بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میان خودکارآمدی و خودتنظیمی با پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهرستان گچساران می باشد. پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری را کلیه دانش آموزان دخترانه متوسط شهرستان گچساران تشکیل می دهد که از میان آن ها 330 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از سه پرسشنامه خودتنظیمی، خودکارآمدی و نمرات معدل سال قبل دانش آموزان برای پیشرفت تحصیلی استفاده شد. نتایج نشان داد که خودتنظیمی و خودکارآمدی با پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج رگرسیون نشان داد که 0/23 پیشرفت تحصیلی توسط حودتنظیمی و خودکارآمدی تبیین می شود.
مقدمه و هدف
با توجه به سرعت تغییر و پیشرفت در تمام ابعاد زندگی بشر امروز، توجه به رشد و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان یک امر مهم است. تلاش های تحقیقی در سال های اخیر بر تعیین عوامل موثر و نقش آن ها در پیشرفت تحصیلی بوده است که در این میان توجه به عامل های غیر تحصیلی نیز دیده می شود. عامل دیگری که می تواند بر پیشرفت تحصیلی اثر گذار باشد، خودکارآمدی است. خود کارآمدی از نظر شناخت اجتماعی البرت بندورا - 1997 - روانشناش مشهور مشتق شده است که به باورها یا قضاوتهای فرد به تواناییهای خود در انجام وظایف ومسئولیتها اشاره دارد . خودکارآمدی در نظریه شناختی- اجتماعی بندورا به توانایی ادراک شده فرد در انطباق با موقعیتی خاص گفته می شود.
بندورا خود کارآمدی را باور وقضاوت فرد از توانایی خود در انجام وظایف گوناگون وشرایط آنها تعریف می کند. باورهای خود کار آمدی تا حدی می توانند رفتار را به شکل مطلوبی پیش بینی کنند ،زیرا این باورها ابزارهایی هستند که تعیین می کنند افراد با دانش ومهارتهایی که دارند ،چه کارهایی می توانند انجام دهند. نقش واسطه ای این باورها تبیین این موضوع است که چرا افرادی با مهارتها ودانش مشابه عملکردهای متفاوتی دارند - بندورا، . - 1978
تئوری و پیشینه تحقیق
آموزش دانشآموزان با هدف پیشرفت آنها در زمینه تحصیلی صورت میگیرد. مطالعه عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی مسأله پیچیدهای است، زیرا پیشرفت تحصیلی عنصری چند بعدی است و به گونهای ظریف به رشد جسمی،اجتماعی، شناختی و عاطفی دانشآموزان مربوط است. درگذشته بسیاری از پژوهشگران بر روی تأثیر تواناییهای ذهنی و شناختی بر پیشرفت تحصیلی تأکید میکردند. خودکارآمدی به عنوان یکی از ویژگی های روانشناختی می تواند پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را افزایش دهد. قضاوتهای در یک موقعیت، بیشتر از کیفیت و ناکارآمدی فرد ویژگیهای خود موقعیت فشارها را به وجود میآورد.
افراد تفکرات بدبینانهای درباره تواناییهای ،کم خودکارآمد خود دارند، بنابراین این افراد از هر موقعیتی که بر اساس نظر آنها فراتر از تواناییهایشان باشد، دوری میکنند. افراد با خودکارآمدی بالا تکالیف سخت را بهعنوان چالشهاییکه میتوانند برآنها مسلط شوند، در نظرمیگیرند. آنها تکالیف چالش انگیز را انتخاب می کنند وسریعترحس خودکارآمد وسریعترحسخودکارآمدیشان بهبود می یابد ودرصورت مشکلات، تلاششانحفظ می شود - باسل، . - 2010 خودکارآمدی 1توسط آلبرت بندورادر قالب نظریه شناختی- اجتماعی مطرح گردید بندورا خودکارآمدی را به عنوان قضاوت افراد درباره تواناییشان برای سازماندهی و اجرای بعضی رفتارها در جهت رسیدن به اهداف مورد نظر، تعریف کرده است. همچنین وی بر این باور بود که خودکارآمدی یکی از مهمترین عوامل تنظیمکننده تلاش ،راهبردهای شناختی وفرا شناختی و ارزش تکلیف،پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را به شکل معنا داری پیش بینی می کند.
خودتنظیمی عبارت است از توانایی فرد در توسعه دانش، مهارت ها و رفتارهاییکه می توانند از یک زمینه یادگیری به زمینه دیگر و نیز از موقعیت های یادگیری به زمینه های کار و اوقات فراغت منتقل شوند؛ این سازه جدید، مباحثی را در باب اصلاح مدارس در سراسر جهان برانگیخته است - طلوع تکمیلی، . - 1382 عابدینی و همکاران - - 1390 در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که دانش آموزان با خودکارآمدی بیشتر،از راهبردهای شناختی وفراشناختی بیشتر استفاده می کنند اضطراب آزمون کمتری دارند و در نتیجه پیشرفت تحصیلی آنها بیشتر است. لواسانی - 1389 - در پژوهش خود به این نتیجه رسید که خوکارآمدی ،میزان در جهان امروز با توجه به پیچیده شدن فرایند توسعه ،نیاز به آگاهی و کسب دانش بیش از پیش احساس می شود.
مدارس یکی از نهادهای مهمی است که با توجه به وظیفه خطیر پرورش افراد و اجتماع ،مسولیت بزرگی در غنی شدن هر چه بیشتر سرمایه های علمی و معنوی جامعه بر عهده دارد.اینکه چه عواملی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر می گذارد یا سهم و مشارکت هر عامل چه اندازه است،همواره از حیطه ی مورد علاقه پژوهشگران و روانشناسان تربیتی بوده است. ارزشیابی پیشرفت تحصیلی عبارت است از از مقایسه نتایج به دست آمده از سنجش عملکرد یادگیرندگان با هدف های آموزشی یا هدف های یادگیری که بیانگر میزان موفقیت آمیز بودن فعالیت های آموزشی معلمان وکوشش یادگیری دانش آموزان است.
نتایج پژوهش عظیمی، - 1392 - درباره رابطه فرسودگی تحصیلی و یادگیری خود تنظیمی با عملکرد تحصیلی دانشآموزان دوره متوسطه نشان داد که بین ابعاد فرسودگی تحصیلی و عملکرد تحصیلی رابطه منفی و بین یادگیری خودنظم داده و عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. در تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر مشاهده شد که نسبت به یادگیری خودنظم داده، فرسودگی تحصیلی بیشترین واریانس عملکرد تحصیلی را پیشبینی میکند.
چمرز و هو وگارسیا - 2001 - 1 نیز نشان دادند که خودکارآمدی با متغیرهای خودتنظیمی و استفاده از راهبردهای یادگیری مرتبط است. کریستا مایز - 2008 - 2 در پژوهشی به بررسی رابطه بین خودنظم دهی شناختی و حل مسائل ریاضی پرداخت. 268 دانشجو در دروس ریاضی و آمار در این پژوهش شرکت کردند و پرسشنامه ای را در مورد استراتژی های یادگیری خودنظم ده یافته تکمیل کردند. تعدادی از این دانشجویان طی دو جلسه در کلاس های حل مسئله شرکت کردند و در مورد برنامه ریزی، آگاهی، کنترل و استفاده از استدلال های عقلی و تجربی آموزش هایی دریافت کردند.
دانشجویانی که این آموزش ها را دریافت کرده بودند به طور برجسته ای در حل مسائل ریاضی با دانشجویان دیگر تفاوت داشتند و مسائل را بهتر از گروه دیگر حل می کردند ابوالقاسمی - - 1390 تحت عنوان ارتباط سرزندگی، استرس و خودکارآمدی با رضایت از زندگی در دانش آموزان دارای پیشرفت تحصیلی بالا پایین نتایج نشان داد که سرزندگی، خودکارآمدی و رضایت از زندگی در دانش آموزان دارای پیشرفت تحصیلی پایین به طور معناداری بیشتر و استرس آنها کمتر است.
سیفعلی پور و همکاران - 1394 - در پژوهشی باهدف بررسی رابطه خودتنظیمی و خودکارآمدی والدین با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه چهارم ابتدایی شهر جیرفت انجام شد دریافتند که بین خودتنظیمی والدین و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بین خودکارآمدی والدین و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که متغیرهای پیش بین خودتنظیمی و خودکارآمدی پدران قادر است 16 درصد و متغیرهای پیش بین خودتنظیمی و خودکارآمدی مادران 11 درصد واریانس پیشرفت تحصیلی فرزندان را تبیین نماید.
وقتی دانشآموز با وجود مشکلات، از عهده حل یک مسأله دشوار برمیآید، احساس شایستگی و کارآمدی میکند. برای احساس کارآمدی باید مهارت در سطح افزایشی به وجود آید. بدیهی است، لازمه ادراک خودکارآمدی، توسعه راهبردهای شناختی و فراشناختی است - کارادمز،کالنتزی3،. - 2005 مارتین - 2002 - با مطالعه دانشآموزان متوسطه نشان داد که عامل های خودکارآمدی، کنترل، برنامه ریزی، اضطراب پایین و پشتکار و تلاش به عنوان پیش بینی کننده های مهم سرزندگی تحصیلی دانشآموزان هستند. همچنین لذت از مدرسه، مشارکت در کلاس و عزت نفس به عنوان پیش بینی کننده های موفقیت تحصیلی دانشآموزان بودند.
لانگ من - 2002 - در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که خودکارآمدی معلمان در درس ریاضی ،اثر علی مثبت و معناداری بر راهبرهای پردازش سطحی وعمقی و پیشرفت در درس ریاضی دارد همچنین پژوهش ها نشان می دهد خودکارامدی با مولفه های درگیری تحصیلی ارتباط دارد . نتایج پژوهش نشان می دهد دانش آموزانی که معتقدند توانا هستند ،از راهبردهای شناختی و فراشناختی بیشتری استفاده می کنند و در مقایسه با کسانی که در انجام تکالیف به خود اعتقاد ندارند ،پایداری بیشتری نشان می دهند.
