بخشی از مقاله
خلاصه
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی با راهبرد های فراشناختی در کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری انجام گرفت. این تحقیق با روش توصیفی - پیمایشی - انجام شد.جامعه آماری آن تعداد 290 از نفر کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری که از بین آنها 180 نفر به روش نمونه گیری تصادفی - طبقه ای تعیین شدند. ابزار گرد آوری اطلاعات شامل پرسشنامه 24 سوالی فرهنگ سازمانی استیفن رابینز و پرسشنامه20 سوالی محقق ساختهی راهبرد فراشناختی بود. روایی ابزار توسط اساتید و متخصصان و صاحب نظران در حوزه جامعه شناسی و روانشناسی مورد تایید قرار گرفته و پایایی ابزار به روش آلفای کرونباخ برای پرسشنامه فرهنگ سازمانی 0,87 و پرسشنامه راهبرد های فراشناختی 0,83 برآورد شده است.نتایج حاصل از آزمون ضریب همببستگی پیرسون رابطه مثبت و معناداری را بین متغیر مستقل فرهنگ سازمانی و متغیرهای وابسته راهبردهای برنامهریزی ، نظارت و کنترل ، خودتنظیمی و بازبینی فراشناختی کارکنان نشان داد.
کلمات کلیدی:فرهنگ سازمانی،راهبردهای فراشناختی، خودتنظیمی، بازبینی فراشناختی.
مقدمه
برخلاف گذشته که تصور می شد توانایی یادگیری هر فرد تابعی از میزان هوش و استعداد های اوست ، در چند سال اخیر این نظریه در میان روانشناسان قوت گرفته است که با وجود نقش تعیین کننده عوامل ذاتی هوش و استعداد در یادگیری ، عوامل غیر ذاتی دیگری نیز در این رابطه مهم قلمداد می شوند. یکی از این موارد » راهبرد های یادگیری« 1 و یا به اصطلاح فنی تر » راهبرد های شناختی و فراشناختی« 2 است که در چند سال اخیر مشاهده پیشرفت زیاد روانشناسی تربیتی در کشف این راهبرد های بوده ایم. بنا به تعریف ، راهبرد های شناختی به هرگونه رفتار ، اندیشه یا عمل یادگیرنده گفته می شود که او در ضمن یادگیری مورد استفاده قرار می دهد و هدف آن کمک به فراگیری ، سازماندهی و ذخیره سازی دانش ها و مهارت ها و نیز سهولت بهره برداری از آنها در آینده است - واینستاین3 و هیوم4 ، . - 1998
اصطلاح فراشناخت به دانش ما درباره ی فرآیند های شناختی خودمان وچگونگی استفاده بهینه از آنها برای رسیدن به اهداف یادگیری اطلاق می شود - بایلر5 و اسنومن6 ، . - 1993 راهبردهای فراشناختی شامل مهارت هایی هستند که برای افزایش یادگیری و عملکرد آموزشی در حوزه ها و وظایف مختلفی مانند تفکر ، حل مسأله و عملکرد آموزشی به کار می روند. فراشناخت تفکر درباره تفکر تعریف می شود. فراشناخت به دانش ما درباره فرایند های شناختی خودمان و چگونگی کاربرد موثر این دانش برای تنظیم فرایند های شناختی گفته می شود - سنگور7 و سنلر8 ، - 2009 و راهبرد های فراشناختی فرایند های طبیعی ذهنی هستند که استفاده از آنها یک مهارت آموخته شده هدفمند است . راهبرد های فراشناختی شامل مهارت هایی هستند که برای افزایش یادگیری و عملکرد آموزشی در حوزه های مختلف به کار می روند - پای فاری9 و کوبوس10 ، 2009 - .
به طور کلی ، عمده ترین راهبرد های فراشناختی عبارت اند از : برنامه ریزی ،کنترل و نظارت و نظم دهی - سیف ، - 1380 .از طرفی فرهنگ سازمانی نقش مهمی در سازمان ایفا می کند . هنگامی که اعضای سازمان با یک فرهنگ سازمانی خو می گیرند رویدادهای سازمان را به شیوه ای مشابه درک می کنند و مفهومی را بدان نسبت می دهند که به عنوان نیروی پیوند دهنده ی آنها و ایجاد قلمرو های شناختی و عاطفی میان آنان و اعضای درون سازمان و افراد غیر عضو به عنوان افراد خارج از سازمان به کار می رود. هنگامی که فردی بخشی از سازمان محسوب می شدند تنها مانند دیگران عمل می کند بلکه حتی مانند دیگر اعضاء نسبت به موضوع ها و چالش های سازمانی احساسی مشترک پیدا می کند. درک درست از فرهنگ سازمانی با مشخص کردن امور مجاز و غیر مجاز در یک سازمان فواید بسیاری را به دنبال دارد .
فرهنگ سازمانی قوی قادر است به میزان قابل توجهی بر تعهد کارکنان اثر بگذارد و استحکام رفتار آنان را افزایش دهد و جانشینی برای قوانین و مقررات رسمی باشد. همچنین فرهنگ قوی باعث می شود که افراد درباره ی آن چه انجام می دهند احساس بهتری داشته باشند و امور را به نحو احسن انجام دهند. در نتیجه موجب عملکرد بهتر و بهره وری بیشتر می شود - حسن زاده ، 1381 - .به نظر می رسد بسیاری از فراگیران ، فاقد مهارت های فراشناختی در حد کفایت هستند لذا آنان نیازمند آن هستند که ضمن یادگیری مهارت های کنترل و ارزیابی عملکرد خود ، بر یادگیری خود نیز نظارت نمایند .عوامل مختلفی در رشد آگاهی های فراشناختی موثر است که از جمله این عوامل می توان به روش های آموزشی ، فرآیند های برنامه ریزی ، سازمان دهی ، پیش نویسی ، ویرایش و اصلاح اشاره کرد.
با توجه به این که آموزش راهبرد های فراشناختی ، نسبت به آگاهی های فراشناختی آسان تر و عملی تر است . فرض بر این است که اگر آگاهی های فراشناختی با آموزش راهبرد های فراشناختی افزایش داده شوند ، زمینه ساز ارتقای سطح یادگیری و در نتیجه موفقیت تحصیلی فراگیران خواهد بود. امروزه ، آگاهی های فراشناختی اهمیت زیادی دارند . زیرا فراگیران نیاز به مهارت هایی دارند که در عصر جدید فن آوری اطلاعات و مجازی شدن یادگیری و ورود به دنیای غیرقابل پیش بینی دانش ، بتوانند یادگیری خود را نظارت و کنترل کنند و به عنوان فراگیران خود تنظیم ، از توانایی های خود در برنامه ریزی و ارزیابی عملکردشان بهره گیرند .
مطالعات نشان داد که آگاهی های فراشناختی با آموزش ، افزایش می یابند فتاحی - 1387 - در تحقیقی تحت عنوان " مقایسه راهبردهای شناختی و فراشناختی در نظام یادگیری مبانی ICT هنر جویان دختر سال دوم هنرستان کرمانشاه " به این نتیجه دست یافت که بین گذراندن دوره آموزشی راهبرد های شناختی و فراشناختی و عملکرد یادگیری دانش آموزان تفاوت معناداری وجود دارد. از دیگر نتایج این پژوهش این بود که رفتار راهبردی ، یادگیری را افزایش می دهد. غباری بناب و راقبیان - - 1387 در تحقیقی تحت عنوان " تاثیر آموزش دو روش - SQP4R فعال تفکر مدارانه - و خود نظارتی بر درک مطلب خواندن دانش آموزان عادی " نتیجه گرفتند که آموزش راهبرد های فراشناختی ذکر شده ، درک مطلب دانش آموزان را به طور معناداری افزایش می دهد.
فرخی - - 1383 در پژوهش خود نتیجه گرفت که راهبرد های یادگیری و سبک های تفکر اثر مشترک و معناداری بر درک مطلب دارند و یعقوبی 1383 - - به این نتیجه رسید که آموزش راهبرد های فراشناختی تاثیر مثبت و معناداری بر اصلاح اشکالات خواندن آزمودنی های گروه آزمایش در هر دو پایه ی چهارم و پنجم ابتدایی دارد. سیف و مصرآبادی - 1382 - نیز نتیجه گرفتند که آموزش راهبرد های یادگیری موجب افزایش یادداری و درک مطلب در متون مختلف می شود ، این تاثیر مثبت تا یک ماه پس از آموزش نگهداری شد. لک زاد - - 1378 در پژوهشی تحت عنوان " تاثیر آموزشهای فراشناختی » پس ختام « بر درک مطلب ، سرعت یادگیری و عملکرد خواندن دانش آموزان دختر پایه ی اول دبیرستان " نتیجه گرفت که آموزش راهبرد پس ختام بر توانایی درک مطلب ، سرعت یادگیری و عملکرد خواندن تاثیر مثبتی دارد. ابراهیمی قوام آبادی - - 1377
به این نتیجه رسید که آموزش راهبردهای فراشناختی علاوه بر درک مطلب و سرعت یادگیری ، با خود پنداره مثبت و برنامه ریزی و توانایی حل مسائل افراد رابطه مثبت دارد. چن - 2004 - 11 در تحقیقی تحت عنوان »تأثیر فرهنگ سازمانی و رفتارهای سازمانی بر تعهد سازمانی، رضایت شغلی و عملکرد شغلی کارکنان« به این نتیجه رسیدند که فرهنگ سازمانی بر قضاوت کارکنان در مسئولیتپذیری و تعهد سازمانی تأثیر معناداری دارد.هال - 1999 - 12 توانایی دانش آموزان کلاس پنجم و ششم را در حل مساله پس از انجام سه تکلیف بررسی کرد و نتیجه گرفت که ارائه آموزش های ویژه و نیز راهبرد های فراشناختی - نظارت و کنترل - به گروه های آزمایشی آنها را در مقایسه با گروه کنترل در زمینه مسائل پیچیده تر و حل سریع تر مسائل تواناتر ساخته است.
یافته های همه این مطالعات ، آگاهی های فراشناختی را برای کسب موفقیت تحصیلی لازم دانسته اند. علاوه بر این ، آگاهی های فراشناختی برای موفقیت در سایر جنبه های زندگی از جمله مسائل اجتماعی ، اقتصادی و شغلی نیز ضروری دانسته شده اند. برخی از مطالعات بر این ادعا هستند که آگاهی های فراشناختی برای موفقیت در دوره لیسانس ، بیشتر از دوره های پایین تر از آن ضروری است . مطالعه دیگری ارتباط بین آگاهی های فراشناختی را با موفقیت تحصیلی ، به اثبات رسانده است . با توجه به این که آگاهی های فراشناختی برای یادگیری و موفقیت تحصیلی و همچنین رشد فردی و اجتماعی فراگیران ، امری لازم شناخته شده است ، شناسایی عوامل موثر بر ارتقای این آگاهی نیز حائز اهمیت خواهد بود.از آنجائیکه یکی از نقش ها و تاثیرات راهبرد های فرا شناختی بهبود یادگیری و پیشرفت تحصیلی یادگیرندگان است . محقق در صدد این است تا به این سوال اساسی پاسخ دهد که : آیا بین فرهنگ سازمانی و راهبرد های فراشناختی در کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی رابطه وجود دارد ؟
فرضیه اصلی :
بین فرهنگ سازمانی و راهبرد های فراشناختی رابطه معنی داری وجود دارد.
فرضیه های فرعی :
بین فرهنگ سازمانی و راهبرد برنامه ریزی فراشناختی رابطه معنی داری وجود دارد. بین فرهنگ سازمانی و راهبرد کنترل و نظارت فراشناختی رابطه معنی داری وجود دارد. بین فرهنگ سازمانی و راهبرد خود تنظیمی فراشناختی رابطه معنی داری وجود دارد. بین فرهنگ سازمانی و راهبرد بازبینی فراشناختی کارکنان رابطه معنی داری وجود دارد.
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نظر روش از نوع همبستگی - پیمایشی است و از آن جهت که نتایج آن می تواند در فرهنگ سازمانی و راهبرد های فراشناختی کارکنان نقش داشته و به خدمت در آید ، کاربردی است.جامعه آماری مورد بررسی در این پژوهش کلیه کارکنان اداری زن و مرد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری در سال 93 به تعداد 290 نفر هستند کهبراساس جدول برگرفته از کرجس و مورگان تعداد 180 نفر از کارکنان به عنوان نمونه انتخاب شدند.برای گرد آوری داده ها از پرسشنامه فرهنگ سارمانی رابینز با24 سوال و پرسشنامه راهبردهای فراشناختی 20 سوالی استفاده شد. آلفای کرونباخ برای پرسشنامه فرهنگ سازمانی 0/87 و برای پرسشنامه راهبرد های فراشناختی به میزان U 0/83 بدست آمد که هر دو پرسش نامه با توجه به آلفای بدست آمده از اعتبار قابل قبولی برخوردار می باشند.برای بررسی روایی علمی پرسش نامه ب پژوهش حاضر ، از روایی صوری استفاده شده است و پرسشنامه مورد روایی سنجی قرار گرفته که اساتید محترم راهنما ، مشاور و متخصصان و صاحب نظران در حوزه جامعه شناسی و روانشناسی روایی پرسشنامه را تایید نموده اند.و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون برای فرضیه های دو متغیر استفاده گردید.
