بخشی از مقاله
مقدمه
بشر از دیرباز به دنبال پاسخ این سؤال بوده است که "معنای زندگی چیست؟" پاسخ به این سؤال حاکی از اهمیت زیستن یا در کل اهمیت وجود است. فرانکل معتقد است هنگامی که انسان به فعالیتهای مورد علاقهاش می-پردازد، با دیگران ملاقات میکند، به تماشای آثار هنری- ادبی میپردازد و یا به دامان طبیعت پناه میبرد، وجود معنا را در خود احساس میکند - هو و همکاران،. - 2010 معناداری زندگی، کاملا بسته به نگرش انسان به زندگی است به عبارت دیگر، برای آنکه زندگی فردی معنادار شود، وی باید معنای زندگی را درک نماید - لواسانی و همکاران، - 1392 و یک فرد زمانی به احساس معنا در زندگی دست مییابد که زندگیش را هدفمند، خاص و قابل درک بداند. - استگر،. - 2009
همچنین یافتههای پژوهشی متعددی نشان دادهاند که وجود معنا در زندگی عنصری اساسی در بهزیستی روانی-عاطفی است و به صورت سیستماتیکی با ابعاد گوناگونی از شخصیت، سلامت جسمی و ذهنی، سازگاری و انطباق با استرسها و اختلالات رفتاری ارتباط دارد - اسکنل و بکر، . - 2006 پژوهشگران متعددی نشان دادهاند که معنای زندگی یا جستجو برای معنای زندگی با سلامت روانی، رضایت از زندگی، بهزیستی ذهنی و امید در نمونههای مختلف اعم از جوان، بزرگسال و سالمند رابطه معناداری دارد. یعنی با افزایش معناداری شاهد افزایش سلامت روانی و امید و کاهش نشانههای مرضی و اختلالهای روانی هستیم. - ماسکار و روزن، 2005 و رتی و همکاران، . - 2007
یکی دیگر از مباحث کلیدی و حائز اهمیت در روانشناسی، هیجان و تنظیم آن است. در منابع و مآخذ علمی، هیجانات را یک سری پاسخهای هماهنگ به وقایع درونی یا بیرونی میدانند که برای ارگانیسم از اهمیت خاصی برخوردار است - لوپزَو پولگرینیُ، . - 2011 آلدو و همکاران - 2010 - تنظیمهیجانی را به منزله مکانیسمی تعریف می-کنند که افراد به واسطه آن - دانسته یا ندانسته - هیجاناتشان را برای رسیدن به پیامد مورد نظر تغییر میدهند.
هیجانات از طریق فرد و محیط شکل میگیرند و نمیتوان آنها را نه بر اساس فرد و نه بر اساس محیط به طور خاص تعیین نمود، بلکه هیجان از شیوهای که افراد تبادلاتشان با جهان را تفسیر و ارزیابی میکنند، ناشی میشود - مدیِ، . - 2006 نظر به اهمیت تنظیم هیجان تا کنون روانشناسان تلاش وافری انجام دادهاند تا رابطه بین تنظیم هیجان و سلامت روان را از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار دهند. در حال حاضر شواهد زیادی وجود دارد که دلالت بر رابطه پراهمیت بین توانایی کنترل و مهار اثربخش حالتهای عاطفی و سلامت روان دارد.
برای مثال، سالها پژوهش نقش مهم تنظیم هیجان در سازش با وقایع تنشزای زندگی را برجسته کرده است - گرانفسکیّ و کراجْ، . - 2006 تنظیم هیجان موفق دستاوردهای مثبتی را به ارمغان میآورد، دستاوردهایی چون رشد صلاحیتهای اجتماعی - ایزنبرگَ ، چامپیونُ و ما10، - 2004، سلامتی فرد به کارگیرنده راهبردهای تنظیم هیجان و برعکس هیجان تنظیم نشده با انواع مختلف آسیبهای روانی همراه است. مثلا، گفته شده است که عدم تنظیم هیجان میتواند بیانگر رفتارهای مشکلآفرینی همچون خشونت باشد.
هیجان زمانی مشکل آفرین و آسیبزا میشود که برای مثال به شیوه نادرستی ابراز شود، در بافتی نامتناسب رخ دهد، بسیار شدید باشد و یا برای مدتی طولانی بر زندگی فرد اثر گذار باشد - ورنر و همکاران، . - 2010 از آنجایی که تنظیم هیجان بخش مهمی از زندگی هر فرد را به خود اختصاص میدهد، تعجبآور نیست که آشفتگی در هیجان و تنظیم آن میتواند منجر به اندوهگینی و حتی آسیب روانی شود - امستاتر،2008 و برکینگ و همکاران، . - 2011 شواهد زیادی وجود دارد که نشان میدهد تنظیم هیجانی با موفقیت یا عدم موفقیت در حوزههای مختلف زندگی مرتبط است.
مبحث دیگری که در روانشناسی مطرح است، بحث سرسختی روانشناختی است. سرسختی روان شناختی یک سازه شخصیتی مثبت است که برای اولین بار توسط کوباسا15 در دهه هشتاد قرن بیستم بر اساس نظریههای وجودی شخصیت مورد توجه ویژه قرار گرفت و به عنوان مجموعهای از ویژگیهای شخصیتی در نظر گرفته شد که در مواجهه با حوادث استرسزای زندگی همانند سپری محافظ عمل میکنند - کوباسا، . - 1979 همچنین باعث تغییر جنبهای عادی در زندگی و خلق فرصتی برای رشد و یادگیری بیشتر را فراهم میسازد - اربس، کوهلی، فرر-آورباچ، بری و همکاران، . - 2011 و از سه مؤلفه مبارزهطلبی، تعهد و کنترل تشکیل شده است. شخصی که از تعهد بالایی برخوردار است، بر اهمیت، ارزش و معنای این که چه کسی است و چه فعالیتی انجام میدهد، باور دارد.
دانشجویانی که از ویژگی تعهد بالایی برخوردار هستند، با علاقه وافری در فعالیت درسی خود غوطهور شده و این موقعیت را به عنوان بهترین شیوه برای نیل به اهداف آموزشی خود تلقی میکنند و در رویدادهای استرسزای زندگی ایفای نقش میکند و این رویدادها را به چیزهای جذاب و معنیدار تبدیل میکند - کلاگ و همکاران، . - 2004 افرادی که در مؤلفه کنترل قوی هستند، رویدادهای زندگی را قابل پیشبینی و کنترل میدانند و بر این باورند که قادرند با تلاش هر آنچه را در اطرافشان رخ میدهد، تحت تأثیر قرار دهند و معمولا بر زندگی خود کنترل بیشتری احساس میکنند و نسبت به آنچه انجام میدهند تعلق بیشتری دارند و از عقاید و تغییرات جدید استقبال میکنند.
همچنین قائل به این نکته هستند که میتوانند حوادث را کنترل کنند و ارزیابی مثبتی به آنها دارند - زاکین و همکاران،. - 2003 آنها همچنین از خوشبینی و عزتنفس بیشتر - موری، - 2005 و نیز خودکارآمدی بالاتری برخوردارند - دلاهیج، . - 2010 هر چه احساس کنترل فرد بر حوادث فشارزا و اضطرابآور بالاتر باشد و مقاومت و سرسختی بالاتری نیز داشته باشد، زمینهی بروز اضطراب به ویژه در موقعیتهای اجتماعی کاهش خواهد یافت مبارزهطلبی نیز حاکی از این باور است که تغییر، جنبه طبیعی زندگی است.
مبارزهطلبی به عنوان متغیر تعدیلکننده در دانشآموزان باعث میشود تا آنان، موقعیتهای فشارزای تحصیلی را به عنوان فرصتی مهیج و ترغیبکننده برای رشد، یادگیری و حل مسئله تلقی کنند تا به عنوان موقعیتی تهدیدآمیز - مدی، . - 2006 با جستجو در منابع و مآخذ مرتبط می توان دریافت تا کنون تحقیقی که بتواند رابطه بین معنای زندگی با سرسختی روان شناختی و تنظیم هیجانی را آشکار کند صورت نگرفته است.
پژوهش حاضر به منظور یافتن رابطه معنای زندگی، راهبردهای تنظیم هیجان و سرسختی روان شناختی در افراد انجام میپذیرد چرا که داشتن معنای زندگی و بکارگیری راهبردهای تنظیم هیجانی و برخورداری از سرسختی روانشناختی میتواند واکنش مناسبی در جهت مقابله با استرسها و جلوگیری از اختلالات رفتاری و روانی برای افراد فراهم آورد. با این وصف، این پژوهش به دنبال رابطه بین معنای زندگی با راهبردهای تنظیم هیجان و سرسختی روانشناختی در دانشجویان می باشد. بر این اساس، فرضیههای زیر مطرح شدهاند: بین معنای زندگی و راهبردهای تنظیم هیجان در دانشجویان رابطه وجود دارد. بین معنای زندگی و سرسختی روانشناختی در دانشجویان رابطه وجود دارد. معنای زندگی میتواند راهبردهای تنظیم هیجان و سرسختی روانشناختی را در دانشجویان پیشبینی کند.
روش پژوهش
این پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش دانشجویان دختر و پسر دانشگاه خوارزمی کرج - مقطع کارشناسی - در سال تحصیلی 95-94 به تعداد 7000 نفر بود.
