بخشی از مقاله
چکیده
در پژوهش حاضر، رابطه سبکهای دلبستگی و خودپنداره در دانشآموزان دختر دبیرستانی بررسی شده و روش پژوهش از نوع همبستگی است. جامعه آماری دانشآموزان دختر در سال تحصیلی 1394 - 95 دبیرستانهای چالوس به تعداد 1327 تن بودند که تعداد250 تن از آنها از طریق نمونهگیری تصادفی خوشهای انتخاب شدند. برای گرد آوری اطلاعات از پرسشنامه-های مقیاس دلبستگی بزرگسالی - هزن و شاور - 1987 و خودپنداره راجرز و به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از روش همبستگی و رگرسیون چند متغیره گام به گام استفاده شد. یافتههای پژوهش نشان داد که بین سبک دلبستگی و خودپنداره رابطه معناداری در سطح - P <0/01 - دیده شد و سبک ایمن و سبک دوسوگرا در سطح - P <0/01 - قادر به پیش بینی خودپنداره است. با توجه به نتایج پژوهش میتوان گفت سبکهای دلبستگی در ایجاد خودپنداره مثبت نقش مهمی ایفا می-نمایند و در برنامههای آموزشی از دوران کودکی باید توسط والدین به کودکان مد نظر باشد.
کلمات کلیدی: نوجوانی، سبک دلبستگی، خودپنداره
.1 مقدمه
داشتن ارتباطات سالم اجتماعی از مهم ترین مؤلفه های شخصیت سالم است. تمام نظریه ها و مکاتب روان شناسی درباره ی اهمیت ارتباطات اجتماعی بحث کرده اند، به طوری که در بعضی از نظریه ها، همانند نظریه ی روابط بین فردی سالیوان، شالوده ی آن دیدگاه را روابط بین فردی تشکیل می دهد.در بحث روابط بین فردی، نگرش فرد نسبت به خود و ارزیابی که ازخود دارد، نقش کلیدی را ایفا می کند. خودپنداره سازه ای است که می توان آن را درک فرد از خود دانست که در نتیجه ی تجربیات فرد با محیط و رابطه او با دیگران شکل می گیرد[12] از دیدگاه دان، شیلدز، تیلر و دادٌ، خود پندارهٍ به عوامل ارزشمندی چون خشنودی از زندگی، علاقه به خود و خودارزشمندی مرتبط است و به صورت مجموعه ای از گرایش ها به خود تعریف شده که نگرش ها و رفتارهای خود فرد را توصیف و ارزیابی می کند.
افرادی که خودپندارهی مثبت دارند، احساس کفایت می کنند و در انطباق و سازگاری با دنیای پیرامون خویش تواناتر هستند.خودپنداره تحت تاثیر عوامل متعددی متحول می شود. بازخورد دیگران بویژه والدین، تعامل های اجتماعی، ارتباط کودک و محیط و زمینه های محیطی از عواملی است که مورد بحث بسیاری از مولفان بوده است[1] از طرفی، این گونه ارتباطات نزدیک به گونهای عمیق سبک دلبستگی اشخاص رابطه دارد. سبک های دلبستگیَ از مفاهیمی است که ابتدا جان بالبی آن را مطرح کرد. بالبیُ پیوند دلبستگی را در کودک یک نیاز اولیه و اساسی می داند. به عبارت دیگر همه ی انسان ها تحت تأثیر پیوندهای دلبستگی خود قرار دارند.[5] بنا بر نتایج پژوهش های فینی و نولر دلبستگی ایمن با ویژگی های ارتباطی مثبت شامل صمیمیت و خرسندی؛ دلبستگی اجتنابی با سطوح پایینتری از صمیمیت و تعهد و سبک دلبستگی دوسوگرا با شور و هیجان و دلمشغولی در مورد روابط بین فردی توأم با خرسندی کم، مرتبط است.[5]
با نظر اجمالی به دوره نوجوانی به نظر میرسد رفتار دلبستگی نوجوانان از الگوهای رفتاری دلبستگی سنین پایینتر بسیار متفاوت و جداست و نوجوانان گرچه بدلیل هویت یابی غالبا از روابط عاطفی با والدین و یا سایر افراد خانواده گریزان است، بسیاری از نوجوانان پیوندهای دلبستگی با والدین را شبیه گرههایی تلقی میکنند که از پیوندهای مشابه، محکم و ایمن است [6] و این همان هسته اصلی تمایز یافتگی و موفقیت در عملکرد تحصیلی و اجتماعی آنها محسوب می شود. لذا هدف این پژوهش پاسخ دادن به این سوال است که آیا بین سبک دلبستگی با خودپنداره در دختران دبیرستانی ارتباط وجود دارد یا خیر؟
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
ورچورن، دامن و بویسهِ [14] نشان دانند که خودپنداره کلی با کیفیت دلبستگی به مادر مرتبط است دویت، هاور و بویسهّ [9] در پژوهشی دریافتند که دلبستگی ایمن با باورهای مثبت تر در باره خود مرتبط است و در مقابل دلبستگی دو سو گرا با عزت نفس پایین تر مرتبط است. تحقیقات هاستینگر و لوکنْ [10] که روی 793 تن از دانشجویان نشان داد که افراد دلبستهی ایمن نسبت به افراد دلبستهی ناایمن، دارای عزت نفس بالاتر و رفتارهای سلامت زای بهتری هستند.پژوهش صفایی و همکاران [3] نشان دادند که همبستگی مثبتی میان خودپنداره مادر و فرزند و همبستگی منفی میان سبک های دلبستگی ناایمن و خودپنداره فرزند وجود دارد. سبک های ناایمن دلبستگی فرزند برخلاف دلبستگی ایمن فرزند می توانند خوپنداره فرزند را پیش بینی کنند. با این همه پژوهشهای انجام شده در زمینه رابطه اختصاصی دلبستگی و خودپنداره بسیار محدود است. بنا بر این تلاش پژوهش حاضر این است که به بررسی و تعیین نوع رابطه بین متغیر سبک دلبستگی و خود پنداره بپردازد.
.3 مواد و روشها
روش پژوهش در پژوهش حاضر از نوع همبستگی است، جامعه آماری در پژوهش حاضر همهی دانش آموزان دبیرستان های شهر چالوس در سال تحصیلی 1390 - 91به تعداد 1327 تن بود که با توجه به جدول مورگان برای چنین حجم جامعهای، حدود 250 تن را به عنوان نمونه با استفاده ازروش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شد و پس از جلب همکاری و اهداف پژوهش اطلاعات لازم با استفاده از 2 پرسشنامه ی زیر جمع آوری شد. سبک دلبستگی متغیر پیش بین است که بیانگر الگوی رفتاری خاصی است که در اکثر جوامع برای رشد سالم اهمیت دارد و در این پژوهش نمره ای است که از مقیاس دلبستگی AAI بدست می اید و خودپنداره متغیر ملاک است که به مجموعه ای از نگرش ها و افکار درباره خود اطلاق می شود و اینجا به نمره ای که از مقیاس خودپنداره راجرز حاصل می شود در نظر گرفته می شود.
مقیاس دلبستگی بزرگسالی : - AAI - این مقیاس توسط هزن و شاور - 1987 - ساخته شده ودر ایران بر روی پرستاران بیمارستان های دولتی شهر اصفهان هنجاریابی شده است [2] دارای 15گویه هست که به هر یک از سه سبک دلبستگی ایمن اجتنابی و دوسوگرا 5 گویه تعلق می گیرد. نمره گذاری در مقیاس لیکرتٌ از هرگز - نمره صفر - تا تقریبا همیشه - نمره - 4 صورت می گیرد. نمرات خرده مقیاسهای دلبستگی توسط میانگین پنج سوال هر خرده مقیاس به دست می آید. هزن و شاور - 1987 - روایی صوری و محتوایی را خوب و روایی سازه آن را در حد بسیار مطلوب گزارش نمودند. پایایی آلفای کرونباخ این ابزار در پژوهش رحیمیانبوگر و همکاران[2] برای کل آزمون، سبک دوسوگرا، سبک اجتنابی و سبک ایمن به ترتیب./75، ./83، ./81 و./77 بدست آمد، که پایایی مطلوب را نشان میدهد.
مقیاس خودپنداره راجرز: این مقیاس که بر اساس نظریه خودپنداره راجرز بنا شده است، دو مفهوم خویشتن واقعی و خویشتن آرمانی را اندازه گیری می کند. این آزمون دارای دو فرم الف و ب میباشد. فرم الف نگرش فرد نسبت به خود و فرم ب نگرش فرد نسبت به خود آرمانی را اندازهگیری میکند. این آزمون دارای 25جفت صفت است و هر صفت به صورت متضاد کنار هم قرار دارند. فاصله بین دو صفت متضاد با مقیاس 7 درجهای نمره گذاری می شود، آزمودنی با توجه به نگرشی که درباره هر یک از صفات مطرح شده در آزمون در باره خود دارد با گذاشتن علامت در یکی از نمرههای مقیاس ویژگیهای شخصیتی خود را برحسب دستورالعمل فرم الف و ب ارزیابی میکند.
نمره 7 همیشه بالاترین یا پایین ترین رتبه نیست زیرا صفات شخصیتی مورد نظر در این آزمون به صورت پراکنده قرار دارند بنا بر این گاهی اوقات نمره 1 بالاترین میباشد. روش نمره گذاری بدین شکل است که اختلاف نمره به دست آمده از هر صفت در فرم الف و ب را به توان دو رسانده و مجذور مجموع کل نمرات را محاسبه میکنیم. نمره بدست آمده اگر 7 یا کمتر باشد نشان دهنده خود پنداره سالم و بیشتر 7 نشان دهنده خودپنداره ناسالم در فرد است. میزان همبستگی بین آزمون خودپنداره راجرز و پرسشنامه نگرش به خود را با استفاده از ضریب همبستگی پیرسونٍ محاسبه نمودند که برابر با 0/57 و درسطح 0/001 معنیدار و نشان دهنده همبستگی قوی
