بخشی از مقاله
چکیده
زمینه هدف:گرایش و اعتیاد به سوء مصرف مواد از موضوعات مهم در حوزه آسیب های اجتماعی است. محیط خانواده اولین محیطی استکه الگو های جسمی، عاطفی و شخصیتی فرد در آن پیریزی می شود، نقش مهمی را در تأمین بهداشت روانی فرد دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین عملکرد خانواده و مولفه های آن با آمادگی به اعتیاد در دانش آموزان پسر بود. روش کار: این پژوهش، در زمره تحقیقات توصیفی- همبستگی بود. حجم نمونه 95 نفردانش آموزان سال دوم پسر مقطع متوسطه دوره دوم خاش بود، به روش نمونه گیری خوشه ای از جامعه ای برابر 326 نفر انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش برای متغیرپرسشنامه سنجش خانواده - 1984 - FAD برای متغیرآمادگی به اعتیاد - آمادگی به اعتیاد زرگر، - 1387 بودند.
اطلاعات با نرم افزارSPSS 16 با استفاده از روش آمار توصیفی و آزمون آماری استنباطی - ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون - تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تحقیق نشان داد که بین نمره عملکرد کلی خانواده با آمادگی به اعتیاد رابطه منفی - p<0/01 - معناداری وجود داشت، از بین مولفه های عملکرد خانواده مؤلفه حل مشکل به میزان 32 درصد، واریانس را برای آمادگی به اعتیاد را تبیین کرد و مولفه نقش، به میزان 18درصد واریانس را برای آمادگی به اعتیاد تببین کرد. مؤلفه واکنش عاطفی26درصد از واریانس آمادگی به اعتیاد را تبیین می کرد. با توجه به نتایج با بالا رفتن نمره عملکرد کلی خانواده و مولفه های نقش های اجتماعی، ابراز عواطف، حل مشکل آمادگی به اعتیاد پایین می آید.
واژههای کلیدی: عملکرد خانواده، نقش اجتماعی، ابراز عواطف،حل مسئله، آمادگی به اعتیاد
مقدمه
خانواده اولین پایه گذار شخصیت و ارزش ها و معیارهای فکری است که نقش مهمی در تعیین سرنوشت و سبک و خط مشی زندگی آینده فرد دارد و اخلاق و صحت و سلامتی روانی فرد تا حدود بسیار در گرو آن است. واکنش افراد در دوران نوجوانی نسبت به محیط خود بالطبع تحت تأثیر موازین اجتماعی و فرهنگی است که در میان آن بزرگ شده است - احدی و محسنی، . - 1386 خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی، اساس تشکیل جامعه و حفظ عواطف انسانی است و هر گونه نارسایی در عملکرد خانواده تاثیرات نامطلوبی در بهنجار نمودن فرزندان ایجاد می کند - ساروخانی، . - 1370 عدم توجه والدین به سالم سازی محیط روانی و عاطفی کودکان و نوجوانان و فقدان روابط مناسب، در بیشتر موارد آنان را با کمبودهای عاطفی، انگیزشی و مشکلات روانی روبه رو می سازد - شاملو، . - 1386در این مرحله نوجوانان با مشکلات فراوانی دست به گریبان میشوند که یکی از این مشکلات، مشکلات اجتماعی آنان است که مربوط به گرایش به مواد مخدر است - اسدافروز،. - 1387
مطالب و بررسی ها نقش خانواده را یکی از عوامل مهم در گرایش به اعتیاد نوجوانان مشخص کردند، در شکل گیری رفتار و شخصیت کودکان نشان می دهد که خانواده، یکی از مهمترین عوامل موثر در رشد کودک است، کودکی که سالم به دنیا می آید عالی ترین امکانات رشد را دارد، او در بهترین حالت خود آفریده می شود و ظرفیت آن را دارد که به بهترین وجهی تربیت شود و به عالی ترین کمالات دست یابد، به شرط آنکه خانواده و محیط مناسب، در اختیارش قرار گیرد تا در آن رشد کند. زمانی که کودک پا به عرصه ی وجود می گذارد، والدین بیشترین سعی و تلاش خود را به کار می برند تا عالی ترین امکانات را برای رشد همه جانبه ی کودک فراهم کنند بیشترین والدین مایلند فرزندان سالم، شاداب، و نیرومند داشته باشند با این وجود، بسیاری از کودکان در طول فرایند رشد خود خصوصیات نامطلوب تربیتی را به تدریج کسب می کنند و از داشتن اعتماد به نفس و احساس امنیت دور می مانند و دچار مشکلات رفتاری می شوند - دنیل، جنیفر و برنت، . - 2010
پدیده ی اجتماعی کردن فرزندان توسط خانواده به عنوان عاملی مهم در رابطه با رفتارهای تضمین کننده سلامت شناخت شده است. خانواده بهنجار، خانواده ای است با ساختار منسجم که در جهت رشد و رفاه اعضای خود عمل می کند و می تواند به طور پویا با عوامل نوبه نو شونده ی محیطی، تعامل برقرار کند و با آنها سازگار شود، بی آنکه در این میان دچار اغتشاش گردد و افراد خانواده در این فرایند از خود علائم مرضی بروز دهند - موسوی، . - 1382 سوء مصرف مواد و اعتیاد که به حق در میان مردم به بلای خانمان سوز شهرت یافته است.پدیده ای است که ماحصل تعامل عوامل متعدد می باشد. صاحب نظران حوزه اعتیاد بر این باورند که سوء مصرف مواد را نمی توان صرفاً مشکلی جسمانی، روانی یا اجتماعی دانست و پیدانش آن را بایستی نتیجه تعامل چندین مشکل دانست - مؤسسه ملی سوء مصرف مواد5، . - 2007
پژوهش ها نشان داده اند که برخی مؤلفه های مربوط به خانواده بویژه کنترل و حمایت، والدینی با احتمال سوءمصرف مواد در نوجوانان مرتبط هستند - کارول، کامپفر و فاولر . - 2007 اگرچه پژوهش ها اهمیت همسالان را در گرایش نوجوانان به سوءمصرف مواد تأیید کرده اند، اما کمتر به نقش تربیت والدین و شیوه های فرزندپروری بر گرایش نوجوانان به اعتیاد پرداخته همچنین نگرش نوجوانان نسبت به زندگی که ممکن تاثیر زیادی بر استعداد به اعتیاد داشته باشد کمتر پرداخته می شود.در دهه های اخیر گرایش جوانان و نوجوانان به مواد مخدر موجبات نگرانی خانواده ها و برنامه ریزان کشور را فراهم نموده است.
چرا که باعث از دست رفتن بسیاری از منابع و نیروی انسانی می شود. گرایش و اعتیاد به سوء مصرف مواد از موضوعات مهم در حوزه آسیب های اجتماعی است که ذهن و اندیشه بسیاری از محققین این حوزه را به خود مشغول کرده است.از منظر آسیب شناسی مواد مخدر یک تهدید استراتژیک و چند چهره است که با مقتضیات زمان یکی از چهره های آن برجسته تر از سایر چهره ها می شود. این تهدید نه تنها امنیت فردی بلکه امنیت هستی شناختی یا وجودی یک جامعه را مورد تهدید قرار می دهد - بروک و همکاران، . - 2001 از طرف دیگر این موضوع در ایران حادتر است، زیرا درصد جمعیت جوان در ایران بسیار بالا است.
در این بین، آمار معتادان جوان رو به افزایش و سن آنان روبه کاهش است. طبقه جوان بیش از میان سالان و سالخوردگان به اعتیاد گرایش یافته اند و متاسفانه کراک و شیشه تبدیل به متداولترین ماده مخدر مورد استفاده ی آنان شده است - موسوی، . - 1382خانواده به عنوان کانونی که شخصیت نخستین کودک در آن شکل می گیرد نقش بسیار مهمی در گرایش به سوی ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی و یا سالم زیستی اعضای خانواده دارد. در این راستا توجه به شاخص های خانوادگی و عملکرد خانواده در گرایش به سمت آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد نقش بسیار مهمی دارد، بنابراین مساله ای که در این پژوهش مطرح می شود این است آیا عملکرد خانواده رابطه ای با گرایش به اعتیاد در دانش آموزان دارد.
اهدف تحقیق:
تعیین رابطه بین عملکرد خانواده با استعداد به اعتیاد در بین دانش آموزان مقطع متوسطه تعیین تاثیر مولفه های عملکرد خانواده با استعداد به اعتیاد در بین دانش آموزان مقطع متوسطه
فرضیه های تحقیق:
