مقاله رابطه بین سطح تحول روانی– معنوی با میزان استفاده دانش آموزان از فضای مجازی

بخشی از مقاله

چکیده

هدف از انجام این تحقیق تعیین رابطه بین سطح تحول روانی-معنوی با میزان استفاده دانش آموزان از فضای مجازی می باشد. جامعه آماری در این پژوهش کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر خرمدره در سال تحصیلی 94-95 بوده که تعداد آنها 877 نفر است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای و به نسبت جمعیت هر مدرسه تعداد 30 نفر از 6 مدرسه انتخاب شدند که تعداد کل نمونه 180 نفر می باشد. روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، پرسشنامه تحول روانی-معنوی و پرسشنامه فضای مجازی بوده که روایی و پایایی آنها مورد تایید قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج پژوهش حاکی از این است که بین سطح تحول روانی- معنوی با میزان استفاده دانش آموزان از فضای مجازی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. و سطح تحول روانی-معنوی می تواند بخشی از تغییرات استفاده دانش آموزان از فضای مجازی را تبیین کند.

واژه های کلیدی: تحول روانی-معنوی، دانش آموزان، فضای مجازی

مقدمه

از زمانی که اینترنت وارد فضای زندگی انسان شده تا به امروز، علی رغم تمام محاسن و مزایای آن، یکسری دغدغه ها و نگرانی هایی را بر خانواده ها تحمیل نموده است. موضوعی که در تمام جوامع موضوعیت داشته و محدود به جامعه و یا اقلیتی خاص نمی شود . - سلیمانی پور، . - 1389 به طور کلی رسانه های ارتباط جمعی چه مکتوب - روزنامه، مجلات،کتاب و... - و چه غیر مکتوب - رادیو، تلویزیون،اینترنت، ماهواره و ... - بزرگترین سهم را در راه انتقال میراث فرهنگی و فکری بشریت به عهده گرفتند و تعالی فرهنگ انسانی را موجب می شوند - سونگی1، . - 2003 فضای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر زیادی ندارند، توانسته اند به خو بی در زندگی مردم جا باز کنند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار می کنند - ایمانی و بهره مند، . - 1387 در تمام تعاریف فضای مجازی، این فضا محیط الکترونیکی یا محیط شبکه ای از کامپیوتر ها دانسته می شود که با استفاده از جلوه های سمعی و بصری سعی دارد تا اشیاء و واقعیت های سه بعدی جها ن واقعی را مشابه سازی کند اما ادعا می شود که فاقد مادیت فیزیکی هستند - معمار و همکاران، . - 1391

کینزا فضای مجازی را برای مثال محیطی بر ساخته از اطلاعات نامرئی- اطلاعاتی که می تواند اشکال مختلفی به خود بگیرد- تعریف می کند. وی برای کمک به فهم این مفهوم سازی و ارائه یک تصویر خوب و مناسب از فضای مجازی به تعریف اجزای فضا از طریق اینترنت می پردازد - یاسمی نژاد و دیگران، . - 1391 فضای سایبر یا فضای مجازی در تعریف برخی نویسندگان عبارت است از:مجموعه ای از ارتباطات درونی انسان ها از طریق رایانه و وسایل مخابراتی بدو در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی است - رحیمی و پرنده، . - 1392 نگاهی گذرا به نتایج تحقیقات انجام شده درباره ی فضای مجازی، احساس تنهایی و فراگیری اثرات مخرب و آسیب رسان این دو پدیده بر ابعاد گوناگون زندگی انسان از یک سو، و نیز توجه ویژه به تأثیر مثبت دین داری و عوامل مذهبی همچنین رشد روانی بر افزایش سطح بهزیستی و سلامت روان می توان بیانگر این نکته باشد که مذهب وتحول و رشدروانیمی توا ند باعث کاهش اثرات مخرب فضای مجازی باشد. تأثیر تجربه ی فضای سایبرنتیک بر هویت اجتماعی در سه سطح خانواده گروه همسالان و جامعه توسط بهزاد دوران - 1382 - مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش رابطه ی معناداری را میان تجربه فضای سایبرنتیک و هر سه سطح هویت اجتماعی - هویت خانوادگی، هویت همسالان و هویت ملی پاسخگویان مشخص نساخت و نشان می دهد که اینترنت بر هویت اجتماعی تأثیری ندارد، در این تحقیق استفاده از اینترنت و عدم استفاده از اینترنت و میزان استفاده از اینت رنت متغیرهای مستقلی بوده اند که از اهمیت فراوانی برخ وردار بوده است.

نتایج پژوهش سویرامانیام - 2001 - نشان می دهد که کودکان بیشتر از نوجوانان از کامپیوتر استفاده می کنند و این استفاده در پسران بیشتر از دختران است، سفیدپوستان بیشتر از سیاه پوستان از کامپیوتر استفاده می کنند. زمان زیادی سپری کردن برای استفاده از اینترنت بر مهارت های شناختی اثر منفی ندارد بلکه ممکن است به روابط بین شخص و حفظ روابط اجتماعی کمک کند که محقق در این تحقیق معتقد است که اینترنت به افزایش روابط اجتماعی کمک می کند . سبحانی نژاد و همکاران - 1388 - در بررسی »چالش ها و کارکردهای فرهنگی و اجتماعی تلفن همراه و راه کارهای اصلاح آن« دریافتند که برخی پیامدهای نامناسب اجتماعی تلفن همراه شامل اعتیاد روانی، تزلزل ارزش ها، کاهش تعاملات اجتماعی، ظهور تخلف های سایبر، بلوتوث و پیامک های غیراخلاقی است. ناستی زایی - 1388 - در بررسی »ارتباط سلامت عمومی با اعتیاد به اینترنت و آسیب های استفاده نادرست از آن« دریافت که سلامت عمومی کاربران معتاد به اینترنت نسبت به کاربران عادی در معرض خطر بیشتری بود . کیرینا و همکاران - 2007 -

در »آسیب شناسی استفاده از اینترنت« دریافتند که دانش آموزان مقدار زیادی از زمان را صرف استفاده از کامپیوتر می کنند که این باعث رشد نکردن مهارت های اجتماعی، رفتار اعتیادگونه و شکست در مدرسه می شود. نتایج پژوهش گروهول - 2013 - ، در خصوص دلایل گرایش افراد به اینترنت و استفاده ی اعتیاد آور از آن، نشان داد افرادی که وقت زیادی را صرف استفاده از کامپیوتر می کنند، کسانی هستند که در زندگی با مشکلاتی مواجهند. در واقع این افراد چون رغبتی با برخورد با مشکلاتشان در زندگی ندارند و مایل نیستند که حتی با آنها رو به رو شوند، به فعالیت اعتیادآور در اینترنت می پردازند . رشد و تکامل کودک به طور منظم و در زمینه و طرح مشخصی صور    ت می گیرد . رشد قابل مشاهده، ارزشیابی و اندازه گیری است و در سیستم اعصاب از طریق علایم فیزیولوژیکی و رفتار جلوه گر می شود    . آثار و علایمی که در جنبه های مختلف رفتار ظاهر می شود، شاخص میزان رشد را تشکیل می دهد     - عموزاده خلیلی، . - 1384 البته رشد کودک همیشه به صو رت رشد

تصاعدی مداوم حاصل نمی شود، بلکه به صورت یک نقشه ناهموار، با کوه های بلند - رشد ناگهانی و کوتاه - ، دره ها - برگشت به مراحل اولیه - و فلاتها - دوره ای از هیچ رشد مشخص - دنبال می شود. با این حال، دوره رشد تا هنگام بلوغ تعمیم داده می شود تا مشخص شود که در سنین معین به طور طبیعی از افراد چه انتظاری می رود - شفر، دیگرونیمو،.2 - 2010تغییرات رشدی به وسیله مکانیزم های مختلف اتفاق می افتد. برخی تا حدود زیادی از طریق دستورالعمل ژنتیکی افراد رخ می دهد    . به این تغییرات رسش3 گفته می شود و آنها شامل مجموعه ای از انتقالات برنامه ریزی شده در شکل، ساختار و کارکرد هر فرد می باشند    .یک نمونه بارز از رسش تغییرات بدنی همراه با بلوغ می باشد - مارتین، فیبز، 

.4 - 2008هرگاه ماهیت معنوی انسان و نقش روان درمانی در رشد معنوی انسان بخواهد مورد بررسی قرار گیرد لازم است هدف روان درمانی که همانا درمان م شکلاتی که ماهیت عاطفی دارند می باشد که البته این درمان براساس روش های روان شناختی که به وسیله یک فرد متخصص که با بیمار، ارتباط حرفه ای خاص ایجاد می کند، اجرا می شود - واحدی و همکاران، . - 1389از سویی از عواملمؤثربرتحولانسان عوامل روانی است که شامل ادراک درونی ،شناختی، عاطفی و شخصیت می باشد که بر رشد تأثیر گذار است .روی هم رفته، عوامل روانی ویژگیهایی را فراهم می کند که ما از آنها به عنوان عوامل منحصر به فرد ذکر می کنیم - اسمیت5 و دیگران، . - 2011 با توجه به اهمیت مطالب ذکر شده پژوهش حاضر به دنبال پاسخ این سوال است که آیا بین سطوح تحول روانی - معنوی و استفاده از فضای مجازی در دانش آموزان رابطه وجود دارد؟

روش

روش تحقیق حاضر توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری در این پژوهش کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر خرمدره در سال تحصیلی 94-95 می باشد که تعداد آن ها 877 نفر است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای و به نسبت جمعیت هر مدرسه تعداد 30 نفر از 6 مدرسه انتخاب شدند که تعداد کل نمونه 180 نفر می باشد. در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری تی تک نمونه ای و ضریب همبستگی پیرسون در محیط نرم افزار SPSS-18 استفاده شد. پرسشنامه تحول روانی - معنوی : این پرسشنامه براساس معیارهای روان شناختی که جینا - 1995 - ، آن را گزارش کرده است، توسط جان بزرگی - 1391 - با جهت گیری فرهنگی و دینی تهیه شده است . این ابزار 15 ماده دارد و هر ماده آن دارای پنج گزینه می باشد که منطبق با 5 مرحله ی تحول روانی - معنوی است. که به ترتیب گزینه های 1 تا 5؛ امتیازهای 1 تا 5 را به خود اختصاص می دهند. پژوهشگر جهت بررسی همسانی درونی این مقیاس در جمعیت ایرانی، آن را روی 341 دانشجوی مونث اجرا کرد و ضریب آلفای کرونباخ را %88 به دست آورد. میانگین و انحراف استاندارد نمرات نیز به ترتیب 10/44 و 6/701 گزارش شد.

پرسشنامه فضای مجازی: این پرسشنامه شامل 30 سوالی بر اساس طیف لیکرت می باشد. که دانش آموزان باید پاسخ های خود را به ترتیب از بیشترین تاثیر عدد 5 تا کمترین تاثیر عدد 1 رتبه بندی کنند. برای تعیین پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. از آنجا که برای تائید روایی، پرسشنامه در اختیار 10 نفر از استادان دانشگاه قرار گرفت ابزار دارای روایی صوری است. 10 راهکار پیشنهادی برای کاهش آثار منفی از تحلیل محتوایی مصاحبه با 50 عضو هیئت علمی دانشگاه یزد، آزاد و حوزه ی علمیه خواهران یزد ا ستخراج شد - زندوانیان و همکاران، . - 1389

نتایج

شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش محاسبه شد که خلاصه نتایج در جدول1 گزارش شده است.