بخشی از مقاله
چکیده
پیشرفت تحصیلی موضوع مورد بحث و حائز اهمیتی است که در مورد درس ریاضیات اهمیت ویژهی خود را نشان میدهد؛ ضمن اینکه اضطراب امتحان را میتوان آفت موفقیت تلقی کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه خودتنظیمی یادگیری با پیشرفت ریاضی و اضطراب امتحان در دانش آموزان انجام شده است؛ روش پژوهش حاضر از نظر هدف توصیفی-تحلیلی است؛ بر مبنای نوع دادههای قابل استفاده کیفی تلقی میشود. جامعه آماری این تحقیق دانش آموزان سال چهارم رشته ریاضی فیزیک دبیرستانهای دخترانه شهرستان اسلام آباد غرب میباشد که تعداد آنان 543 نفر که با استفاده از جدول مورگان 224 نفر حجم نمونه تعیین شده است.
ابزارهای گردآوری دادههای تحقیق برای خودتنظیمی یادگیری و اضطراب امتحان پرسشنامه میباشد و به منظور بررسی پیشرفت در درس ریاضیات نمرات کلاسی دانش آموزان را در یک دورهی شش ماهه در نظر گرفته شده است. ضمن اینکه نتایج نشان میدهد که بین خودتنظیمی یادگیری و پیشرفت ریاضی رابطه معناداری وجود دارد. همچنین بین خودتنظیمی یادگیری و اضطراب امتحان رابطه معناداری وجود دارد. و با توجه به خودتنظیمی یادگیری میتوان اضطراب امتحان و پیشرفت تحصیلی را پیشبینی کرد.
- 1 بیان مسأله
توانایی دانش آموزان برای درک و کنترل یادگیریش را خودتنظیمی در یادگیری مینامند. که برای موفقیت در مواد درسی بسیار مهم است؛ و آنها را به یادگیرندگانی اثربخش و کارآمد تبدیل میکند. لذا راهبرد یادگیری خودتنظیم میتواند به دانش آموز کمک کند که اثرهای رفتاری خود را بررسی کند و محیط یادگیری خود را چنان سازمان دهند که رفتارها و تلاشهایشان بازدهی بیشتری داشته باشد - زیمرمن1، . - 2003 ضمن اینکه خودتنظیمی شیوهای از یادگیری است که افراد به جای آنکه برای کسب دانش و مهارت بر معلمان، والدین یا دیگر عوامل آموزشی تکیه کنند،شخصاً تلاشهای خود را آغاز و هدایت میکنند.
خودتنظیمی یادگیری، از مقولههایی است که به نقش فرد در جریان یادگیری توجه دارد. اصل اساسی یادگیری خودتنظیم این است که دانش آموزان هنگامی که خود مسؤول یادگیری خود هستند، به طور مؤثرتری یاد میگیرند - چارک و زیمرمن3، . - 1998 مخلص کلام زیمرمن - 1986 - راهبردهای یادگیری خودتنظیم را نوعی از یادگیری تعریف نمود که در آن دانش آموزان به جای آنکه برای کسب دانش و مهارت بر کسی یا چیزی تکیه کنند، به صورت منفرد کوششهای خود را شروع و هدایت میکنند به عبارت دیگر، وی خودتنظیمی در یادگیری را به مشارکت فعال یادگیرنده از نظر رفتاری، انگیزشی، شناختی و فراشناختی در فرایند یادگیری جهت بیشینه نمودن یادگیری اطلاق نمود. »
خودتنظیمی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نقش به سزایی را ایفا میکنند. پژوهشهای انجام شده حاکی از ان است که پیشرفت تحصیلی از تعامل بین متغیرهای موقعیتی مثل برنامه، روشهای آموزشی، شرایط عاطفی و فیزیکی محیط تحصیلی، نگرش نسبت به مسائل آموزشی و انگیزه فراگیران تأثیر میپذیرد - «برنشتین و میر4، 2005؛ به نقل از شریفی، . - 1385اما برای تعریف پیشرفت ریاضی ابتدا باید تعریفی از پیشرفت تحصیلی داشت که میتوان »پیشرفت تحصیلی را میزان دستیابی فراگیران به اهداف آموزشی از پیش تعیین شده؛ که انتظار میرود در کوششهای یادگیری خود به آنها برسند تعریف نمود - «سیف، . - 1379 لذا میتوان ترفیع در یادگیری و افزایش توانایی حل مسائل ریاضی را پیشرفت تحصیلی تلقی کرد.
ضمن اینکه یکی از موارد مورد بحث در پژوهش حاضر تأثیر خودتنظیمی یادگیری بر پیشرفت ریاضی است، اما با توجه به پژوهش ایفنتالر - 2012 - 1 که به تأثیر خودتنظیمی یادگیری بر پیشرفت تحصیلی پرداخته است، نتایج تحقیق نشان داده است که بین آموزش خودتنظیمی و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت وجود دارد و مداخلات آموزشی مؤثر برای آموزش خودتنظیمی در فرایند حل مسأله منجر به کشف و ارزیابی عوامل یادگیری و تجزیه و تحلیل خودکار برای تعیین کیفیت یادگیری توسط فرد میشود. لذا موضوع پیشرفت ریاضی پژوهش حاضر را محدود به درس ریاضی کرده و بحث را به پیشرفت درس ریاضی معطوف مینماید.
موضوع دیگری که در این پژوهش مورد بررسی است اضطراب امتحان میباشد؛ »اضطراب امتحان، احساس یا حالت هیجانی ناخوشایندی است که پیامدهای رفتاری و روانشناختی خاص دارد و در امتحانات رسمی یا دیگر موقعیتهای ارزشیابی تجربه میشود. در رابطه با اضطراب امتحان، تحقیقات بیانگر رابطه غیرخطی این عامل با عوامل خودتنظیمی بوده است - «پینتریچ و دی گروت، 1990؛ به نقل از محمدی درویش بقال و همکاران، . - 54 :1392 موریس و لیبرت اولین کسانی بودند که بیان کردند اضطراب امتحان دو مؤلفه مهم نگرانی و هیجان پذیری دارد.
مؤلفه نگرانی، فعالیت شناختی نامربوط به تکلیف است که شامل دلواپسی شناختی زیاد درباره عملکرد، پیامدهای شکست ناشی از امتحان، افکار مربوط به بد امتحان دادن، ارزیابی توانایی خود در مقایسه با دیگران و انتظارات منفی از عملکرد میشود. مؤلفه دیگر هیجان پذیری است که به واکنشهای عصبی خودمختار و فیزیولوژیکی مانند تپش قلب، آشفتگی معده، سردرد و عصبانیت اشاره میکند - کاسادی2، . - 2004 با توجه به مباحث پیشین میتوان دریافت که رابطهای بین خودتنظیمی یادگیری با پیشرفت ریاضی و اضطراب امتحان در دانش آموزان وجود دارد، اما پژوهش حاضر در پی یافتن این موضوع است که خودتنظیمی یادگیری چه نوع تأثیری بر اضطراب امتحان و پیشرفت درس ریاضی میگذارد. ضمن اینکه یکی دیگر از اهداف این پژوهش یافتن قابل پیشبینی بودن خودتنظیمی یادگیری با توجه به دو متغیر اضطراب امتحان و پیشرفت ریاضی است.
