بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی تحقیق ، بررسی رابطه بین هوش های چند گانه - هوشهای منطق ریاضی ،زبان و کلامی، دیداری و فضایی،موسیقییایی، جنبشی و بدنی،میان فردی ، درون فردی - با مهارت های حل مسئله دانش آموزان می باشد.جامعه آماری6000 نفرنمونه آماری با استفاده از جدول مورگان به تعداد 382 نفر انتخاب شد. ابزار اندازه گیری هوشهای چند گانه میداس با ضریب پایایی 0/80 درصدو مهارت حل مساله از آزمونT مستقل و ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. روش تحلیل داده ها در دو سطح آمار توسیفی وآمار استنباطیT مستقل وضریب همبستگی اسپیرمن میباشد.نتایج نشان داد که بین مهارتهای حل مساله دانش آموزان و هوش چند گانه آنان - منطقی ... - رابطه معنی داری وجود داردکه یکی دیگر از نتایج مطالعه فوق عدم وجود رابطه معنی دار بین مهارتهای حل مساله وهوش دیداری و فضایی، جنبشی و بدنی دانش آموزان می باشد، در نهایت یک رابطه معکوس بین حل مساله و هوش موسیقیایی مشاهده شد.
کلید واژه ها : هوش های چند گانه ، مهارت حل مساله ، دانش آموزان دوره ابتدایی شهر ارومیه
مقدمه
مسأله ی هوش به عنوان یک ویژگی اساسی که تفاوت های فردی را بین انسان ها موجب می شود ، از دیرباز مورد توجه بوده است . زمینه ی توجه به عامل هوش را در علوم مختلف می توانمشاهده کرد . برای مثال زیست شناسان ، هوش را به عنوان عامل سازش و بقاء مورد توجه قرار داده اند . فلاسفه بر اندیشه های مجرد به عنوان معنای هوش و متخصصان تعلیم و تربیت ، بر توانایی یادگیری تأکید داشته اند .علاقه مندی به پدیده ی هوش انسان به هزار سال پیش باز می گردد ، اما گرایش به اندازه گیری توانایی های انسان در قرن نوزدهم با مطالعات »فرانسیس گالتون « بوجود آمد . تلاش های گالتون در جمع آوری اطلاعات در مورد هوش به منظور انجام مطالعات منظم در این زمینه ، تا حد زیادی در تکوین و گسترش رهیافت روان سنجی مؤثر بوده است - کدیور ،1387، ص - 20 .توانایی حل مسأله یکی از مهارت های اساسی زندگی است . مقارن با تغییر و تحولات سریع در جوامع امروزی ، استاندارد ها و تقاضا های محیطی دستخوش تغییر و تحول شدهو مسائل و مشکلات انسان ها نیز پیچیده تر شده اند .
بدین سان حل بسیاری از مسائل مستلزم بکارگیری سطوح بالای تفکر است . از آنجایی که افراداز توانایی های بالقوه ی حل مسئله برخوردارندولی روش کاربرد آنها را در زندگی واقعی نمی دانند ، آموزش این روش ها ضروری است - کسمایی ، 1387 ، ص . - 21 موفقیت افراد در تمامی فعالیت ها و رفتار های او تا درجاتی به میزاهوش و استعداد آن ها بستگی دارد . هرچند برخی فعالیت ها نیاز چندانی به سطح هوشی بالا و یا استعداد خاص در آن زمینه ندارند . و همه ی افراد تا حدودی از عهده ی آن فعالیت ها برمی آیند، مثل امور روزمره و شخصی زندگی . اما برخی فعالیت ها نیز وجود دارند که لازمه ی آنها و موفقیت در انجام آنها سطح معینی از هوش و استعداد فرد در آن زمینه است . به عنوان مثال در هنرموسیقی علاوه برداشتن سطح معینی از هوش ، داشتن استعداد ، از عوامل بسیار ضروری است . بنابراین کاربرد سطح هوشی و استعدادعمدتاً در زمینه انتخاب مشاغل و رشته های تحصیلی موردتوجه است - عزیزی مقدم ، . - 1389
بیان مسئله : موفقیت افراد در تمامی فعالیت ها و رفتار های او تا درجاتی به میزان هوش و استعداد آن ها بستگی دارد . هرچند برخی فعالیت ها نیاز چندانی به سطح هوشی بالا و یا استعداد خاص در آن زمینه ندارند . و همه ی افراد تا حدودی از عهده ی آن فعالیت ها برمی آیند ، مثل امور روزمره و شخصی زندگی . اما برخی فعالیت ها نیز وجود دارند که لازمه ی آنها و موفقیت در انجام آنها سطح معینی از هوش و استعداد فرد در آن زمینه است . به عنوان مثال در هنر موسیقی علاوه برداشتن سطح معینی از هوش ، داشتن استعداد ، از عوامل بسیار ضروری است . بنابراین کاربرد سطح هوشی و استعدادعمدتاً در زمینه انتخاب مشاغل و رشته های تحصیلی مورد توجه است - عزیزی مقدم ، . - 1389
با انجام دادن پژوهش های گسترده ای درباره ی مسائل بیولوژیکی و فرهنگی مرتبط با فرآیند های ذهنی ، ابتدا »هفت« نوع هوش را پیشنهاد کرد که با دیدگاه سنتی هوش که بیشتر بر توانایی های زبانی و ریاضی استوار است ، تفاوت دارد . این هفت نوع هوش عبارتند از 1: » -هوش منطقی - ریاضی : « شامل توانایی کشف الگو ها ، استدلال قیاسی و تفکر منطقی است . » - 2هوش زبانی - کلامی : « این نوع هوش یعنی توانایی استفاده از کلمات و زبان که با کاربرد زبان مرتبط است و شامل حساسیت نسبت به زبان گفتاری ، نوشتاری و توانایی در کاربرد کلمات و زبان است . » - 3هوش دیداری - فضایی : « شامل توانایی حل کردن مسئله از طریق دستکاری و ایجاد تصاویر ذهنی و اندیشیدن از راه تجسم دیداری است . » - 4هوش موسیقیایی: « شامل توانایی در تشخیص آهنگ ها ، تولید و درک موسیقی و لذت بردن از موسیقی است .
» -5هوش بدنی - جنبشی: « شامل توانایی کنترل ماهرانه ی حرکات بدنی ، کارکردن ماهرانه با اشیاء ، استفاده از تمام یا قسمتی از اعضای بدن برای حل مسائل و یا تولید محصول است . » -6هوش میان فردی: « استعداد درک مقاصد ، انگیزه ها و احساسات دیگران و مهارت در ایجاد ارتباط با دیگران و فهم آنها است . » -7 هوش درون فردی: « شامل استعداد شخصی برای خویشتن شناسی ، درک احساسات ، ترس ها و انگیزه های خود و آگاه بودن از حالات درونی خود است . وی سپس در سال 1999 دو نوع دیگر هوش ، یعنی »هوش طبیعت گرایی« و » هوش هستی گرایی« را مطرح کرد . هوش طبیعت گرایی سبب می شود که شخص بتواند پدیده های طبیعت را بشناسد و آنها را طبقه بندی کند . هوش هستی گرایی ، شامل حساسیت و استعداد برای درگیر شدن با پرسش های عمیق درباره ی هستی انسان ، مانند معماری زندگی ، مفهوم مرگ و زندگی و پدیدآیی انسان در عرصه ی حیات و چرایی هستی است - پاشا شریفی ، 1384 ، ص - 5 .
مطالعه ی مقدماتی »نظریه هوش های چندگانه ی گاردنر« درباره ی دانش آموزان نشان داد که میان انواع هوش های مطرح شده از طرف »گاردنر « و دروس مرتبط با آنها همبستگی نسبی وجود دارد . هر اندازه موضوع و محتوای درسی به سازه ی هوش مطرح شده نزدیک تر باشد ، همبستگی میان آنها نیرومند تر است . این امر مؤید آن است کهاولاً بخشی از دلایل موفقیت یا شکست دانش آموزان در دروس متفاوت با درجه ی هوش آنان در هر یک از انواع »هوش های چندگانه« رابطه دارد ثانیاً. با ایجاد هماهنگی میان مطالب درسی و نوع هوش یادگیرندگان ، می توان کیفیت یادگیری آنان را بهبود بخشید - همان منبع ، ص . - 17در جهان در حال تغییر ، پیچیده و مسئله زای امروز ، افراد در همه ی سنین نیاز شدیدی دارند تا در حل مسائل اجتماعی خود مهارت و توانایی داشته باشند . لیکن برای گسترش و بهبود مهارت حل مسئله و تفکر خلاق بیشترین تأکید ما بر آموزش و پرورش و تدریس معلمین قرار دارد .
ترتیب دادن شرایطی در مدرسه و کلاس درس که دانش آموزان یاد بگیرند که چگونه تفکر کنند و مسائل را حل کنند ، راحتتر از تلاش برای تغییر بزرگسالی است که گردونه ی آموزش رسمی خارج شده اند - یارمحمدیان ، 1388 ، ص - 80 .یادگیری مبتنی بر مسئله ، تناسب بالایی با جنبش استاندارد های عالی و پیشرفتهای چشمگیر تحصیلی دارد . این نوع یادگیری می طلبد دانش آموزان به درک وفهم مواد و مسائل نائل شوند ، نه آنکه طوطی وار آنچه را به یاد سپرده اند با اندک تغییری در قالب واژگان بیان کنند - سنه ، 1382 ، ص - 58 .حل مساله عبارت است از تشخیص و کاربرد مهارت هایی که منجر به پاسخ درست یادگیرنده به موقعیت یا رسیدن او به هدف مورد نظرش مشود - سیف،1379،ص . - 573روش حل مسئله بصورت کار گروهی ، فعالیتی سنجیده و منظم درباره ی موضوع یا مسئله ای خاص است - شعبانی ، 1387 ، . - 124 در روش حل مسئله یاد گیرنده مسئله ای را تشخیص می دهد یا مسئله ای به او داده می شود تا آنرا حل کند - ملکی ، 1385 ، ص . - 47
متأسفانه در بیشتر موارد معلمین به دانش آموزان اجازه نمی دهند که قدرت مسئله یابی خود را افزایش دهند ، در بعضی امور تردید کنند ، در فراگردهای حل مسئله ی خلاق درگیر شوند . بیشتر مدارس ، دانش آموزان را به توجه ، تحقیق و تفکر خلاق در مسائل تشویق نمی کنند - یارمحمدیان ، 1388 ، ص . - 83 حال که تأثیر »هوش های چندگانه « در موفقیت یا شکست تحصیلی دانش آموزان تأیید شده است ، این سؤال ها مطرح خواهند شد : که تأثیر ابعاد »هوش های چندگانه« در برنامه های رسمی و غیر رسمی باید چگونه باشد؟ آیا دانش آموزان بر اساس ابعاد »هوش های چندگانه« ی خود ، تمایل به انتخاب فعالیت های متفاوت در مهارت های حل مسئله دارند؟ آیا لازم است برنامه ریزان در طراحی فعالیت های حل مسئله ، ابعاد مختلف »هوش های چند گانه« ی دانش آموزان را مد نظر قرار دهند ؟پژوهش حاضر در صدد است که به بررسی ارتباط »هوش های چند گانه« ی دانش آموزان پایه ی چهارم ابتدایی - جنسیت ، سن و پایه ی تحصیلی متفاوت - ، با تمایل به انجام انواع فعالیت ها و مهارت های حل مسئله بپردازد .
فرضیه های تحقیق
-1بین میزان توانایی هوش منطق ریاضی - فعالیت های اعتماد به حل مسائل، فعالیت های سبک گرایش ، اجتناب ،فعالیت های کنترل شخصی و عبارات اضافی - به انجام فعالیتهای حل مسئله دانش آموزان مدارس ابتدایی ناحیه یک ارومیه رابطه وجود دارد .
-2 بین میزان توانایی هوش زبانی کلامی - فعالیت های اعتماد به حل مسائل، فعالیت های سبک گرایش ، اجتناب ،فعالیت های کنترل شخصی و عبارات اضافی - به انجام فعالیت های حل مسئله دانش آموزان مدارس ابتدایی ناحیه یک ارومیه رابطه وجود دارد .
- 3 بین میزان توانایی هوش دیداری و فضایی - فعالیت های اعتماد به حل مسائل، فعالیت های سبک گرایش ، اجتناب ،فعالیت های کنترل شخصی و عبارات اضافی - به انجام فعالیت های حل مسئله دانش آموزان مدارس ابتدایی ناحیه یک ارومیه رابطه وجود دارد .
- 4 بین میزان توانایی هوش موسیقییایی - فعالیت های اعتماد به حل مسائل، فعالیت های سبک گرایش ، اجتناب ،فعالیت های کنترل شخصی و عبارات اضافی - به انجام فعالیت های حل مسئله دانش آموزان مدارس ابتدایی ناحیه یک ارومیه رابطه وجود دارد .
- 5 بین میزان توانایی هوش بدنی و جنبشی - فعالیت های اعتماد به حل مسائل، فعالیت های سبک گرایش ، اجتناب ،فعالیت های کنترل شخصی و عبارات اضافی - به انجام فعالیت های حل مسئله دانش آموزان مدارس ابتدایی ناحیه یک ارومیه رابطه وجود دارد .
- 6 بین میزان توانایی هوش میان فردی - فعالیت های اعتماد به حل مسائل، فعالیت های سبک گرایش ، اجتناب ،فعالیت های کنترل شخصی و عبارات اضافی - به انجام فعالیت های حل مسئله دانش آموزان مدارس ابتدایی ناحیه یک ارومیه رابطه وجود دارد .
- 7 بین میزان توانایی هوش درون فردی - فعالیت های اعتماد به حل مسائل، فعالیت های سبک گرایش ، اجتناب ،فعالیت های کنترل شخصی و عبارات اضافی - به انجام فعالیت های حل مسئله دانش آموزان مدارس ابتدایی ناحیه یک ارومیه رابطه وجود دارد .
روش تحقیق
چون هدف این تحقیق توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی بوده است ، بر حسب نحوه ی گرد آوری داده ها یک تحقیق توصیفی بود.به دلیل اینکه تحقیق در صدد بوده به بررسی رابطه ی دو متغیر - - حل مساله - - و - - هوش های چندگانه - - بپردازد،تحقیقی رابطه ای از نوع دو متغیره بوده است. از آن جا که پژوهش حاضر در صدد بررسی رابطه ی همخوانی یک یا چند عامل با تغییرات یک یا چند عامل دیگر بوده است، روش تحقیق از نوع هم بستگی می باشد.هدف روش تحقیق همبستگی مطالعه حدود تغییرات یک یا چند متغییر با حدود تغییرات یک یا چند متغیر دیگر است. هر چند این روش به منظور کشف و پیش بینی رابطه بین متغییر ها به کار می رود ولی نمی تواند بیان کننده رواط علت و معلولی بین متغییرها باشد - دلاور،1384،صفحات-201 . - 199 بنا بر آن چه ذکر شد روش تحقیق این پژوهش همبستگی بوده است.
جامعه آماری تحقیق
بر حسب تعریف ، جامعه آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد یا اجزا و عوامل مختلف می باشد که حداقل در یک صفت باهم مشترک هستند - سید عباس زاده ، 1386، ص . - 168 جامعه مورد بررسی این تحقیق شامل کلیه دانش آموزان کلاس چهارم دوره ابتدایی ناحیه 1 شهر ارومیه بود که در سال تحصیلی 91-92 مشغول به تحصیل بودند . تعداد این دانش آموزان بر اساس آخرین آمار مدیریت آموزش و پرورش ناحیه 1 ارومیه ، 6000 نفر گزارش شده بود . چون وسعت جامعه آماری زیاد بود ، برای تعیین حجم نمونه از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای استفاده شد. روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای مناسب ترین روش نمونه گیری از جامعه آماری بزرگ می باشد - همان منبع ،ص . - 178
با توجه به اینکه تحقیق توصیفی و دو متغیره بوده و تعداد افراد جامعه آماری نیز زیاد بود ، برای تعیین حجم نمونه ازجدول مورگان استفاده شد.بنابر این از بین جامعه آماری تعداد 382 دانش آموز به عنوان نمونه انتخاب شد در انتخاب نمونه به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای با تقسیم شهرستان ارومیه به چهار جهت اصلی، ابتدا 9 مدرسه - سه مدرسه دخترانه و چهار مدرسه پسرانه و دو مدرسه مختلط - به صورت تصادفی انتخاب گردید و پرسشنامه در اختیار دانش آموزان آن کلاس ها قرار گرفت . در پایان 382 پرسشنامه برگشت داده شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
روایی و پایایی پرسشنامه
