بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه رشدپس آسیبی و سرسختی روانشناختی با نشانههای افسردگی افراد دارای شکست عاطفی بود. روش پژوهش همبستگی از نوع همبستگی بوده است. جامعه پژوهش شامل کلیه افراد دارای شکست عاطفی بود که به مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی شهر کرج مراجعه نمودند که 200 نفر به روش نمونهگیری داوطلبانه انتخاب شدند. داده های پژوهش به وسیله پرسشنامه سرسختی روانشناختی - لانگ و گولت، - 2003، رشدپس آسیبی - تدسچی، - 1996 و پرسشنامه افسردگی بک - بک و همکاران، - 1996 جمعآوری و بوسیله آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه تحلیل شدند. نتایج نشان داد سرسختی روانشناختی و رشدپس آسیبی قادر به پیشبینی افسردگی بودهاند. با توجه به یافتههای پژوهش میتوان نتیجه گرفت رشدپس آسیبی و سرسختی روان شناختی در نشانههای افسردگی افراد دارای شکست عاطفی نقش دارد.
کلمات کلیدی: افسردگی، رشد پس آسیبی، سرسختی روان شناختی، شکست عاطفی
.1 مقدمه
در هر دوره از چرخه زندگی، فرد درگیر روابط ویژهای با دیگران است که این روابط میتواند سلامت فردی و اجتماعی او را ارتقاء بخشد یا باعث ایجاد آسیب در فرد شود. در چند دهه اخیر، روابط میان دختران و پسران نوجوان و جوان، همواره به صورت یک مسأله و معضل اجتماعی مطرح بوده است . - 14 - ختم رابطه عاشقانه1 از ناراحتکنندهترین و مختلکنندهترین حوادث زندگی است. فروپاشی یک رابطه عاشقانه آنقدر قدرتمند است که اندوه و خشم قابل توجهی را تولید میکند . - 28 - نشانگان ضربه ی عشق، مجموعه علائم و نشانه های شدیدی است که پس از فروپاشی یک رابطه رمانتیک بروز میکند، عملکرد فرد را در زمینههای متعدد - تحصیلی، اجتماعی و حرفه ای - مختل می کند، واکنش های غیرانطباقی به دنبال دارد، و مدت زمان زیادی این نشانه ها باقی می مانند. این فروپاشی، آنقدر قدرتمند است که افسردگی و خشم، احساس ناامنی عمیق، احساس درماندگی، بدبینی، آسیب پذیری، از دست دادن تمرکز، امیدواری، انگیزه و انرژی و نشانه های جسمانی مثل سردرد و بی نظمی خواب، بی اشتهایی یا پرخوری تولید می کند . - 2 -
در پژوهش هایی که انجام شده است، وقتی افراد خواستهاند افسردگی یا حوادث ناسازگار و ناگواری را در زندگیشان یادآوری کنند، اکثریت قریب به اتفاق، پاسخ هایشان نوعی از پریشانی رابطه با انحلال یک رابطهی عاشقانه در حال ظهور بعنوان یکی از شایعترین پاسخها اشاره میکردند . - 26 - بنابراین به نظر میرسد که روابط عاشقانه و شکستهای عشقی نقش مهمی در بهداشت روان افراد به ویژه جوانان ایفا میکند . - 13 - افسردگی یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی میباشد که حدود 17 درصد افراد جامعه را زمانی در طول عمر گرفتار میکند . - 29 - هر انسانی در مقاطع متفاوتی از سن خود ممکن است افسردگی را تجربه کند. افسرده احساس می کنند هیچ آینده ای نداشته و به اهداف خود نمی رسند. آن ها احساس می کنند مفید نبوده، جذاب نیستند و هیچ ارزشی ندارند 23 - ، . - 11 از طرفی پژوهشگران در رابطه با عوامل زمینه ای افسردگی در افراد گوناگون، متغیرهای گوناگونی را مورد بررسی قرار داده اند.
رشد پس از آسیب، تغییرات مثبتی است که به دنبال یک حادثه ناگوار رخ می دهد. این تغییرات مانند افزایش ارزش زندگی، تغییر در اولویت ها و افزایش معنویت هم درون فردی هستند و هم مانند بهبود در روابط بین فردی با اعضای خانواده و دوستان، افزایش بیانگری و خودافشایی، بین فردی هستند . - 15 - این تغییرات مثبت بوسیله ارزش قائل شدن بیشتر برای زندگی، درک فرصت های جدید، افزایش احساسات فردی توانایی، بهبود روابط با دیگران و افزایش معنویت گرایی یا دینداری، مشخص میشود . - 19 - پژوهشگران همواره در جهت تبیین رشد پس از آسیب عوامل گوناگونی را مطرح کرده اند و نشان داده اند که رشد پس آسیبی می تواند نقش بسزایی در بازیابی سلامت و تعادل روانی و حتی تحول روان شناختی داشته باشد 25 - ، - 16 و بدین تریب می توان متصور شد افرادی که پس از شکست در روابط عاشقانه می توانند خود را رشد دهند، می توانند نشانگان بالینی همچون افسردگی را کمتر بروز دهند، هر چند مرور پژوهش ها حکایت از این موضوع دارد که در این زمینه پژوهشی صورت نپذیرفته است.
سرسختی روان شناختی ویژگی شخصیتی است که فرد واجد آن قادر به حل کارآمد مشکلات و استرسهای بین فردی است و در مواجهه با حوادث از آن به عنوان منبع مقاومت و همانند سپری محافظ استفاده میکند. سرسختی مجموعه ای از ویژگی های شخصیتی است که به عنوان منبع مقاومت در برابر فشارهای زندگی عمل می کند. حس کنجکاوی قابل ملاحظه، تمایل به داشتن تجارب جالب و معنی دار، اعتقاد به مؤثر بودن آنچه مورد تصور ذهنی قرار گرفته است، انتظار اینکه تغییر امر طبیعی است و هر محرک مهم می تواند موجب رشد و پیشرفت شود . - 10 - باور به تغییر، دگرگونی و پویایی زندگی و این نگرش که هر رویدادیلزوماً به معنای تهدیدی برای امنیت و سلامت انسان نیست، انعطاف پذیری شناختی و بردباری در برابر رویدادهای سخت استرس زا و موقعیتهای مبهم را به دنبال دارد . - 24 - بررسی ها، گویای آن است که سخترویی با سلامت جسمی و روانی رابطه مثبت دارد و به عنوان یک منبع مقاومت درونی، تأثیرات منفی استرس را کاهش می دهد و از بروز اختلال های جسمی و روانی پیش گیری میکند 17 - ، - 27؛ و بدین ترتیب می توان تصور نمود افرادی که با شکستهای عاطفی روبرو شده و دارای سرسختی روانشناختی بیشتری می باشند، می توانند با این شرایط به نحو کارآمدتری مقابله نموده و در نتیجه افسردگی کمتری داشته باشند.
علی رغم موارد بیان شده در رابطه با نقش احتمالی رشد پس آسیبی، سرسختی روان شناختی و معنای زندگی در بروز افسردگی در افرادی که شکست عاطفی داشته اند، مرور پژوهش ها حکایت از آن دارد که پژوهشگران پیشین نقش این متغیرها را در افسردگی افراد دارای شکست عاطفی بررسی ننموده اند که بدین روی این پژوهش به این پرسش پاسخ می دهد که رشد پس آسیبی، سرسختی روان شناختی و معنای زندگی با نشانههای افسردگی افراد دارای شکست عاطفی رابطه دارد؟
.2 مواد و روش ها
طرح این پژوهش از نظر هدف از نوع تحقیق نظری، با توجه به گردآوری داده ها روش پس رویدادی- همبستگی از نوع همبستگی است. جامعه پژوهش شامل کلیه افراد دارای شکست عاطفی می باشد که از تاریخ 1395/2/1 تا 1395/4/1 به مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی شهر کرج مراجعه نمودند. افراد دارای شکست عاطفی در این پژوهش به افرادی اطلاق می گردد که شکایت اصلی و علت مراجعه ایشان به این مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی، پایان یافتن روابط عاطفی با همسر در پی طلاق و یا معشوقه و در نتیجه تجربه نشانگان روان شناختی ناشی از پایان یافتن این رابطه می باشد. حجم نمونه با توجه به طرح پژوهش، 200 در نظر گرفته شده است که به روش نمونه گیری داوطلبانه انتخاب می گردند؛ بدین صورت که ابتدا از بین مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی شهر کرج، تعداد 10 مرکز انتخاب شده و سپس با مراجعه به این مراکز در این حد فاصل زمانی، از افرادی که به جهت درمان مشکلات روان شناختی ناشی از شکست عاطفی به این مراکز مراجعه نموده اند، تعداد 200 نفر انتخاب و ارزیابی به عمل آمد.
برای جمع آوری داده ها، در این پژوهش از سه پرسش نامه استفاده شده است. پرسشنامه سرسختی روانشناختی لانگ و گولت: - 22 - 1 این پرسشنامه یک مقیاس خود گزارشی است که دربرگیرنده 45 سئوال می باشد و برپایه تعریف مفهومی از سازه سرسختی روانشناختی و به منظور ارزیابی این متغیر در موقعیت ها و شرایط خاص و تنیدگیزا توسط لانگ و گولت - 22 - ساخته شده است. این پرسشنامه به تبع تعریف مفهوم سرسختی شامل سه خرده مقیاس کنترل 16 - سؤال - ، تعهد 16 - سؤال - و چالش جویی 13 - سؤال - می گردد که عبارات مقیاس به منظور سنجش این خرده مقیاس ها طراحی شده اند. به منظور تعدیل در نحوه بیان عبارات پرسش نامه، 15 عبارت آن به صورت منفی نمره گذاری می شوند که به صورت تصادفی در کل مقیاس توزیع گشتهاند. کل عبارات پرسش نامه بر مبنای یک مقیاس لیکرت 5 قسمتی از نمره 1 به منزلهکاملاً مخالف تا نمره 5به منزله کاملاً موافق، نمره گذاری می شود. نمره کل فرد در پرسش نامه سرسختی و خرده مقیاس های آن، از مجموع نمرات وی در هر کدام از سؤال های پرسش نامه به دست میآید . - 7 -
در مطالعه لانگ و گولت - 22 - نتایج مربوط به سنجش پایایی مقیاس نشان داد که همبستگی بین نمرات کلی در پرسشنامه و همچنین نمره آزمودنی ها در خرده مقیاس های پرسش نامه در حد متوسط تا بالایی بوده و همچنین ضریب آلفای کرونباخ پرسش نامه، همسانی درونی خوبی را برای آن گزارش کرد. در مورد پایایی مربوط به بازآزمایی نیز ضریب همبستگی بین اجرای اول و دوم پرسشنامه r =0/73 بود که از این نتیجه میتوان ثبات نسبی مقیاس و حساسیت آن به تغییرات در طول زمان را استنباط کرد. روشن و شاکری - 7 - در پژوهش خود 3 عامل را مورد شناسایی قرار دادند که در مجموع این سه عامل توانستند 0/30 از واریانس کل را تبیین نمایند. همچنین ضریب آلفای کرونباخ مقیاس نیز برای کل مقیاس 0/82، خرده مقیاس کنترل 0/83، تعهد 0/33 و چالش جویی 0/69 گزارش شده است.
پرسشنامهی رشد و تکامل پس آسیبی: این پرسش نامه توسط تدسچی و کالهون با هدف اندازه گیری میزان دستاوردهای شخصی بعد از رویداد آسیب زا تدوین شد و دارای 21 پرسش است. هر پرسش دارای 5 گزینه از صفر تا 4 است و سه تغییر مثبت پس آسیبی را اندازه می گیرد که عبارتند از: -1 تغییرات در ادراک خود؛ -2 تغییرات روابط با دیگران و -3 تغییرات در فلسفه ی زندگی. در مطالعه ای ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 0/90 برای خرده مقیاس های
