بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی رابطهی بین ذهنیت فلسفی و سبک رهبریتحولآفرین بین مدیران مقاطع ابتدایی، متوسطه اول و دوم در شهر اردبیل بود. در این پژوهش 201 نفر از مدیران با استفاده از نمونهگیری تصادفی طبقهای انتخاب شدند و به پرسشنامه ذهنیت فلسفی سلطانی - 1375 - و پرسشنامه سبک رهبریتحولآفرین باس و الیو - 2000 - پاسخ دادند. اطلاعات جمعآوری شده بوسیله روش های آماری توصیفی - میانگین و انحراف معیار - و روشهایآماری استنباطی - ضریب همبستگی پیرسون، آزمون t تک نمونهای، تحلیل واریانس چند متغیره و تحلیل رگرسیونتک متغیره - تجزیه و تحلیل شدند.
نتایج به دست آمده نشان دادند که بین مدیران مقاطع مختلف تحصیلی، در رهبریتحولآفرین و تفکر فلسفی تفاوت وجود دارد. همچنین بین مردان و زنان در رهبری تحولآفرین و تفکر فلسفی تفاوت معناداری وجود نداشت. بین دو متغیر مدیریت تحولآفرین و تفکر فلسفی همبستگی مثبت وجود داشت. نتایج نشان دادند که مدیریت تحولآفرین میتواند تفکر فلسفی را به طور معناداری پیش بینی کند.
مقدمه
آموزش و پرورش و کارکنان آن به عنوان رکن اصلی هر جامعه ای نقش مهم و اساسی در تربیت نیروهای انسانی جوامع و رشد و بالندگی آنها ایفا میکنند. بروز تغییر و تحولات گوناگون در عرصه های مختلف زندگی امروزی حساسیت های عمومی شدید و تقاضاهای متنوع، فضای متحول و متغیری را برای مدارس به وجود آورده که باعث شده اثربخشی بر آن در گرو توجه بیشتر به اهمیت نقش رهبری باشد. در یک نظام آموزشی، شیوه رفتار مدیر میتواند بر ادراکات ، انتظارات، نگرش ها، رفتار و انگیزش معلمان به عنوان منابع انسانی ارزشمند نظام تاثیر بگذارد و به تبع آن بازده آن را متاثر سازد - علاقه بند، . - 1377 مدیران مسئول اند انگیزش لازم را در کارکنان به وجود آورند تا آنها مشاغل خود را به خوبی انجام دهند.
درحالی که ممکن است مهارتهای مدیریتی برای فعالیتهای مرتبط با وظیفه افراد کافی باشد، انگیزش کارکنان و خلاقیتهای سازمانی نیاز به رهبری دارد - فیشر5، . - 2009 در متون مدیریت آموزشی روز به روز بیشتر از کاربرد اصطلاح مدیریت کاسته و در مقابل بر کاربرد اصطلاح رهبری افزوده می شود. صاحب نظران پیش بینی می کنند که این گرایش به سوی مفهوم رهبری آموزشی در نیمه اول سده بیست و یکم، رو به گسترش بیشتری خواهد گذاشت - بوش6، . - 2008 برابر با گزارش سال 2008، سازمان همکاری اقتصادی و توسعه7، رهبری آموزشی در سطح بین المللی یک اولویت برای سیاستگذاران آموزشی است.
رهبری آموزشی در بهبود بروندادهای آموزشگاهی، نقش کلیدی بازی می کند. این نقش از طریق تأثیر بر انگیزش و تواناییهای معلمان و همچنین جو مدرسه انجام می شود - پونت8 و دیگران، . - 2008 با استناد به تجربیات جهانی، اعمال رهبری اثربخش آموزشی، نقش اساسی در ارتقای کارآیی و برابری در نظام آموزشگاهی دارد. ضمن اینکه نوعی مقایسه میان کارکرد رهبری و مدیریت آموزشی در بطن این تجربه ها وجود دارد، هیچ کجا به صراحت نقش مدیریت کم اثرتر از رهبری در نظر گرفته نشده است.
در وجه میانه و معتدل تری از تأکید بر رهبری یا مدیریت، صاحب نظران شهیری چون یاکل معتقدند که با به هم آمیختن نقشهای رهبری و مدیریت، سازمان به نتایجی بهتر و اثر بخش تر دست می یابد - یاکل و لپسینگر9، . - 2005 یکی دیگر از مسائل مهمی که در بحث مدیریت مورد نظر قرار میگیرد تفکر و ذهنیت فلسفی مدیران است. تفکر فلسفی10 فعالیتی است که با تمرکز فکر، حساسیت، ادراک و پیوند بین آنها جهت فهم حقایق همراه است. تفکر فلسفی، مدیران را قادر می سازد تا در تصمیمگیری های کل امور سازمان، کمترین خطا را مرتکب شوند و ترکیب مناسب و معقولی بین نیروی انسانی و کل سازمان برقرار نمایند. تفکر فلسفی یک فعالیت ذهنی است که برخورداری از آن می تواند مدیران را در مواجهه با مسایل بی شمار مدیریتی یاری نماید.
اسمیت و تگانو - 1992 - 11، توانایی ها و آمادگیهای فرد جهت ارزش گذاری و قضاوت صحیح و عادت به تفکر خلاق را ذهنیت فلسفی می-نامد. فرد دارای تفکر فلسفی خصوصیاتی را نشان می دهد که می توان آن ها را در سه بعد جامعیت، تعمق و انعطاف پذیری گروه-بندی کرد: الف - جامعیت: که از جمله نشانه های آن این است که فرد موارد خاص را در یک زمینهی وسیع با هم مرتبط می سازد - اسمیت و تگانو، . - 1992 ب - تعمق: فرد اموری را که برای دیگران مسلم فرض می شود را مورد سؤال قرار می دهد و از راه ژرف اندیشی، جنبههای اساسی مسایل را تشخیص می دهد و در برخورد با نظریه، اصول و مبانی، آنها را مشخص مینماید.
ج - قابلیت انعطافپذیری: نشانه های این جنبه از ذهن فلسفی عبارتند از: این که فرد دچار جمود روانشناختی نمیگردد و عقاید و افکار را بدون این که تحت تأثیر منابع آن ها قرار بگیرد، ارزیابی میکند. انعطاف پذیری، یک جنبهی مهم و ضروری در آزادی عمل و اختیار و تحرک قوهی خلاقیت است. بررسی و تحقیق در مورد سبک رهبری مدیران مدارس در راستای تحول بنیادی آموزش و پرورش ضروری و مهم به نظر میرسد.
تحول در نظام و ساختار آموزش و پرورش در سالهای اخیر مورد تاکید بسیاری از صاحبنظران بوده است. شناخت و آگاهی از رفتارهای سازمانی و تاکید بر امور انسانی در سازمانهای مختلف خصوصا سازمانهای آموزشی به منظور افزایش کارآیی و اثربخشی آن ضرورت دارد. به طور کلی میتوان گفت که نیروی انسانی کارآمد شاخص عمده برتری یک سازمان نسبت به سازمانهای دیگر است - کرمی نیا و همکاران، . - 1389 در این باره که کدامیک از سبکهای رهبری برای به کارگیری در مدارس موثرتر است توافق وجود ندارد. نتایج بسیاری از تحقیقات نشان می دهد که در میان سبکهای جدید رهبری، ویژگیهای رهبری تحولی بیش از سایر سبکها امکان رو به رو شدن مراکز آموزشی و مدارس را با پیچیدگیهای دوران معاصر فراهم میسازد - دیموک و والکر12، . - 2005 اما همزمان نتایج دیگری وجود دارد که از اثربخشی سبکهای دیگر مانند رهبری آموزشی یا رهبری آموزشی مشارکتی خبر می دهد.
- رابینسون13 و همکاران، 2008؛ مارکز و پرینتی14،. - 2003 برای اولین بار برنز15 در سال 1978 میان دو سبک رهبری عملگرا و تحولگرا تمایز قائل شد - امیر کبیری و همکاران، . - 1385 طبق نظریه برنز، رهبری عملگرا شامل رابطهای تبادلی بین رهبر و زیردست - رابطه رئیس و مرئوس است - که در آن فرد زیردست در ازای اجابت خواستههای رهبر، پاداشهایی در جهت اهداف فعلی و نیازهای اولیه امنیت، وابستگی و شناخت دریافت میکند و از این طریق رهبران موجب عملکرد بهتر زیردستان میگردند - دورتی16، . - 1996 فرآیند رهبری تحولگرا در ارزشها و عقاید شخصی رهبر ریشه دارد ولی در این فرآیند دیگر کالایی مبادله نمیشود.
چنین رهبران از عمیق-ترین ارزشهای شخصی خود مانند عدالت، انصاف، صداقت و شرافت الهام میگیرند - هیومفریس17، . - 2003 اندیشمندان رفتار سازمانی در کنار این دو سبک رهبری از سبک دیگری به نام رهبری بیخاصیت18 نام میبرند. رهبران بیخاصیت رهبرانی هستند که انگیزه و مهارتی برای اجرای وظایف مدیریتی ندارند. این رهبران زمانی استانداردها را تعیین میکنند که مشکلات رخ داده است - جانسون19، . - 2007 نوع سبک رهبری و ایجاد انگیزش در افراد توسط رهبر نسبت به سایر موارد مؤثر در به موفقیت رسیدن تیم یا سازمان از اهمیت ویژهای برخوردار هستند. چنانچه سایر عوامل مؤثر در موفقیت تیم مطلوب باشد، ولی سبک رهبری در پیروان انگیزش لازم را ایجاد نکند، نمیتوان انتظار داشت که آن تیم یا سازمان به اهداف خود نائل آید - زرتشتیان، . - 1387 از متغیرهای مهم دیگر در بحث مدیریت و رهبری، ذهنیت و تفکر فلسفی مدیران است.
