بخشی از مقاله
چکیده
موضوع حاضر به بررسی رابطه بین سبک زندگی و تعاملات انسانها در ساختارهای خرد و کلان اجتماعی که در عصر نوین تحت تاثیر جهانی شدگی و رسانه های کتبی و شفاهی قرار گرفته و مرجعیت های پیشین را در افکنده است ،می پردازد .در این مسیر با بهره گیری از اسناد و منابع و دیدگاههای صاحبنظران امر ،کنکاشی در حوزه ی باورها و ارزش ها که پشتوانه ی هویت فردی و اجتماعی و در نتیجه بنیاد سبک ها و اشکال زندگی هستند ،صورت گرفت. از آنجا که ارزش های اجتماعی امروزین،همواره دستخوش تحولات ناشی از استیلای رسانه ای و عصر تکنو ترونیک بوده و مرزهای جغرافیایی و اجتماعی،فرهنگی ،سیاسی،مذهبی را در نوردیده و منابع مرجعیت های هنجار بخش را متاثر کرده و مشروعیت آنان را خدشه دار می سازد و الگوهای جدیدی بر مدار ارزشها و باورها وارد کرده و سبک های ارتباطی متعدد و اغلب بیمار گونه و ستیزه جویانه و رقابتی را بر گروه های اجتماعی در می اندازد.
راهکار اساسی در چنین تحمیل فرهنگی ناهمساز و پنهان - شبیحخون فرهنگی - ،تقویت خرد گرایی در نسل نوین از طریق تعلیم و تربیت و نهادهای آموزشی و پرورشی است که باورهای راستین و انسانگرایانه را با بنیاد شخصیتی منسجم تعلیم دهند تا نسل پیش روی که سازندگان جامعه ی نوین اند با شناخت چهره تزویر و ریای استثمار رسانه ای ،اسیر تبلیغات سود طلب سرمایه داران نگشته و از درون بر علیه تمام نظامات زورمدار و منفعت طلب ،خشم و نارضایتی خود را جلوه گر سازند و در تقابل با هر گونه تعامل فردی و اجتماعی که انسانیت و عدالت و صلح را نشانه رفته به ستیز و پیکار قیام کنند.با چنین انسان های نوین حق طلب ،می توان امید بهره مندی از جامعه ای بارور که در آن تمامی انسانها در تعامل فردی و اجتماعی خود بر پایه باورها و ارزش های راستین انسانی و سبکی هوشمندانه و بارورانه و انسانیت مدار می زیند ،را به انتظار نشست.
واژگان کلیدی : سبک زندگی ،ارزش ،هویت ،ارتباطات اجتماعی و فردی و خویشاوندی .
مقدمه
یکی از جنبه های مهم تطبیق بشری ،برداشت او از خویشاوندی و ارتباطات اجتماعی،شیوه های سازمان گرفتن در گروه های خویشاوندی و اجتماعی ،بر پا کردن خانوارها و کاربرد پیوندهای خویشی و روابط دیگر برای دستیابی به هدفهایش است.از آنجا که سبک های پیوندی که افراد را به یکدیگر متصل می سازند بسیار گوناگونند شناخت سازمان اجتماعی دشوار می گردد،این دشواری زمانی تشدید می شود که باید به فراسوی مقولاتی که انسانها از آنها به عنوان الگو ها و سبک های واقعی رفتار به عنوان منشاء مرجعیت متصل می شوند ،برگردیم. آنچه که انسانها در عمل انجام می دهند شاید چیز دیگر از آنی باشد که می گویند ، زیرا آنها غالبا در باره ی رفتارشان آرمان پردازی می کنند و در مورد رفتار دیگران نیز تصورات قالبی دارند.
در این بررسی به سبک ها و الگوهای بنیادی سازمان اجتماعی و ارزش ها وباورها و اشکال زندگی اجتماعی در دهه ی اخیر پرداخته خواهد شد تا از این رهگذر ضمن شناسایی تغییرات ایجاد شده در این اشکال و در آمیزی آن با صور نوین و زایش ارزش ها و هویت های جدید ، میزان همبستگی سبک زندگی اجتماعی - اقتصادی و فرهنگی مردم را با روندهایی که از طریق آن دست به تعامل اجتماعی و ارتباطات انسانی می زنند نیز روشن شود .روش بررسی به طریق تحلیل محتوای مطالب رسانه ای از جمله نشریات معتبر،شبکه های اجتماعی و کتب و منابع متفاوت در خصوص مسائل اجتماعی روزمره جامعه و نیز روش دلفی و مراجعه به متخصصین و صاحبنظران و مصاحبه با آنها ، در نظر گرفته شده است.
نتایج این بررسی یاری خواهد کرد تا از شیوه های رفتار اجتماعی و نقش آن در پایداری انسجام و وفاق اجتماعی و خرسندی اعضای متشکله ی جامعه مطلع شده و با معیارهای توسعه ی بهداشت و سلامت خانواده و اجتماع نیزآشنا شویم و در سویه ی دیگر که اشکال بیمار گونه ی تعاملها ها قرار دارد و کل فرایند زندگی و پیوند های خویشی و اجتماعی را تحت شعاع قرار می دهد و محیط ناسالمی برای اعضا ی جامعه و خانواده ها ایجاد می کند ، نیز شناسایی شده و در راستای پیشگیری و ترمیم آن پیشنهاد هایی به مدیران و کارگزاران جامعه و بخصوص نهاد های متولی جوانان و خانواده و تعلیم و تربیت ارائه خواهد شد.
ضرورت انجام پژوهش
با توجه به این که انسان ها ضمن تطبیق قواعد عام اجتماعی با مقتضیات خاص محیط روزانه، در شیوه های رفتاری و نقش های هویتی و ارزشی نیز دخل و تصرف می کنند ، چنین مطالعاتی الزام آور است تا میزان این تاثیر و تاثر ها و نیزکانال های مرجعیت نوین و کم سو شدن مرجعیت های پیشین و تسلط نگاه سود انگارانه ای که ناشی از استیلای تبلیغات رسانه ای سرمایه داری در عصر مدرنیته و پست مدرن است و تغییر سبک ها و زایش خرده فرهنگ های جدید و فقدان عامل وحدت بخش هویتی که قادر باشد طیف های مختلف نیازها و خواسته ها را گرد هم آرد ... را کنکاش نماید.
بیان مساله
زندگی روزانه انسانها توسط تغییرات مرتبط با صنعت گرایی ،شهر گرایی ، ظهور و توسعه ی دولت های نوین و تشدید فرد گرایی شکل گرفته است، بطوریکه در جوامع امروزین ، ما دائما با غریبه ها بصورت مستقیم چهره به چهره و غیر مستقیم از طریق مواد چاپی ،نامه ها ،تلفن و کامپیوتر - رسانه ها - در تماس هستیم در چنین شرایطی مرزهای میان کنش اجتماعی تداخل پیدا می کنند و الگوهای فعالیت اجتماعی را متاثر می سازند. یکی از این تغییرات عمده ی اجتماعی ،تحولاتی است که نهاد خانواده و تعاملات اجتماعی را دستخوش صورتهای جدید کرده است، نظام های خانوادگی گوناگونند و دگرگونی اشکال آنها و سرعت وقوع دگرگونی ها از جامعه ای به جامعه ای دیگر تفاوت هایی دارد و البته واگشت و روندهای مخالف نیز مطرح است.
ما هر روز در معرض آگاهی ها و شناخت های تازه ای در زمینه های مختلف تغذیه، بهداشت، درمان، مسکن، پرورش کودک، اشتغال، پوشش و لباس، آموزش و پرورش و دیگر موضوعات زندگی هستیم. این فرایند تدریجا باعث تغییر »سبک زندگی« و تغییر عادات و روحیات می شود.»سبک زندگی« پدیده ی جوان و نوظهوری است که کمتر از نیم قرن از عمر آن می گذرد. در گذشته ایرانیان مانند دیگر ملت ها عمدتا بصورت رو در رو با یکدیگر ارتباط برقرار می کردند و از طریق فرایندهای ارتباط مستقیم ، نیازهای خود را تامین و زندگی خود را سامان می دادند. فعالیت های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عمدتا منوط و متکی به روابط چهره به چهره دو یا عده ای از افراد بود.
برای مثال، روابط بین دختران و پسران،سرگرمی های کودکان ، ارائه و ارسال پیام و انتقال دانش، مبادله احساسات، خرید و فروش، مسابقه و رقابت و تمام اشکال دیگر روابط و کنش های اجتماعی مستلزم گونه های مختلف روابط چهره به چهره دو یا عده بیشتر افراد بود. اما ورود رسانه ها و تکنولوژی رایانه ای و دیجیتال باعث تغییر الگوی روابط سنتی به روابط با واسطه و با میانجی رسانه ها و اینترنت شده است.این تغییر دو الگوی روابط ، بر نوع و چگونگی هویت و فرهنگ تمام جوامع از جمله جامعه ایران تآثیر گذارده است. در الگوی سنتی روابط ، حجم ارتباط بسیار محدود تر و کم شمارتر بود زیرا هر کس تنها در محدوده شبکه خویشاوندان، آشنایان و افرادی که اطراف او هستند امکان مراوده داشت.
اما در الگوی جدید روابط ، با واسطه ابزارهای رسانه ای و رایانه ای ، فرد نه تنها با نزدیکان و آشنایان بلکه با هر کس در هر گوشه جهان امکان مبادله پیام و مراوده دارد ، در نتیجه حجم ارتباطات بشدت گسترش یافته و افراد می توانند در گستره ای جهانی، دوستان مناسب حال خود را انتخاب کنند. از طرف دیگر، فرد قادر است با استفاده از امتیازات فنی ارتباطات رایانه ای و اینترنتی، با آزادی بیشتر و به نحو دلخواهانه تری عمل کند و بسیاری از تابوهای اجتماعی و سیاسی را بشکند و روایت دلخواهانه تری از خویشتن خود را شکل دهد . همچنین قابلیت ها و گستردگی میدان عمل اینترنت این امکان را برای فرد فراهم می سازد تا هر روز بتواند نیازهای بیشتری را پاسخ دهد.
مجموعه این عوامل باعث می شود تا انسان این بار نه از طریق روابط گرم چهره به چهره بلکه از طریق روابط با واسطه صنایع رسانه ای تکنو ترونیکی به شکل دادن و باز تعریف خویشتن خود بپردازد لذا آن تلقی یا تصور هویت به مثابه ی امری ثابت و ازلی و ابدی، به پایان رسیده است از اینرو دیگر مفهوم هویت ایرانی اگر چه در مقایسه با هویت آمریکایی ،اروپایی و... قابل تفکیک و تمایز است و تفاوت هایی بین آنها وجود دارد اما هویت ایرانی رنگ های مختلفی به خود می گیرد و متناسب با شرایط تازه ، اشکال تازه تری از آن بروز می یابد که خود به تفصیل، شایسته ی بررسی است. مساله اساسی بررسی حاضر، یافتن نسبت بین سبک زندگی و روابط فردی و اجتماعی در حوزه ی خرد و کلان پیوند های انسانی است.
سبک زندگی
" سبک زندگی " اصطلاحی است که از 1939 به بعد در زبان انگلیسی رواج یافته است. امروزه این اصطلاح کاربرد عامیانه زیادی در زبان انگلیسی دارد و بیشتر برای توصیف نوع و گونه خانه و اسباب مطلوب " یا "ایده آل " و تمام چیزها مانند الگوهای روابط اجتماعی تا سرگرمی، را در بر می گیرد و نگرش ها، ارزش ها و جهان بینی فرد و گروهی که عضو آن است را منعکس می کند.انسان امروزی و مدرن چنان به استفاده از الکتریسته، اتومبیل شخصی، دوربین عکاسی و فیلمبرداری، تلفن، آپارتمان نشینی، رادیو، ضبط، تلویزیون رنگی،رایانه شخصی ،شبکه های مجازی، آرایش در خیابان و مکان های عمومی، آموزش مدرسه ای، ابزارها و روش های ضدبارداری، موسیقی پاپ، ساندویچ و غذاهای سرد و آماده، تکنولوژی های خانگی مانند ماشین لباس شویی، جارو برقی، اجاق گاز، ظرف شویی و وسایل آشپزی، چرخ خیاطی، یخچال و فریزر، تکنولوژی های بازی و سرگرمی کودکان و بزرگسالان و دیگر محصولات و کالاها و روش های مدرن خو کرده و در آن مستغرق شده است که دو نکته مهم درباره آنها را هرگز احساس نمی کند.
اول اینکه، این »سبک زندگی« پدیده ی جوان و نوظهوری است دوم، ورود هر یک از روش ها و تکنولوژی های فوق تغییرات بنیادینی در زندگی،رفتار فردی و اجتماعی، احساس، تفکر، شیوه زیست و فرهنگ انسان امروزی بوجود آورده و می آورد.مفهوم سبک زندگی به نسبت رویکردهایی که بدان پرداخته می شود، تعاریف متفاوتی دارد. سبک های زندگی مجموعه ای از طرز تلقی ها ، ارزش ها، شیوه های رفتار، حالت ها و سلیقه ها، در هر چیزی، از تعاملات انسانی و موسیقی گرفته تا هنر و تلویزیون را در بر می گیرد. اما بیشتر مردم معتقدند که باید سبک زندگی شان را آزادانه انتخاب کنند .در بیشتر مواقع عناصر یک سبک زندگی به شکلی جمع می شوند و شماری از افراد در یک نوع سبک زندگی اشتراکاتی پیدا می کنند. به عبارت دیگر، گروههای اجتماعی اغلب مالک یک نوع سبک زندگی شده ، یک سبک خاص را تشکیل می دهند.سبک زندگی به معنای انطباق دادن یک رهیافت سبک داده شده، در زندگی است .سبکی شدن زندگی با شکل گیری فرهنگ مردم رابطه نزدیک دارد. بنابر این می توان شناخت لازم در مورد فرهنگ یک جامعه را از طریق شناخت سبک زندگی
