بخشی از مقاله
چکیده
انگیزه پیشرفت از جمله عوامل پیش بین در پیشرفت واقعی می باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین سبک های دلبستگی و سلامت روان با انگیزه پیشرفت در نمونه ای از دانش آموزان انجام شد. جامعه پژوهش شامل کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان پارس آباد در سال تحصیلی 1393-94 می باشند که به روش خوشه ای تصادفی 220 دانش آموز انتخاب شدند و به پرسشنامه های سلامت عمومی، سبک های دلبستگی و انگیزه پیشرفت پاسخ دادند.
به منظور تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS-18 استفاده شد و نتایج در قالب آمار توصیفی و استنباطی گزارش شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که انگیزه پیشرفت با متغیرهای سبک دلبستگی ایمن همبستگی مثبت و با متغیرهای سبک دلبستگی اجتنابی، اضطرابی و سلامت روان ارتباط منفی دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که متغیرهای پیش بین قادر به تبیین 0/20 از واریانس انگیزه پیشرفت در دانش آموزان می باشند. نتایج پژوهش حاضر از اهمیت متغیرهای سلامت روان و سبک های دلبستگی در جهت پیش بینی انگیزه پیشرفت در دانش آموزان حمایت می کند.
مقدمه
پیشرفت تحصیلی دانش آموزان از جمله مسائل مهم در حوزه روانشناسی پرورشی می باشد. مک کللند1، - 1955 - معتقد است که انگیزه پیشرفت در تحول و توسعه اقتصادی کشورها نقش اساسی دارد، وی اضافه مینماید که میتوان استعداد یک ملت برای دستیابی به رشد یا زوال اقتصادی را با سنجش سطح انگیزه پیشرفت آن ملت پیشبینی کرد. اهمیت سلامتی و نقش آن در کار و زندگی بر هیچکس پوشیده نیست، سلامتی دارای ابعاد جسمانی، روانی و اجتماعی است که هر سه این عوامل بر یکدیگر تاثیر می گذارند. بسیاری از کوششهای انسانی و سازمانی در جهت پیشگیری، بهبود و ارتقاء سطح سلامتی است حتی اگر تمام شرایط کاری برای فرد مهیا و مطلوب باشد، اما فرد احساس سلامتی نداشته باشد در کار خود نمیتواند موفق و رضایتمند باشد.
از مشخصات یک سازمان سالم آن است که سلامتی جسمی و روانی کارکنان آن به همان اندازه مورد توجه و علاقه مدیریت سازمان قرار گیرد که تولید و بهرهوری مورد تأکید قرار گرفته است. در یک جامعه سالم مسئولیت سازمانهای تولیدی منحصراً به تولید هر چه بیشتر کالا و خدمات سودآور نیست و مدیران سازمانهای چنین جوامعی میدانند که تولید بیشتر نتیجه و محصول مدیریت اثربخش است. مدیریت اثربخش نیز بدون توجه و اعتقاد به سلامتی کارکنان حاصل نمیشود.
به طور کلی انگیزه پیشرفت بیانگر میل و علاقه فرد نسبت به انجام دادن کارها، تنظیم محیط کار پرثمر، فائق آمدن بر موانع و مشکلات، افزایش میزان کار، رقابت در انجام کار بهتر و بیشتر از طریق افزایش تلاش و پیش گرفتن از دیگران و به عبارت دیگر، میل و علاقه به انجام کاری بهتر و کارآمدتر از آنچه که قبلاً انجام شده است میباشد - ساعتچی، . - 1369 هنری موری، اولین کسی بود که مفهوم نیازها را برای توجیه انگیزش و جهت رفتار به کار برد و آنها را از مطالعه گسترده آزمودنیهای بهنجار و با روشهای مختلف بدست آورده؛ وی نیاز را به عنوان فشار درونی جهتداری میدانست که تعیین مینماید، افراد چگونه بدنبال پدیدهها، اشیاء یا موقعیتهای مختلف در محیط هستند و چگونه به آنها پاسخ میدهند تا با ارضاء نیازهایشان فشار درونیشان را کاهش دهند. موری و همکارانش - 1938 - به تدوین فهرست جامعی از نیازهای انسان پرداختند و آنها را به دو دسته تقسیم نمودند:
- الف - نیازهای اولیه یا فیزیولوژیک از قبیل نیاز به غذا، هوا، آب و غیره.
- ب - نیازهای ثانویه یا روانشناختی یا اجتماعی - ریو1، 1995؛ موسوی، . - 1377 مککللند - 1955 - روانشناس دانشگاه هاروارد به مدت چهل سال پژوهش های گسترده و عمیقی را در مورد انگیزه پیشرفت انجام داده و عنوان داشت که نیاز به پیشرفت، سائقی است که میتواند رفتار فرد را تقریباً در تمام موقعیتها هدایت کند. وی معتقد است که بر اثر کنش متقابلی که فرد با محیط و جامعه خود برقرار میسازد، نیازهای خاصی را میآموزد که مهمترین آنها عبارت هستند از: نیاز به پیشرفت، نیاز به قدرت و نیاز به پیوندجویی و تعلق. - کورمن، 1977؛ شکرکن، . - 1370 گرامن - 1969 - 2 انگیزش را عاملی می داند که ما را بر می انگیزد، به حرکت وا می دارد و به سوی رفتار معین سوق می دهد. راپاپورت - 1960 - 3 انگیزه را نیروی اشتها آور درونی تلقی می کند.
بهداشت روان یا روانشناسی سلامت یعنی توانایی زندگی کردن شاد، سازنده و بدون دردسر و گرفتاری. بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت - WHO - ، بهداشت روان فقط به معنی نبود بیماری روانی نیست بلکه بیشتر با نوعی سلامت ذهنی ارتباط دارد. افرادی از نظر روانی سالم هستند که احساس کنند به خوبی با زندگی، مسائل و تغیرات آن کنار می آیند، می توانند زندگی خود را تحت کنترل داشته باشند، مسئولیت پذیر باشند، از توانایی های ذهنی خود به خوبی استفاده کنند، با دیگران ارتباط خوب و مناسبی بر قرار کنند و به فعالیتهای سازنده بپردازند، در حقیقت سلامت روان دامنه بسیار گسترده ای است.
اصطلاح بهداشت روانی به معنی بهزیستی جسمانی و هیجانی و همچنین نداشتن بیماری روانی است. همچنین در این اصطلاح بر توانایی ادامه یک زندگی فعال و کامل و نیز انعطاف پذیری در مقابله با فشارهایی که در زندگی رخ مینمایند، تأکید شده است سلامت که به طور کلی در اساسنامه سازمان بهداشت جهانی حالت خوب بودن کامل از نظر جسمی، روانی و اجتماعی در نظر گرفته شده است، مسأله ای است که امروزه پژوهشهای زیادی را به خود اختصاص داده است و مطالعات انجام شده در سالهای اخیر در حوزه بهداشت روانی و سلامت عمومی، رابطه تنگاتنگ عوامل روانشناختی و سلامت را به وضوح نشان داده است بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی ، سلامت روانی در بهترین منظر، عبارت از یک حالت پایا و کامل از نبود نشانه های بیماری و حضور نشانه های سلامت که دارای ابعاد فاعلی، روانی و اجتماعی است.
با این وجود، سلامت روانی نه تنها نبود بیماری را در نظر دارد، بلکه به سطحی از کنش روی اشاره می کند که در آن فرد با خود و سبک زندگی خویشتن آسوده و بدون مشکل است. مشکلات سلامت روانی که نشانگر ناتوانی فرد در کنار آمدن با مسائل پیرامون خود است، میتوانند ناشی از بروز واکنشهای سازش نایافته در هر یک از چهار قلمرو گسترده کنش روی انسان یعنی رفتار اجتماعی ، رفتار هیجانی، موضوعهای مرتبط با سلامتی و شغل باشند.
سبک دلبستگی1، یکی از مهمترین عوامل مؤثر در تعاملات بین فردی است که در دوران کودکی فرد شکل گرفته و با توجه به محیطی که در آن تحول یافته است، در سنین بعدی ادامه می یابد - بالبی2، 1988 و 1973و. - 1960 در روانشناسی تحولی پیوند عاطفی که بین نوزاد و مادر پدید می آید را دلبستگی می نامند. دلبستگی از زمان نوزادی شروع می شود و در طول زمان دارای ثبات می باشد. روابط والد – کودک در سه گروه ایمن3، اجتنابی4 و دوسو گرای اضطرابی5 طبقه بندی می شود.
در دلبستگی ایمن، بچه هایی که در این گروه قرار می گیرند، چه در هنگام ترک مادر برآشفته شده باشند و چه نشده باشند، وقتی او بر می گردد به جستجوی تعامل با وی بر می آیند. در سبک دلبستگی اجتنابی، بچه ها از تعامل با مادر در مراحل برقراری پیوند مجدد دوری می گزینند. و در سبک دلبستگی دو سوگرای اضطرابی، بچه در زمان مراجعت مادر نسبت به او مقاومت نشان میدهد و دودل تلقی می شود. در واقع این بچه ها هم تماس جسمی می خواهد و هم در عین حال در برابر آن مقاومت میکنند - اسمیت و همکاران، . - 200
سبک های دلبستگی یکی از متغیر های دیگر است که می تواند در ارتباط با سلامت عمومی نقش آفرینی کند. در پژوهشی که توسط بهادری، خسروشاهی و هاشمی نصرت آباد - 1390 - انجام گرفت یافته ها بیانگر این است که، سبک های دلبستگی، راهبردهای مقابله ای و سلامت روانی را پیش بینی می کنند و بین سبک دلبستگی ایمن و سلامت روانی ارتباط مثبت معنادار وجود دارد. رشد سالم فرد در هر دوره، معلول عواملی است که یکی از مهمترین آنها، ایمنی دلبستگی است. به این ترتیب، دلبستگی ایمن، کودک را به داشتن یک شخصیت منعطف هدایت مینماید.
وقتی انسان به دیگران اعتماد داشته و از پذیرفته شدن از طرف آنان مطمئن باشد، به کاوش در محیط اشتیاق بیشتری نشان میدهد، عواطف مثبتتری مییابد، از عزت نفس بالاتری بهرهمند میشود، در حل مسئله، پافشاری مینماید، ابتکار و پشتکار پیدا میکند و به عبارت دیگر، از سازگاری اجتماعی و عاطفی بیشتری بهرهمند میشود - رازقی، غباری بناب، مظاهری، . - 1385 فلورین، میکی لینسر و تابمن - 1995 - نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسیده اند که کیفیت دلبستگی در افراد پیش بینی کننده پاسخ های مشخص به استرس و شیوه ی تسلط یابی بر مشکل و کنار آمدن با حوادث فشارزا است.
فوگل - - 2000 اظهار می دارد که دلبستگی، پیوند هیجانی پایدار بین دو فرد است. به طوری که یکی از طرفین کوشش می کند نزدیکی و مجاورت با موضوع دلبستگی را حفظ کند و به گونه ای عمل کند تا مطمئن شود که ارتباط ادامه دارد. بالبی معتقد است که این گره های هیجانی متقابل که به نزدیکی مادر و کودک منجر میشود نخستین تجلیات دلبستگی محسوب می شود. دلبستگی، نگهدارنده نزدیکی متقابل بین دو فرد در تمام مراحل زندگی است.
- خوشخرام، . - 1390 تنش، اضطراب و افسردگی، ارتباط منفی با سبک دلبستگی ایمن به والدین دارد که در مورد افسردگی با دلبستگی ایمن به پدر و مادر و تنش با دلبستگی ایمن به مادر معنادار گردید و هر سه مولفه ارتباط مثبت و معنا دار با سبک دلبستگی سرد به پدر و مادر دارد - نایبی نیا، سالاری، مدرس غروی . - 1390 الکساندر اظهار داشت که نظریه دلبستگی راهنمای خوبی، هم برای شناخت عوامل خطر زای موثر بر شخصیت انسان و هم شناخت اثرات طولانی مدت دلبستگی بر روابط آینده انسان است - الکساندر، 2002؛ نقل از خوشخرام، . - 1390
