مقاله رابطه هوش هیجانی با سرسختی روان‌شناختی در دانشجویان دانشگاه پیام نور

بخشی از مقاله

چکیده

بیان مسأله: سرسختی روان شناختی متغیري است که توسط کوباسا - 1988 - مطرح شد. وي سرسختی را ترکیبی از باورها در مورد خویشتن و جهان تعریف میکند که از سه مؤلفه تعهد، کنترل و مبارزهجویی تشکیل شده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین هوش هیجانی با سرسختی روانشناختی و عاملهاي تشکیل دهنده آن در دانشجویان دانشگاه پیام نور است. روش: با توجه به روش پژوهش از بین همه دانشجویان دانشگاه پیام نور استان آذربایجان غربی نمونهاي به حجم 215 نفر، بر اساس نمونهگیري طبقهاي انتخاب و آزمونهاي مورد نظر بر روي آنها اجرا گردید. پژوهش از نوع توصیفی و همبستگی است و براي محاسبه رابطه بین متغیرها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و براي بررسی تفاوت بین میانگین متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون t مستقل استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها به وسیله نرمافزار Spss 24 انجام شد. یافتهها: نتایج به دست آمده نشان میدهد که بین هوش هیجانی و سرسختی رابطه معناداري وجود ندارد.

با بررسی رابطه بین هوش هیجانی و عاملهاي سرسختی روانشناسی میتوان گفت که بین عامل کنترل و سرسختی روانشناختی رابطه معنادار وجود دارد. بین سرسختی و سایر عاملهاي آزمون سرسختی رابطه معناداري وجود ندارد. بین هیچ یک از عاملهاي سرسختی روانشناختی و نمره کل آن در دانشجویان دختر و پسر تفاوت معناداري وجود ندارد. بحث وتفسیر: تغییر در تفاوتهاي سرسختی روانشناختیزنان و مردان در این پژوهش احتمالاً در جامعههاي متفاوت مورد تحقیقو یا تغییر وضعیت جامعه از نظر فرهنگ علیالخصوص در بین جامعه دانشگاهی دانست، هر دو جنس در موقعیتها و شرایط هیجانی و استرس زا از راهبردهاي صحیح براي حل مسأله و مشکلات بهره میبرند. بهطور کلی تحصیل در دانشگاه و ایجاد ارتباطات موجود بین دانشجویان باعث خواهد شد تا رویدادها، مثبتتر و قابل کنترلتر ارزیابی شوند.

کلمات کلیدي: هوش هیجانی، سرسختی روانشناختی، دانشجویان، دانشگاه پیام نور

مقدمه

سرسختی روان شناختی متغیري است که توسط کوباسا - 1988 - مطرح شد. وي سرسختی را ترکیبی از باورها در مورد خویشتن و جهان تعریف میکند که از سه مؤلفه تعهد، کنترل و مبارزهجویی تشکیل شده است. شخصی که از تعهد بالایی برخوردار است به اهمیت، ارزش و معناي این که چه کسی است و چه فعالیتها و اموري را انجام میدهد باور دارد و قادر است در مورد آنچه که انجام میدهد معنایی بیابد و کنجکاوي خود را برانگیزد. افرادي که در مؤلفه کنترل قوي هستند رویدادهاي زندگی را قابل پیشبینی و کنترل پذیر میدانند و براین باورند که با تلاش میتوانند آنچه را که در اطرافشان رخ میدهد، تحت تأثیر قرار دهند. مبارزهجویی نیز به این باور اشاره دارد که تغییر و تحول جنبه مثبتی از زندگی است و لذا افراد سرسخت، تغییرات زندگی را مخاطرهاي براي امنیت خود تلقی نمیکنند. افراد داراي مبارزهجویی بالا، موقعیتهاي مثبت و یا منفی را فرصتی براي یادگیري و رشد بیشتر میدانند.

عاملهاي سرسختی در موقعیتهاي فشارزا سبب خواهند شد که فرد ارزیابی تهدید آمیزي از موقعیت نداشته باشد و از راهبردهاي صحیح براي حل مسأله استفاده نماید - فلورین و همکاران، . - 1995 نتایج پژوهشهاي مختلف نشان میدهد که: مردان در مقایسه با زنان از سرسختی بالاتري برخوردارند - ویسی و همکاران، . - 1379 بین سرسختی با اضطراب، افسردگی، بیماريهاي جسمانی و حساسیت بین فردي رابطه منفی و معناداري وجود دارد - مدي و کوباسا، 1984 به نقل از حسنپور و همکاران، . - 1386 کسانی که از سرسختی بالایی برخوردارند در مقایسه با کسانی که از سرسختی پایینی برخوردارند، سلامت روان و خشنودي شغلی بیشتري دارند - ویسی و همکاران، . - 1379 بین امید به زندگی و سرسختی دانشجویان رابطه مثبت و معناداري وجود دارد - نادري و حسینی، . - 1389 وجود مؤلفههاي سرسختی، سبب خواهد شد تا رویدادها، مثبت و قابل کنترل ارزیابی شوند - عسگري و همائی، . - 1389

تعریف هوش
هوش کلمهاي است که نه تنها معناي روانشناختی دارد بلکه وارد واژگان عامیانه و غیرحرفهاي جامعه نیز شده است - براون1 و همکاران، . - 1997 گاردنر - 1997 - بر آن است که هوش مجموعهاي است از تواناییها، که فرد در حل مسائلش راه و روش فرهنگی ویژه خود را به کار میبرد. هوش عمومی به توانایی کلی فرد براي سازش با شرایط محیطی از طریق شناخت و پردازش اطلاعات اطلاق میشود. در واقع هوش عمومی کارآمدي و صلاحیت کلی ذهن است و بهعنوان توانایی انجام تکالیف سطح بالاتر مانند استدلال، حل مسأله و یادگیري مسایل مشکل در نظر گرفته میشود - رابرتز2 و همکاران، . - 2001

هوش هیجانی

در سال 1990سالووي3 و مایر4 اولین تعریف و مدل رسمی از هوش هیجانی را ارائه نمودند. آنها هوش هیجانی را بهعنوان توانایی درك و ابراز هیجان، تطبیق هیجان با افکار، فهم و استدلال با استفاده از هیجان خود و دیگران تعریف کردند. پس از این تعریف، هوش هیجانی در طول زمان به وسیله پژوهشگران به شکلهاي مختلفی تعریف شده است - بیانی، . - 1388 آنها در سال 1993 اعلام کردند که سه بعد توجه، بیان و تنظیم هیجان، شاخصهاي بنیادین هوش هیجانی هستند و در سال 1995 براین باور شدند که هرگاه فردي از هوش هیجانی بالایی برخوردار باشد، در چهار زمینه شناسایی، کاربرد، فهم و درك و تنظیم هیجانها مهارت خواهد داشت. هوش هیجانی به منزله توانایی تشخیص، پردازش و مدیریت هیجانهاي خود و دیگران تعریف میشود.

این تواناییها باید در فرایندهاي زیربنایی ادارك علایم هیجانی و سازش یافتگی با موقعیتهاي متفاوت یک بافت اجتماعی و هیجانی دخالت داشته باشد - کیاروچی5 و همکاران، . - 2001 استیو - 1386 - هوش هیجانی را عبارت است از توانایی مهار عواطف و تعادل برقرار کردن این احساسات و منطق، به طوري که ما را به حداکثر خوشبختی برساند، تعریف کرده است. هوش هیجانی عبارت است از پردازش مناسب اطلاعاتی که بار هیجانی دارند - اکبرزاده، . - 1383 گلمن - 1995 - 6 نیز عقیده دارد که هوش هیجانی، شامل ظرفیت فرد براي قبول واقعیات، گشودگی به تجربه، توانایی حل مشکلات هیجانی، توانایی مقابله با استرس و تکانههاست. در حقیقت این هوش مشتمل بر شناخت احساسات خویش و دیگران و استفاده از آن براي اتخاذ تصمیمات مناسب در زندگی است. به عبارتی عاملی است که به هنگام شکست، در شخص ایجاد انگیزه میکند و به واسطه داشتن مهارتهاي اجتماعی بالا منجر به برقراري رابطه خوب با مردم میشود.

گلمن - 1998 - هوش هیجانی را یک سازه کلی میداند که میتواند علت موفقیت فرد در جنبههاي مختلف زندگی باشد. گلمن اظهار میدارد که هوش شناختی در بهترین شرایط تنها 20 درصد از موفقیتها را باعث میشود و 80 درصد از موفقیتها به عوامل دیگري بستگی دارد و سرنوشت افراد در بسیاري از موقعیتها در گرو مهارتهایی است که هوش هیجانی را تشکیل میدهند. در واقع هوش هیجانی عدم موفقیت افراد با ضریب هوش بالا و همچنین موفقیت غیر منتظره افراد داراي هوش متوسط را تعیین میکند. یعنی افرادي با داشتن هوش عمومی متوسط و هوش هیجانی بالا خیلی موفقتر از کسانی هستند که هوش عمومی بالا و هوش هیجانی پایین دارند. پس هوش هیجانی پیشبینی کننده موفقیت افراد در زندگی و نحوه برخود مناسب با استرسها است.

سالوي و مایر - 1990 - هوش هیجانی را نوعی هوش اجتماعی و مشتمل بر توانایی کنترل هیجانهاي خود و دیگران و تمایز بین آنها و استفاده از اطلاعات براي راهبرد تفکر و عمل دانسته و آن را متشکل از مؤلفههاي درون فکري و میان فردي گاردنر میدانند ودر پنج حیطه خودآگاهی1، اداره هیجانها2، خود انگیزي3، همحسی4 و تنظیم روابط5 خلاصه میکنند. این هوش بنا به نظر بار – اون اون 5 مؤلفه مهارتهاي درون فردي، مهارتهاي میان فردي، سازگازي، کنترل استرس و خلق عمومی دارد که 15 عامل در آن مؤثر هستند. هر چه افراد تعداد بیشتري از این مؤلفهها را در خود بیابند هوش هیجانی بالاتري دارند - فاطمی، . - 1385هوش هیجانی با شناخت فرد از خویش و دیگران، ارتباط بین فردي، سازگاري و انطباق با محیط در جهت ارضاي نیاز خود و انتظارات اجتماعی وابسته است.

به عبارت دیگر، هوش هیجانی فرد با مسایل فردي و اجتماعی روزمره سروکار دارد. هوش هیجانی پیش بینی کننده موفقیت فرد در زندگی است زیرا نشان دهنده عملکرد فرد در موقعیتهاي اضطراري است - بار – اون. - 2000 -6هوش هیجانی، به سه طبقه ارزیابی هیجانات، تنظیم هیجانات و استفاده از هیجانات در حل مسایل تقسیم میشود. پژوهشهاي تجربی مختلفی نشان داده است که هوش هیجانی، ممکن است بهترین پیش بینی کننده موفقیت در تمام سطوح زندگی فرد باشد و ابعاد هوش هیجانی میتواند پیامدهاي زندگی فرد را پیشبینی کند - شوت7 و همکاران، . - 1998به اعتقاد برخی از صاحب نظران، هوش هیجانی در زندگی عادي اهمیت زیادي دارد. به نظر میرسد این فرض که برخی نمیتوانند با هیجانهاي خود به خوبی کنار بیایند، روابط بین فردي مطلوبی ندارند، از سلامت روانی کمتري بهرهمندند و موفقیتهاي شغلی کمتري را تجربه مینمایند، فرض معقولی است.

حوزه هوش عاطفی بهعنوان یک موضوع مورد مطالعه، از بطن روانشناسی علمی ظهور پیدا کرد، از این رو مربیان، روان پزشکان، متخصصان منابع انسانی و سایرین به این موضوع علاقمند شدند و بدین ترتیب، این حوزه توسعه یافت. از زمانی که مجلههاي معتبر علمی مقالههایی در این زمینه به چاپ رساندند تا به امروز مجلهها و مقالههاي پژوهشی، فعالیتهاي مربوط به این حوزه را گزارش میکنند - سیاروچی و همکاران، . - 1384 نتیجه بررسی وضعیت هوش هیجانی در دانشجویان نشان داد که میانگین نمره هوش هیجانی - در حالت کلی - ، در مردان بالاتر از میانگین نمره زنان است - بیرامی و همکاران، . - 1388 سایر تحقیقات انجام شده در زمینه هوش هیجانی نشان میدهد که: میانگین نمره هوش هیجانی دختران از پسران بیشتر است - احمدي ازغندي و همکاران، . - 1386

روش پژوهش

جامعه آماري و نمونه مورد مطالعه: با توجه به روش پژوهش از بین همه دانشجویان دانشگاه پیام نور استان آذربایجان غربی نمونهاي به حجم 215 نفر، بر اساس نمونهگیري طبقهاي انتخاب شدند. از این تعداد 126 نفر 58/6 - درصد - دختر و 89 نفر 41/4 - درصد - پسر بودند. میانگین سنی نمونه مورد مطالعه 22/08 سال بود با انحراف استاندارد 2/48 - کمترین سن 19 سال و بیشترین سن 29 سال بود - .

روش پژوهش

پژوهش از نوع توصیفی و همبستگی است. براي بررسی رابطه بین متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و براي به دست آوردن تفاوت بین میانگین متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون t مستقل استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها به وسیله نرم افزار Spss 24 انجام شد.

ابزار پژوهش

براي اندازهگیري متغیرهاي مورد مطالعه از آزمونهاي زیر استفاده شد:

آزمون هوش هیجانی: مقیاس هوش هیجانی توسط شوت و همکاران در سال 1998 طراحی گردید. اعتبار آزمون با استفاده از روش باز آزمایی پس از دو هفته اجراي مجدد 0/78 و با استفاده از روش آلفاي کرونباخ 0/90 به دست آمده است - شوت8 و همکاران،