مقاله رابطه بین کیفیت ارزشیابی عملکرد و رضایت شغلی معلمان

بخشی از مقاله

چکیده

این تحقیق با هدف رابطه کیفیت ارزشیابی عملکرد با رضایت شغلی معلمان شهر کلاچای در سال تحصیلی 93-94 انجام گرفت. این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از نظر نحوه اجراروش تحقیق همبستگی می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه معلمان شاغل در آموزش و پرورش شهر کلاچای به تعداد400 نفر می باشند.که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی متناسب با حجم 47 نفر زن و 149 نفر مرد به عنوان نمونه آماری تحقیق انتخاب شدند . ابزار گردآوری اطلاعات دو پرسشنامه -1 پرسشنامه رضایت شغلی مینه سوتا که دارای 19 سئوال بسته پاسخ بر اساس مقیاس پنج درجه ای لیکرت بود .اعتبار پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 0/81 برآورد گردید . -2 پرسشنامه محقق ساخته که دارای 26 سئوال بسته پاسخ بر اساس مقیاس چهار درجه ای لیکرتمی باشد و اعتبار پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 0/88 برآورد گردید. پرسشنامه تحقیق به رویت افراد خبره رسید که از نظر آنان نیز مورد تأیید قرار گرفت. در روش تحلیل آمارتوصیفی برای تحلیل وضعیت سنی، جنسیت، تحصیلات، وسابقه خدمت پاسخ دهندگان از فراوانی و درصد فراوانی استفاده گردید وهمچنین برای توصیف مؤلفه های عملکرد ارزشیابی و رضایت شغلی از میانگین و انحراف معیار استفاده شد.و در آمار استنباطی برای تأیید یا رد وجود رابطه بین متغیرهای تحقیق از ضریب همبستگی پیرسون و برای توان پیش بینی متغیر وابسته توسط متغیر مستقل در فرضیه اصلی رگرسیون چند متغیره و جهت بررسی نرمال بودن متغیرهای تحقیق از آزمون کولموگروف - اسمیرنف استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بین صلاحیت مدیر در ارزشیابی عملکرد ، فرآیند و برآیند ارزشیابی عملکرد معلمان و رضایت شغلی آنان رابطه وجود دارد.

کلمات کلیدی: ارزشیابی عملکرد، معلمان، رضایت شغلی

.1 مقدمه

نظر به این که معلم به عنوان نقطه فعالیتهای آموزشی و پرورشی در نظام آموزشی رسمی محسوب می شود،بنابراین مراحل مختلف تربیت،اشتغال،استخدام ونگهداری وی نیز از اهمیت بیشتری برخوردار است.فردریک وینسلو تیلور - 1911 - بانی مکتب مدیریت علمی با ملاحظاتی در باره کارآیی تولید و محدودیت توانایی جسمی افراد انسان به نتایجی دست می یابد که توجه مدیران به آن می تواند به افزایش اثربخشی سازمان تحت نظارت آنها منجر شود وی توجه به طراحی دقیق شغل انگیزشکارکنان را که عمدتاً ناشی از شوق کسب درآمد و کنش جسمانی آنان است را مهمترین مسائل سطح عملیاتی سازمان ها دانست و مدیریت علمی به زعم وی مشاهده و ارزشیابی منظم از کار یا وظیفه بود. هنری فایول - 1928 - نیز اولین کسی بود که علاوه بر تقسیم امور سازمان به شش دسته،فراگرد مدیریت را به وظایف یا کارکردهایی تقسیم کرد و پنج وظیفه اساسی رادر مدیریت تشخیص داد این وظایف عبارتند از: برنامه ریزی، سازماندهی،فرماندهی،هماهنگی،کنترل و ارزشیابی به طور کلی زندگی سازمانی که امروزه زندگی متعارف همه اشخاص را تشکیل میدهد و هدفهای جمعی را مطرح می سازد از نظر همبسته کردن عملکردهای افراد به یکدیگر، به عنوان یک ابزار مؤثر مدیریت در سمتدهی توانائیها و شایستگیها به اهمیت ارزشیابی و قضاوت در مورد کارکنان به طور قابل ملاحظهای افزوده است.

ارزشیابی مرحله ای از فرایند مدیریت است که در آن باید معلوم گردد که آیا هدفهای سازمانی تحقق یافته است یا خیر؟ به تعبیر دیگر ارزشیابی و فرایند آن از عملکرد فردی وسازمانی صورت می گیرد، در این فرایند مدیر از یک سو به ارزشیابی عملکرد فرد و از سوی دیگر به ارزشیابی عملکرد سازمان می پردازد .در بعد فردی ،فرایند ارزشیابی در واقع شایستگی و لیاقت کارکنان در نحوه وظایفشان است - علاقه بند ،. - 1368 در میان سازمانهای گوناگون، آموزش و پرورش سازمان خاصی است که همه ابعاد تعلیم و تربیت را با همه اشکال و در مراحل مختلف سرلوحه اهداف خود قرار داده ودر معنای گسترده تر وظیفه حفظ،انتقال و پیشبرد فرهنگ جامعه را به عهده دارد و دارای مسئولیت سنگینی است.از یک طرف باید ارزشهای فرهنگی و اخلاقی تربیت کند و از طرف دیگر باید به منظور تغییر و نوآوری،زمینه لازم را برای تقویت ابتکار و توسعه همه جانبه ی جامعه را فراهم سازد. فلسفه اصلی نظارت، عبارت از شناخت و درک وضعیت سازمان، رفع تنگناها به شیوه مناسب و معقول و هدایت و ارشاد کارکنان و ایجاد انگیزه لازم برای تحقق اهداف سازمان است، که در حقیقت همان ارزشیابی نیروی انسانی سازمان نامیده می شود.

ارزشیابی عملکرد کارکنان تحت عناوین نظام ترفیعات، تعیین شایستگی و ارزیابی عملکرد و نظایر این ها در اغلب سازمانها و شرکتهای دولتی و خصوصی مطرح است - صافی، . - 1368 رضایت شغلی یکی از مهمترین زمینه ی نگرش افراد است که به واسطهی اثرات زیادی که دارد، از اهمیتی بالا برخوردار است. بنابر این انگیزش فرایندی روانشناختی و چند وجهی است که رفتارهای افراد را به سمت هدفهای بهینه هدایت می کند و رضایت شغلی احساس مطلوب، مثبت و خوشایندی است که افراد از شغل خود دارند . انگیزه تا چه حد باعث رضایت شغلی کارکنان می گردد و این دو چگونه تعهد کارکنان را نسبت به کار و سازمان افزایش می دهند، از مباحث مهم دنیای امروز است. تعهد سازمانی یکی از نمودهای نگرش است و به عنوان نوعی ارتباط روحی و عقلانی نسبت به برخی مسائل تعریف می شود. پس با بهبود نگرش در رابطه با یک مسئله، امکان افزایش تعهد وجود دارد. درک فرایند ایجاد تعهد برای سازمان و جامعه مفید است زیرا موجب نوآوری کارکنان، ماندگاری بیشتر در مؤسسه و قدرت رقابت بیشتر مؤسسه شده و با این حال جامعه نیزاز بهره وری بیشتر سازمانها و کیفیت بهترفرآورده ها بهره مند می شود - داوودی،. - 1391

به طور اساسی رضایت شغلی عبارت است از حد احساسات و نگرشهای مثبت که افراد نسبت به شغل خود دارند. وقتی یک شخص می گوید دارای رضایت شغلی بالایی است. اینبدان مفهوم است که او واقعاً شغلش را دوست دارد و احساس خوبی درباره کارش دارد و برای شغلش ارزش زیادی قائل است. نتایج تحقیقات نشان می دهد که کارکنان با رضایت شغلی بالاتر از نظر فیزیک بدنی و توان ذهنی در وضعیت خوبی به سر می برند. رضایت شغلی، مجموعه ای از احساسات و باورهایی است که افراد در مورد مشاغل کنونی خود دارند. رضایت شغلی یکی از عوامل مهم در موفقیت شغلی است، عاملی که موجب افزایش کارایی و نیز احساس رضایت فردی می گردد - شفیع آبادی,. - 1376

2.    اهمیت تحقیق

ارزشیابی کارکنان در نظام اداری کشور موضوع نسبتاً نوینی است. و با توجه به گذشت بیش ازدودهه با وجود اینکه راههای پر فراز و نشیبی پیموده و در سطح گوناگون مدیریت اداری، موافقات و مخالفان بسیاری داشته است اهمیت آن، چنان محرز گردیده که در هر نظام و دستگاه اداری به عنوان امری ضروری و اجتنابناپذیر مطرح و لازمه یک مدیریت صحیح و پویا به شمار میرود و ابزاری است که سازمانها را در تأمین شناخت کارایی کارکنان و وضعیت نیروی انسانی خود کمک می دهد. اگر این ابزار به خوبی طراحی و به نحو صحیحی مورد استفاده قرار گیرد وسیله مناسبی برای تشویق، آموزش، بهسازی، تعیین میزان افزایش حقوق معلمان، ارتقاء گروههای استحقاقی و بعضاً تنبیه و توبیخ محسوب میگردد. از مسائلی که در برنامههای ارزشیابی مطرح است تعیین معیارهای شایستگی و مکانیزم سنجش آنهاست هر چند که عموماً معیارهای مختلفی که تعیین هر کدام فواید و مضرات خاص خود را داشتهاند. یکی از اهداف ارزشیابی تقویت وجدان کاری و نظم اجتماعی است که باید

از مشخصه بارز یک مجری طرح باشد اگر در انتخاب و گزینش این افراد بیشتر دقت شود تبعیضها از بین میرود و موجبات دلسردی و دلخوری همکاران فراهم نمیگردد. ارزشیابی در واقع معیار و محک دستیابی به تغییرات رفتاری که هدف نهایی آموزش و پرورش است را روشن میسازد و نقاط قوت و ضعف را به صورت تصویری روشن ترسیم می کند در واقع ارزشیابی فرصت بازنگری و مرور مجدد بر فعالیتها و عملیات انجام شده و طرحهای پیشبینی شده را فراهم میسازد. بدین ترتیب اگر ارزشیابی را مقدمهای برای رسیدن به رشد، تعالی و بهسازی محیط و دستیابی به اهداف آموزشی که همانا تغییر رفتار است بدانیم هرگز موجب اعمال قدرت، تسویه حساب و تلافی نخواهد بود. نظام ارزشیابی برای آنکه موفق باشد باید مورد پذیرش کارکنان بوده و اعتماد آنها را به درستی جلب کند. ارزشیابی جز با همکاری و مشارکت کارکنان و بهرهمندی از نظرات آنها ممکن نخواهد شد - منشی زاده نائینی،. - 1378

بدون اعمال نظارت و ارزشیابی به طور مستمر و مداوم امکان انحراف از اهداف همیشه وجود خواهد داشت. تجربه نشان داده است هر نظامی که ساخته و پرداخته انسان باشد نمیتواند بدون نظارت و ارزشیابی، مدیری به کار خود ادامه دهد. لذا در سلسله وظایف مدیریت، نظارت و ارزشیابی یکی از اصول مهم مدیریت و از اهم کارکردهای اوست. زیرا در نهایت وظیفه مدیر، حفظ سیستم سازمان بوده و منظور نهایی آن تحقق بخشیدن به هدفهای سازمان است.ارزشیابی از وظایف عمده مدیران است و لازمه ی برنامهریزی به حساب می آید »در مدیریت پویا و صحیح، ارزشیابی کارکنان امری ضروری و اجتنابناپذیر مینماید و نتایج آن به منزله پایه و مبنای برنامهریزی و تصمیمگیریهای مهم اداری و توسعه، ارتقاء شایستگی، انتخاب، انتصاب، تشویق، تنبیه، تقدیر و تعیین نیازهای کارکنان به کار برده میشود.«

اگر ارزشیابی به طور اصولی انجام شود از بروز بسیاری از مشکلات مدیریت و کارکنان جلوگیری میکند. بنابراین نظام ارزشیابی از کار معلمان میتواند در جریان حرکت نظام آموزشی به اطلاعاتی دست یابد که این اطلاعات کمک شایانی به شیوه مدیریت سازمان مینماید. تا از کلیه نارسائیها و نواقص و همچنین عملکرد معلمان تحت پوشش سازمان اطلاعات دقیق و درستی به دست آمده و در جریان تصمیمگیری در مورد بهبود حرکت سازمان برای برقراری روابط درست و عادلانه، در سازمان از این اطلاعات بهره گیرد - صادقی، . - 1377بنابراین اهمیت این تحقیق به نقش ارزشیابی نیروی انسانی در یک سازمان بر میگردد و در یک سازمان ایجاد نظامی پایدار و استوار مبنی بر اصل عدالت اداری1و اجتماعی ضروری است که قابلیت و مهارت کارکنان به خوبی مشخص گردد. تا در نتیجه هر کس نیاز به وضع و شرایط خود در ردیفی از ارزشهای اداری و سازمانی قرار گیرد. علاوه بر موارد فوق، اهمیت ارزشیابی شغلی در بین معلمان، غیر از اینکه به عنوان یک کارمند در نظام اداری مشغول انجام وظیفه می باشند به خاطر اهمیت کارشان در زمینههای انتقال فرهنگ، جریان جامعهپذیری شکل جدید و در نهایت رسیدن به استقلال و خودکفایی از اهمیت خاصی برخوردارند و لذا ارزشیابی از کار آنها اهمیت ویژهای پیدا میکند - پرهیزکار، . - 1373