بخشی از مقاله
چکیده
جهتگیری هدفی، الگوی یکپارچهای از باورهاست، که فرد بر اساس آن در باره شایستگی خودقضاوت میکند. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سبکهای دلبستگی، هوش هیجانی و نگرش به زندگی با جهت گیری هدفی در ورزشکاران مرد شهر اهواز انجام شد. پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل ورزشکاران مرد 20 باشگاه - فوتبال - ، شهر اهواز به تعداد 600 نفر در ردههای سنی مختلف بودند. 250 نفر از ورزشکاران بهروش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. بهمنظور جمعآوری دادهها از پرسشنامه سبکهای دلبستگی کولینز و رید، پرسشنامه هوش هیجانی پیترایدز و فورنهایم، پرسشنامه نگرش به زندگی و پرسشنامه جهتگیری هدفی در ورزش استفاده شد.
دادهها از طریق ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه با استفاده از نرمافزار SPSS تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین سبکهای دلبستگی ایمن، اضطرابی دوسوگرا، هوش هیجانی، درک عواطف خود و دیگران، خوش بینی و نگرش به زندگی با جهتگیری هدفی، رابطه معنی دار و مثبتی وجود دارد. اما بین متغیرهای دیگر ارتباط معناداری مشاهده نشد. همچنین در تحلیل رگرسیون چند گانه نشان داده شد که سبک دلبستگی اضطرابی، نگرش به زندگی و هوش هیجانی به ترتیب پیش بینی کننده جهت گیری هدفی در ورزشکاران بودند. با توجه به نتایج حاضر میتوان گفت که سبکهای دلبستگی، هوشهیجانی و نگرش به زندگی از جمله عوامل موثر بر جهتگیری هدفی در ورزشکاران میباشند و میبایست در برنامه آموزشی ورزشکاران به آنها توجه شود.
واژههای کلیدی: سبکهای دلبستگی، هوش هیجانی، نگرش به زندگی، جهتگیری هدفی
مقدمه
موضوعی که در چند سال اخیر مورد توجه روانشناسان ورزشی، مربیان، سرپرستان و ورزشکاران قرار گرفته است، مهارتهای روانی و ذهنی است. بدون تردید بهدست آوردن اوج عملکرد ورزشی بدون برخورداری از آمادگی روانی، هدف گزاری، تمرکز، انگیزش و ... رویایی بیش نخواهد بود. در این بین با توجه به اهداف پیشرفت یا جهت گیری هدفی که یکی از برجسته ترین و کاملترین چهارچوبها برای درک انگیزش پیشرفت بخصوص در حیطه آموزشی و مهارتی میباشد، لازم است در بین قشر ورزشکار به عنوان یک آیتم مهم، بررسی میشود - بشارت، عباسی، میرزا کمسفیدی، . - 1385 پرداختن به جهت گیری هدفی، برای پاسخ به این پرسش است که چرا افراد هدف خاصی را برمیگزینند، چگونه به هدف مورد نظر نزدیک شده و به تکلیف مرتبط با آن میپردازند - آمز1، . - 1992 در واقع ورزشکاران بدون استفاده از این مهارت، نمیتوانند اضطراب، تمرکز، اعتماد به نفس و عملکرد مطلوب خود را مدیریت کنند - ملکی و همکاران، . - 1390
جو انگیزشی و جهت گیری هدفی توسط افراد مهم - همچون والدین، مربیان و معلمان - ایجاد میگردد و عموما دو رویکرد غالب دارد، جو تکلیف محور و جو خودمحور - یاعملکردی - . در جو تکلیف محور افراد به یادگیری و رشد ترغیب میشوند اما در جو خود محور تمرکز اصلی بر نتایج رقابتی است و نه عملکرد - یوسفی، قانی، . - 1385داشتن ارتباطات اجتماعی سالم از بهترین مولفههای شخصیت سالم است بطور که بالبی معتقد بود که یک شخص برای رشد سالم نیاز به پیوند عاطفی دارد - فوناگی2، . - 2010 با توجه به اینکه سبکهای دلبستگی میتواند تعیین کننده شخصیت هر فرد در بزرگسالی باشد پرداختن به این موضوع میتواند نوع هدفی را که هر شخص در زندگی خود بر میگزیند را تحت الشعاع قرار داده و چه بسا نوع دلبستگی خاصی میتواند در گرایش افراد به اهداف شان در زندگی، سهیم باشد.
اگر چه نیاز به پیوند اجتماعی دیگر برای بقاء در بزرگسالی ضروری نیست ولی در نبود پیوند صمیمی، انسان در معرض طیف گستردهای از بیماریهای روانی – جسمی قرار میگیرد که همین امر میتواند در عملکرد بهینه افراد تاثیر سوئی برجای گذارد - عطاری، عباسی سرچشمه، مهرابی زاده هنرمند، . - 1385 رابطه دلبستگی اولیه زمینه را برای روابط دلبستگی بزرگسالی فراهم میکند، با مطالعات فراوان بر روی سبکهای دلبستگی، نتایج بیانگر ثبات نسبی سبک دلبستگی کودکی در طول زندگی میباشد که بر رفتار عاشقانه، اجتماعی و سلامت روانی فرد تاثیر میگذارد - مایر، سوکمن، پینارد3، . - 2004اکثر مطالعات سبکهای دلبستگی در افراد را به سبک عمده طبقهبندی کردهاند . بر اساس مدل هازان و شیور4 سبکهای ایمن، اجتنابی، اضطرابی دوسوگرا به عنوان سبکهای اصلی طبقهبندی میشوند.
هازان و شیور دریافتند که عدم اعتماد و اجتناب از رابطه خیلی نزدیک با دیگران، سبک دلبستگی اجتنابی در بزرگسالی را مشخص میکند. بزرگسالان اجتنابی والدین خود را سرد و طرد کننده توصیف می-کنند. افراد دارای سبک دلبستگی مضطرب- دو سوگرا والدین خود را کنترل کننده توصیف میکنند و از آنها بهعنوان متناقض و غیر قابل اعتماد یاد میکنند. این افراد با ترس از طرد یا از دست دادن عشق دیگران شناخته میشوند. بزرگسالان دلبستگی ایمن، والدین خود را بطور مثبت توصیف میکنند، آنها یک حس امنیت را تجربه میکنند و حفاظت بیش از حد توسط والدین را احساس نکردهاند. آنها در یک رابطه بزرگسالی صمیمی احساس آرامش میکنند و میتوانند بدون اضطراب به دیگران اعتماد کنند - بوگارتس، ونهوله، دیسلرک5، . - 2005 در پژوهشی مشخص شد که هوشهیجانی از جمله عوامل موثر در جهتگیری هدفی در ورزشکاران میباشد - محمدی، . - 1385
موفقیت در سطوح و جنبههای مختلف زندگی شخصی و حرفه ای، دغدغه هر فردی است که از سلامت جسم و روان برخوردار است. هوش هیجانی6 به عنوان یکی از سازههای مهم روانشناختی به توانمدیهایی اشاره دارد که به ما کمک میکند تا احساسات و هیجانات خود را درک کرده و کنترل نمائیم تا به نفع ما کار کنند، نه بر علیه ما - رمضانی، عبداللهی، . - 1385 این سازه، با شناخت فرد از خودش و دیگران و سازگاری و انطباق با محیط، برای موفق شدن در برآوردن خواستههای اجتماعی در ارتباط است در واقع هوش هیجانی در دستیابی فرد به موفقیت در حوزههای مختلف تحصیلی، شغلی و ورزش میتواند نقش بسزایی به مراتب مهمتر از هوش عمومی داشته باشد، بنابراین برای جلوگیری از اثرات منفی بیهدفی، آموزش مهارتهای روانی و هوش هیجانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است - حیدری تفرشی، . - 1389
عوامل مختلفی در زندگی میتوانند سبب علاقه و نگرش مثبت نسبت به زندگی و یا برعکس منجر به خستگی، دلزدگی یا ناامیدی از زندگی شوندمعمولاً. موفقیت در هر کاری و رسیدن به هدف نیازمند نوعی نگرش مثبت به آن عمل یا هدف میباشد. در جریان زندگی عوامل مختلفی در تکوین و شکل گیری، یا تغییر نگرش های انسان مؤثر است که روانشناسان مطالعه آن را به شیوههای مختلف و به-عنوان یکی از موضوعات جالب بررسی نموده و دیدگاه های گوناگونی در مورد آن ابراز کرده اند. بهطور کلی ترکیب شناختها، احساسها و آمادگی برای عمل نسبت به یک چیز معین را نگرش شخص نسبت به آن چیز می گویند. نگرشهای فرد در دوران مختلف زندگی هماهنگ با محیط اطراف دستخوش تغییر میشود. بیشتر تحقیقات حاکی از آن است که نگرش ها در دوران دانشجویی امکان بیشترین تغییر را پیدا می کنند - قادری و همکاران، . - 1381
نگرش به زندگی - معنی زندگی - یک مفهوم وسیعی است. طبق تعریف یک سازه اختصاصی برگرفته از سیستم شناختی فرد است. نگرش به زندگی بر روی انتخاب فعالیتها و اهداف فرد تأثیر گذاشته و موجب برخورداری او از یک زندگی هدفمند و همراه با احساس قدرت و حس تکامل می شود - ارسی7، . - 2008 نگرش به زندگی به عنوان داشتن احساس هدف و معنا در زندگی توصیف میشود - مکبرید8 و همکاران، . - 1998 اهمیت پرداختن به مهارتهای روانی و هدفگزینی و تعیین جهتگیری اهداف، به خاطر اثبات تاثیر یادگیری آن در بهبود عملکرد قهرمانان و نخبگان ورزشی در سالهای اخیر بوده است. امروزه ورزشکاران به چیزی فراتر از تمرینات فشرده و تلاشهای مستمر نیاز دارند - شمشیری، . - 1378 از آنجایی که ارزیابی روانشناختی و ویژگیهای فردی خاص، که در موفقیت قهرمانان موثر است، مهم و ضروری میباشد، متاسفانه در کشور ما کمتر به آن توجه شده است و اغلب افراد بر اساس قضاوتهای ذهنی و فردی، برای شرکت در رقابتهای مختلف ورزشی، گزینش میشوند - شعبانی بهار، یعقوبی، . - 1389
نباید فراموش کرد، که به هر حال فشارهای روانی بیش از هر عامل دیگری باعث تحلیل انرژی جسمی ورزشکاران و افراد مختلف و کاهش لذت بردن آنها از ورزش و پیروزی و موفقیت در دیگر پدیده های اجتماعی میشود. به خوبی اثبات شده است ضعف روانی ورزشکاران عملکرد آنان را در مسابقات کاملاً تحت تأثیر قرار میدهد. بهعلاوه فشارهای روانی سبب تعارض در قهرمانان میشود و صدمات بدنی را به شدت افزایش میدهد، فشارهای شدید روانی ورزشکاران را زودتر به مرز بازنشستگی میرساند و میتوان گفت که فشار روانی مرضی است که نه تنها ورزشکاران، بلکه تمامی افراد مختلف جامعه به آن مبتلا میشوند - بشارت، عباسی، میرزا کمسفیدی، . - 1385 از میان عوامل دخیل در کسب موفقیت حرفهای، توجه به مهارتهای روانی ازجمله جهتگیری هدفی و در ورزشکاران میباشد. با توجه به آنچه اشاره شد، تحقیق حاضر به دنبال بررسی این سوال است که آیا بین سبکهای دلبستگی، هوش هیجانی و نگرش به زندگی با جهتگیری هدفی
رابطه ساده و چندگانه وجود دارد؟
روششناسی
پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل 20 باشگاه - فوتبال - ، شهر اهواز به تعداد 600 نفر با ردههای سنی مختلف بود که 250 نفر بهطور در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامههای پژوهش در اختیار آنها قرار گرفت. پس از کسب مجوزهای لازم و مشخص شدن اعضای نمونه و هماهنگی با مسئولین ذیربط، طبق برنامه ریزی قبلی، محقق پس از حضور اعضای نمونه در محل مناسب و برقراری ارتباط و کاهش حساسیت آزمودنیها راجع به پرسشنامه ها و دلایل انتخاب آنها در نمونه، توضیحات لازم از سوی محقق راجع نحوه تکمیل پرسشنامهها ارائه گردیده و اقدام به تکمیل پرسشنامه ها نموده اند. از آزمودنی ها خواسته شد اگر درتکمیل پرسشنامه ها با ابهامی مواجه شده از پژوهشگر بخواهند توضیح بیشتری بدهد. در خاتمه از همکاری آزمودنی ها تقدیر و تشکر به عمل آمد. رضایتآگاهانه و انجام فعالیتهای ورزشی به صورت حرفهای به مدت شش ماه از جمله معیارهای اصلی در انتخاب نمونه پژوهش بود. بهمنظور جمعآوری دادهها از ابزار پرسشنامه استفاده شد که در ادامه به توضیح هریک پرداخته شده است.
ابزار پژوهش
الف - پرسشنامه جهت گیری هدفی : - TEOSQ9 - این پرسشنامه دو جنبه کسب مهارت بالا - تکلیف مدار - و عملکردی بهتر از دیگران - خود مدار - را در ورزشکاران میسنجد. این پرسشنامه دارای 13 سوال میباشد، که سوالات آن در دو جنبه تکلیف مداری و خود مداری قرار دارد. سوالاتی که جنبه ی تکلیف مداری - وظیفه مداری - را ارزیابی میکند هفت مورد است و شش سوال باقیمانده جنبه خود مداری
