیت های چگونه آموختن را از طریق تفکر و برخورد منظم با مسائل و مشکلات یاد بگیرند - همان - . به سخن دیگر آموزش و پرورش باید توانایی حل مسئله، آفرینندگی و ابتکار در دانش آموزان را پرورش دهد و ارزش مدارس در تربیت انسان های فرهیخته و خلاق نهفته است. همانگونه که آیزنر - 1983 - 6 یادآوری می کند: »مدارس باید توانایی تفکر منطقی و خلاق دانش آموزان را در آنچه می بینند و آنچه می خوانند پرورش دهد.
دانش آموزان باید بیاموزند که معمار آموزش و پرورش خود باشند.« اگر دانش آموز در مدرسه راه حل های علمی و منطقی را بیاموزد خود به دنبال حل مسئله خواهد رفت. با بهره گیری از تجارب و دانسته های پیشین خود، درباره ی رویدادهای محیط می اندیشد تا مشکلاتی را که با آن مواجه است را به نحو قابل قبولی حل کند. از اینرو باید رویکردهای روش حل مسئله را تقویت کنیم تا دانش آموزان بتوانند بنا به متقضیات زمان، اطلاعات و آموخته های خویش را تعمیم دهند و نیروهای بالقوه را به فعل برسانند و در گستره ی زندگی به رفتارهای مطلوب تبدیل کنند - ادیب نیا،. - 1389
روش تدریس حل مسئله 7در حقیقت نوعی آماده کردن دانش آموزان برای زندگی است. زیرا زندگی یعنی مواجه شدن با مسائل و کوشش برای حل و فهم آنها است - فرهادی، . - 1391 که فرد با تکیه بر تلاش های خود راه حل منطقی برای مسائلی که با آن مواجه است انتخاب میکند. روش آموزش حل مسئله خلاقیت دانش آموزان را افزایش می دهد - حیدری فارفار، . - 1385 تا بر اساس آن فراگیران در شرایط گوناگون زندگی و موقعیت های جدید ساز گار شوند - آرمند، . - 1374 حال بحث قابل تامل این است که دانش آموزان دانسته ها و تجربیات خود را در زندگی به کار ببرند و در سبک زندگی خود راهبردهای مقابله ای را برگزینند که مبنای علمی و منطقی داشته باشند.
سازگاری موفقیت آمیز با فشار روانی و شرایط متغیر و دشوار زندگی مستلزم استفاده از دامنه وسیعی از راهبردهای مقابله ای از قبیل اداره هیجان ها، تفکر سازنده، مسئله مدار، تنظیم و هدایت رفتار و عمل بر روی محیط برای تغییر یا کاهش منبع فشار روانی می باشد. همه این فرآیند ها در درون سازه مقابله8 قرار دارد. مقابله فرآیندی است که در پاسخ به نیازهای عینی و ارزیابی ذهنی موقعیت تغییر میکند. انتخاب صحیح راهبرد مقابله با مداخله گری روش آموزش حل مسئله است که دانش آموزان را برای مقابله با شرایط متغیر زندگی و موقعیت های جدید آماده می کند.
