بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین احساس تنهایی با میزان استفاده دانش آموزان از فضای مجازی انجام شد. جامعه آماری در این پژوهش کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر خرمدره در سال تحصیلی 94-95 بوده که تعداد آنها 877 نفر است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای و به نسبت جمعیت هر مدرسه تعداد 30 نفر از 6 مدرسه انتخاب شدند که تعداد کل نمونه 180 نفر می باشد. روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، پرسشنامه های احساس تنهایی و فضای مجازی بودند که روایی و پایایی آنها مورد تایید می یاشند. داده ها با استفاده از روش آماری ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شدند . نتایج پژوهش حاکی از این است که بین احساس تنهایی با میزان استفاده دانش آموزان از فضای مجازی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد . و احساس تنهایی می تواند بخشی از تغییرات استفاده دانش آموزان از فضای مجازی را تبیین کند.
واژه های کلیدی: احساس تنهایی، تنهایی خانوادگی، فضای مجازی
مقدمه
یکی از سازه های پیچیده روان شناختی که از زمان فلاسفه مورد بحث بوده احساس تنهایی است. در آن زمان احساس تنهایی یک مفهوم مثبت به معنای کناره گیری داوطلبانه فرد از درگیری های روزمره برای رسیدن به هدف های بالاتر مانند مراقبه و ارتباط با خداوند تلقی می شد؛ اما امروزه در روان شناسی به احساس تنهایی، مثبت پرداخته نمی شود بلکه آن را حالتی در نظر می گیرند که فرد فقدان روابط با دیگران را ادراک یا تجربه می کند - رحیم زاده و همکاران، . - 1390 تنهایی نوعی احساس تهی بودن و خلاء درونی است . انواع و درجات مختلفی از احساس تنهاییوجود دارد . شاید تنهایی را به صورت یک احساس مبهم از درست نبودن امور باشد. این حالت نوع خفیف احساس تهی بودن است. شاید هم تنهایی را به صورت محرومیت و درد بسیار شدید باشد - رحیم زاده و همکاران، . - 1390
برخی از پژوهشگران احساس تنهایی را یک تجربه منفی شدید می دانند که فرد از به یاد آوری آن فعالانه اجتناب می کند. کیلین انیز - - 1998 احساس تنهایی را یک موقعیت ناراحت کننده، فراگیر و فرساینده توصیف می کند؛ این موقعیت احساسی را در فرد ایجاد می کند که گویی اون تنهاترین فرد در دنیاست و می تواند فرد را به طور کلی منزوی و بیکار کند، چنانکه گویی زندگی زندگی اش بدون هدف است - رایت، . - 2005 یافته های پژوهشی نشان می دهد که احساس تنهایی یک عامل سبب شناختی در سلامتی و بهز یستی جمعیت های گوناگون می باشد.
از سویی دیگر عصر حاضر عصر مطبوعات، رسانه های گروهی و ارتباطات است . دنیای کنونی ما عصر تاخت و تاز وسایل ارتباط جمعی ازجمله رادیو، تلویزیون، ماهواره، تلفن همراه و اینترنت می باشد. جوان امروز دیگر محدودیت های گذشته را ندارد. هر لحظه در هر کجا که باشد می تواند با هر نقطه ای از جه ان که بخواهد ارتباط برقرار کند . - امیری، . - 1387 فضای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر زیادی ندارند، توانسته اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند . مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار می کنن د - رحیمی و پرنده، . - 1392
در تمام تعاریف فضای مجازی، این فضا محیط الکترونیکی یا محیط شبکه ای از کامپیوتر ها دانسته می شود که با استفاده از جلوه های سمعی و بصری سعی دارد تا اشیاء و واقعیت های سه بعدی جهان واقعی را مشابه سازی کند اما ادعا می شود که فاقد مادیت فیزیکی هستند - معمار و همکاران، . - 1391فضای مجازی مرز جدیدی در ارتباطات اجتماعی ایجاد کرده است. مردم در آن دوستی ها و دشمنی هایی ایجاد می کنند و در آن کارهایی انجام می دهند و چیزهایی می گویند که در دنیای واقعی و رو در رو هرگز طرح نمی کنند - استفانسکو و همکاران، . - 2007 مطالعات آفونسو1 خاطر نشان می کند که استفاده از اینترنت سبب ایجاد احساس بدبختی، انزوای اجتماعی، تنهایی، دوری از خانواده و به طور کلی کاهش سلامت روانی می شود - سجادیان و نادی، . - 1385
کرات2 و همکارانش دریافتند که استفاده ی بیشتر از اینترنت با پیامد کاهش ارتباطات خانوادگی همراه بوده است و استفاده ی زیاد از اینترنت برای اهداف ارتباطی نیز با کاهش مقدار چرخه ی ارتباط اجتماعی، محلی و راه دور همراه خواهد بود . همچنین نتایج این تحقیق که بر روی خانواده ها انجام گرفت نشان داد افرادی که بیشتر از اینترنت استفاده کرده اند تنهایی آنها افزایش یافته است. به علاوه اینکه استفاده از اینترنت با افزایش افسردگی و عقب نشینی از زندگی واقعی عجین بوده است - سجادیان و نادی، . - 1385حقیقتیان - 1392 - ، در پژوهشی نشان داد که بین استفاده از اینترنت با انزوای اجتماعی رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد. ربیعی و محمدزاده - 1391 - ،
در پژوهشی نشان دادند که استفاده اجتماعی از اینترنت 24درصد تاثیر مستقیمی بر انزوای اجتماعی است. یافته های پژوهش محسنی و همکاران - 1385 - ، حاکی از این است که بین زمان استفاده از اینترنت در طول شبانه روز و انزوای اجتماعی رابطه معنادار معکوسی وجود دارد. همچنین استفاده اجتماعی از اینترنت موجب کاهش انزوای اجتماعی می گردد. اینترنت و خدمات ارائه شده در قالب آن، در عین حال که ابزار مفیدی برای کسب و تبادل اطلاعات است اما میتواند مخرب نیز باشد؛ به بیان دیگر، اینترنت ابزار قدرتمندی است که هم میتواند باعث فساد گردد و هم ابزار آموزش و تعلیم و رشد علمی، فرهنگی و اجتماعی نوجوانان و جوانان را فراهم آورد - زنجانی زاده، . - 1384 بررسی ها نشان داده اند که این گونه وسایل تنها تأثیر منفی بر روی تحصیل دانش آموزان ندارد و در برخی موارد به آن ها در مسائل آموزشی کمک هم می کند. ولی نکته قابل توجه این که تأثیر منفی آنها بر روی دانش آموزان متأسفانه بیشتر از تأثیر مثبت آن هاست. تحقیقات یک مجله انگلیسی نشان داد که افراد بعد از اختراع اسلحه، اختراع تلفن همراه را بدترین اختراع همه زمان ها می دانند - امرایی، . - 1392
کیرینا و همکاران - 2007 - در »آسیب شناسی استفاده از اینترنت« دریافتند که دانش آموزان مقدار زیادی از زمان را صرف استفاده از کامپیوتر می کنند که این باعث رشد نکردن مهارت های اجتماعی، رفتار اعتیاد گونه و شکست در مدرسه می شود. در واقع در این میان دانشآموزان ممکن است در معرض مطالب و تصاویر خشن و غیرمجاز موجود در پایگاههای اینترنتی قرار گیرنددسترسی. به چنین مطالبی ممکن است کاملاً تصادفی یا عمدی باشد .هر دو طریق دست یابی مورد توجه متخصصان بوده است و کارشناسان نسبت به صدمات جبران ناپذیری که از طریق این گونه برنامهها به کودکان و نوجوانان می رسد
به ویژه ایجاد مسایلی مانند ان حراف جنسی، خشونت، اعتیاد، رفتارهای ضداجتماعی، سست شدن مبانی خانواده، اشاعه ی جرم و جنایت درطیف وسیع، مکرراً هشدار دادهاند. اما این تأثیرها نیز به درستی و با روشهای علمی در ایران مورد بررسی قرار نگرفته است - کفاشی، . - 1388 دانشآموزان بیش از دیگران در معرض آ سیبهای ناشی از کاربرد نادرست اینترنت قرار دارند . تحقیقات نشان می دهد که استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است . بر عکس کاربرانی که از اینترنت کم تر استفاده می کنند، به طور قابل ملاحظه ای با والدین و دوستانشان ارتباط بیشتری دارند - پردنجانی و سعیدزاده، . - 1392
رشد چشم گیر استفاده از اینترنت غیرقابل کتمان است. امروزه پژوهشگران تعابیر مختلفی را از جمله اعتیاد اینترنتی، وابستگی اینترنت، اعتیاد تکنولوژیکی، کاربرد مشکل ساز اینترنت، آسیب شناسی کاربرد اینترنت، اختلال اعتیاد اینترنت به کار می برند و مطالعات گسترده ای در این زمینه درحال انجام است - فیضی، . - 1384 نتایج پژوهش یانگ - 1997 - در این زمینه نشان داد یکی از دلایل مهم اعتیاد به اینترنت در افرادی که روابط عمومی کم تری دارند، به دستآوردن حمایت های اجتماعی است - امیدوار، . - 1381 در صورتی که استفاده صح یح از اینترنت اثرات مثبتی دارد. با رعایت نکاتی هنگام استفاده از اینترنت میتوان مطمئن شد که استفاده از اینترنت زندگی دانش آموزان را در حال و آینده بهبود میبخشد. از آن جایی که اینترنت در همه جای زندگی حاضر است، مهم است که بفهمیم چگونه این تکنولوژی می تواند رشد و تکامل دانشآموزان را بهبود ببخشد یا منحرف کند - امرایی، . - 1392
با توجه به اهمیت آسیب شناسی فضای مجازی در توسعه جوامع، در جامعه ما نیز در سال های اخیر به فن آوری اطلاعات و ارتباطات توجه زیادی شده است. ولی در این رابطه آسیب های جدی وجود دارد که ضروری به ریشه یابی آن پرداخت. کشور ما از نظر بهره مندی از اینترنت در بین 187 کشور جهان رتبه 87 را دارد که بر اساس طبقه بندی اتحادیه جهانی مخابرات جزء کشورهای متوسط به شمار می رود. 35 درصد استفاده کنندگان اینترنت را قشر جوان تشکیل می دهند و میانگین صرف شده برای اینترنت 52 دقیقه در هفته است - سلیمانی پور، . - 1389 نسل جوان امروز نسبت به نسل گذشته با سرعت بیشتری از والدین خود رشد میکنند، برای جلوگیری از آسیبهای احتمالی اینترنت، باید در جهت آگاهسازی خانوادهها تلاش کرد - زمان، . - 1387 بروز آسیب های نوظهور می تواند زمینه ساز نوع جدیدی از آسیب های اجتماعی و روانی باشد. به همین دلیل، برنامه ریزی برای شناسایی و آسیب شناسی آن ها ضروری می نماید . آسیب های نوظهور، آسیب های مرتبط با فناوری های جدید است که آسیب های ناشی از استفاده از ماهواره، بازی های رایانه ای، تلفن همراه و اینترنت می توانند در این مجموعه قرار گیرد - کفاشی، . - 1388 باتوجه به اهمیت موضوع لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین احساس تنهایی با میزان استفاده دانش آموزان از فضای مجازی انجام شد.
روش
تحقیق حاضر از نظر طرح تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی می باشد در این پژوهش روش گردآوری اطلاعات شامل روش کتابخانه ای - مقالات، کتب و پایان نامه ها - و میدانی از قبیل توزیع پرسشنامه ها می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، پرسشنامه استاندارد به منظور سنجش متغیرهای تحقیق براساس نظر - شرهای و کاروسلکی، - 2014 می باشد. جامعه آماری در این پژوهش کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر خرمدره در سال تحصیلی 94-95 می باشد که تعداد آن ها 877 نفر است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای و به نسبت جمعیت هر مدرسه تعداد 30 نفر از6 مدرسه انتخاب شدند که تعداد کل نمونه 180 نفر می باشد.فراوانی گروه نمونه به تفکیک سن و پایه تحصیلی در جدول زیر نشان داده شده است.
