بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی بررسی رابطه جهت گیری هدفی پیشرفت و عم لکرد تحصیلی دانشجویان بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود . شرکت کنندگان پژوهش شامل 140 نفر از دانشجویان رشته های علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در سال تحصیلی 1392-93 بودند که بر اساس جدول مورگان و با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند . پرسشنامه اهداف پیشرفت الیوت و مک گریگور - 2001 - توسط شرکت کنندگان تکمیل شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آزمون tمستقل و ضریب همبستگی پیرسون با استفاده از نرم SPSS استفاده گردید. یافته ها نشان دادند که بین جهت گیری هدفی پیشرفت و عملکرد دانشجویان رابطه مثبت معنی دار وجود دارد . همچنین یافته ها نشان دادند که بین دانشجویان دختر و پسر از لحاظ جهت گیری هدفی پیشرفتت تفاوت معنی داری وجود ندارد.این پژوهش تلویحاتی برای دست اندکاران تعلیم و تربیت دارد که از یافته های آن می توانند در پرورش فراگیران خلاق بهره گیرند.
کلمات کلیدی: جهت گیری هدفی پیشرفت ، عملکرد تحصیلی ،دانشجویان .
.1 مقدمه - با 2 خط 9pt فاصله از کلمات کلیدی -
در دنیایی که امروزه، کسب دانش و مهارت برای ادامه حیات ضروری بوده و شاید یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده کیفیت زندگی انسان ها ، میزان برخورداری از دانش و آموزش باشد. اشتغال به تحصیل یکی از ابعاد کلیدی زندگی تعداد زیادی از افراد جامعه به ویژه دانش آموزان و دانشجویان می باشد که بر سایر مسائل زندگی تاثیر فراوان دارد . در این بین یکی از مشکلات اساسی نظام آموزشی هر کشور، مساله افت تحصیلی و پایین بودن سطح عملکرد تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان آن کشور است.
دانشجویان از گروه های مهم در هر کشور هستند که نقش به سزایی در توسعه جامعه و بهبود تعلیم و تربیت ایفا می کنند؛ به همین دلیل اهمیت مسئله عملکرد تحصیلی در دانشگاه ها با توجه به سهم تاثیر گذار دانشجویان در روند توسعه کشور مضاعف می باشد . در همین راستا این که چه عواملی بر پیشرفت و موفقیت تحصیلی دانشجویان تاثیر می گذارد یا تاثیر و مشارکت هر عامل چه اندازه است ، از حیطه های مهم پژوهشگران و روانشناسان تربیتی بوده و سال هاست ذهن مدیران و رهبران جامعه را به خود جلب نموده است . دانشجویان به عنوان متخصص های آینده در شبکه ی ارتباط جمعی و گردش چرخ های تحول و پیشرفت جامعه نقش قابل توجهی ایفا می کنند و بسیاری از آنان از توانایی و استعداد پیشرفت برخوردارند ؛ به همین دلیل ارزشیابی مداوم عملکرد تحصیلی دانشجویان در طی تحصیل و بررسی عوامل مرتبط با آن یکی از ارکان ضروری و اجتناب ناپذیر بهبود کیفیت نظام آموزشی به ویژه دانشگاه ها می باشد ، که در صورت عدم توجه به این مسئله ضربه های بزرگ اقتصادی ، آموزشی ، روانی و مهم تر از همه بخش نیروی انسانی که بازوهای کارآمد جامعه محسوب می شوند ، وارد شده و باعث می شود افراد به صورت نیروی غیر متخصص ، ناکارآمد و ... مسئولیت بخش های مختلف جامعه را بر عهده بگیرند .
عوامل مختلفی بر عملکرد تحصیلی افراد تاثیر گذارند که متخصصان تعلیم و تربیت آن ها را به چهار دسته شامل عوامل فردی ، آموزشگاهی ، خانوادگی و اجتماعی تقسیم کرده اند.[1] از میان عوامل متعدد تاثیر گذار بر عملکرد تحصیلی ، جهت گیری هدف1 یکی از عوامل مهم و تاثیر گذار بر فرآیند آموزشی ،انگیزشی و مهارتی فراگیران می باشد که از برجسته ترین چارچوب ها برای درک انگیزش پیشرفت به ویژه در حیطه های مطرح شده می باشد . از برجسته ترین موضوع ها در زمینه انگیزش پیشرفت، موضوع هدف های تحصیلی و جهت گیری های هدف است . به طور کل نظریه های هدف گرایی به این دلیل به وجود آمده اند که رفتار پیشرفت را به ویژه در محیط های آموزشی، در مورد یادگیری و نیز عملکرد فراگیران در
انجام تکالیف تحصیلی تبیین کنند .
جهت گیری هدفی یکی از انگیزش های تحصیلی است که می تواند تاثیر به سزایی روی عملکرد تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان داشته باشد، رفتار فرد با میل رسیدن به یک هدف خاص برانگیخته می شود، در واقع هر رفتاری که از فرد سر می زند مجموعه ای از فعالیت های عملی می باشد و برای پیش بینی رفتارها، انگیزه ها و نیازهای آنان بایستی شناسایی شود [2]منظور از انگیزش پیشرفت2 میل یا اشتیاق برای کسب موفقیت و شرکت در فعالیت هایی است که موفقیت در آنها به کوشش و توانایی شخصی وابسته است . افراد دارای انگیزش پیشرفت سطح بالا برای حل مشکلات و رسیدن به موفقیت بسیار کوشا هستند، حتی پس از آنکه در انجام کاری شکست خوردند، از آن دست نمی کشند و تا رسیدن به موفقیت به کوشش ادامه می دهند . پژوهش های انجام شده نشان داده اند که افراد دارای انگیزه پیشرفت زیاد در انجام کارها از جمله یادگیری، بر افرادی که از این انگیزه بی بهره اند پیشی می گیرند .[3] این جهت گیری ها شامل دلایل و اهدافی است که دانش آموزان برای تکالیف خود در نظر می گیرند، نحوه برداشت و واکنش فرد به دنیای پیرامون تحت تاثیر جهت گیری هدفی قراردارد و اهداف پیشرفتی ، جهت گیری های نسبتاً پایداری هستند که فراگیران با خود به موقعیت های پیشرفتی می آورند.[1] یکی از مهم ترین زمینه های پژوهش که تحقیق های متعددی را به خود اختصاص داده ، انگیزش پیشرفت و عملکرد تحصیلی است،این نظریه بر نقش هدف در موفقیت و شکست دانشجو تاکید دارد [3]
ایمز - 1992 - جهت گیری هدفی را به عنوان الگویی منسجم از باورها ، اسناد و عواطف می داند که به رفتار فرد جهت داده و روش های مختلف نزدیک شدن ، درگیر شدن و پاسخ دهی به تکالیف را در موقعیت های پیشرفت شامل می شود .[3] طبقه بندی های نظری مختلف و تقریباً مشابهی از جهت گیری هدفی وجود دارد که دراین پژوهش از جامع ترین مدل جهت گیری که مربوط به الیوت و مک گریگور [4] می باشد ، استفاده شده است . این الگوی جدید از ترکیب نظریه شناختی-اجتماعی و نظریه انگیزش پیشرفت ، بر اساس الگوی چهار وجهی - 2×2 - چهار نوع جهت گیری هدفی را شامل می شود که عبارت اند از : اهداف تبحری - رویکردی3 اهداف تبحری - اجتنابی4 اهداف عملکردی - رویکردی5 اهداف عملکردی - اجتنابی.6 اهداف تبحری - رویکردی، همان هدف های فراگیران است که یادگیری تا حد امکان بوده و چیره شدن بر چالش ها یا افزایش سطح شایستگی افراد مدنظر است ؛ اهداف تبحری - اجتنابی اهدافی هستند که در آن فراگیران برای پرهیزاز فقدان تسلط یا شکست در یادگیری تا جایی که امکان دارد ، فعالیت می کنند ؛اهداف عملکردی -رویکردی ، اهدافی هستند که در آن فراگیران یادگیری را برای نمایش قدرت و برتری خود نسبت به دیگران می خواهند و شایستگی را برتری نسبت به دیگران می دانند؛
نهایتاً اهداف عملکردی - اجتنابی ، اهدافی است که در آن فراگیر از این که نزد همکلاسی هایش بی کفایت یا ناتوان به نظر آید ، پرهیز می کند . بنابراین با توجه به نقش به سزای جهت گیری هدفی در بهبود عملکرد تحصیلی فراگیران و مضاف بر آن مزایای دیگری چون افزایش توانایی ، خودکار آمدی و انگیزه بالا که در نتیجه ی جهت گیری هدفی می باشند و بعد از عملکرد بالای تحصیلی ، در مراتب بعدی هدف های مهم و مورد نظر آموزش و پرورش می باشند ، به نظر می رسد انجام چنین تحقیقی که به بررسی رابطه جهت گیری هدف با عملکرد تحصیلی افراد می پردازد ، مهم و ضروری بوده و در درجه اول برای مسئولین آموزش و پرورش ، روانشناسان ، معلمان، مربیان و تمامی دست اندرکاران آموزشی که در جستجوی عوامل موثر بر افزایش کارایی تحصیلی فراگیران هستند می تواند بسیار مفید و موثر باشد ، مقدم تر از تمامی ارگان ها و افراد مذکور ، این دانش آموزان و دانشجویان هستند که با شناخت چنین عامل تاثیرگذاری می توانند وضعیت تحصیلی خود را بهبود بخشیده و سرمایه های موثری برای جامعه و آینده خویش باشند .
جهت گیری هدف پیشرفت ، یک نظریه انگیزشی است که بیان می کند جهت هدفی که فرد در حال کار کردن روی آن است ، براین که چگونه آن هدف را دنبال می کند ، تاثیر زیادی دارد . این هدف ها بر آن چه که دانش آموزان برای مطالعه انتخاب می کنند ، نوع روشی که برای مطالعه دارند ، چگونگی برخور د با مشکلات ، تاثیر دارد . جهت گیری هدف ، نشان گر رفتار های متفاوتی است که بر شناخت ، عاطفه و رفتار تاثیر دارد ، این نظریه فرض می کند که افراد در فعالیت های تحصیلی درگیر می شوند تا هدف های متفاوتی را تحقق بخشند . این هدف ها ممکن است بهبود شایستگی ، اثبات شایستگی و اجتناب از اثبات نا شایستگی باشد.[4]
جهت گیری هدف به واسطه سه دهه ای که از عمر آن می گذرد شاهد تحول های بسیاری بوده و جهت گیری های متنوعی از سوی نظریه پردازها ارائه شده است ، اما دو مورد کلی از آن ها در نظریه های متفاوت جهت گیری هدف ، تحت عناوین هدف های یادگیری و عملکرد - دوک ، - 1992 ، هدف های تکلیف درگیری و خود درگیری - نیکولز1 ، - 1984 ، هدف های تسلطی و عملکردی - آیمز ، - 1992 و اهداف متمرکز بر تکلیف و متمرکز بر توانایی - میدلی2 ، - 1991 مطرح بوده است . تفاوت بین هدف های تبحری و عملکردی تا اندازه ای شبیه تفاوت انگیزه های درونی و بیرونی است . هدف های تبحری با انگیزه های درونی و هدف های عملکردی با انگیزه های بیرونی هم خوانی دارند ، البته وجه افتراق آنها در این است که هدف های تبحری و عملکردی روی هدف های شناختی و موقعیتی تاکید دارند ولی انگیزش درونی و بیرونی ، هدف های فیزیکی را دنبال می کنند .[4]
در گذشته بیش تر پژوهشگران بر دو نوع جهت گیری تبحری و عملکردی تاکید می کردند ، اما به دلیل ناهماهنگی هایی که در ویژگی های فراگیران مشاهده شد ، ساختار هدف های عملکردی را به دو نوع گرایش و اجتنابی تقسیم کردند . هدف های عملکردی - گرایش یا همان عملکرد گرایی بر دست یابی به ارزیابی مطلوب و شایستگی تاکید می کند و اهداف عملکرد - اجتنابی یا همان عملکرد گریزی بر اجتناب از ارزیابی منفی شایستگی تاکید دارد .[4] دومین اصلاح اصلی جهت گیری هدف ، اضافه شدن چهارمین جهت گیری توسط الیو ت و مک گریگور [4] است ؛ در بازبینی این نظریه هدف تبحری نیز از دو جنبه ی گرایش و اجتنابی در نظر گرفته و یک طرح دو بخشی - 2×2 - ایجاد و طراحی کرده اند .
