بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی رابطه فرهنگ سازمانی با عملکرد اداری مدیران از دیدگاه مدیران و معلمان دوره راهنمایی شهرستان بابل بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش، کلیه مدیران به تعداد 111 نفر 57 - نفر مرد، 54 نفر زن - و معلمان به تعداد 745 نفر 348 - نفر مرد، 397 نفر زن - دوره راهنمایی شهرستان بابل در سال تحصیلی 90- 91 بوده و نمونه آماری برگرفته از جدول کرجسی و مورگان به تعداد 265 نفر است که به روش طبقه ای تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه محقق ساخته فرهنگ سازمانی و عملکرد مدیران استفاده شده است. برای تعیین روایی از نظرات متخصصان مدیریت و برای پایایی پرسشنامهها از ضریب آلفای کرونباخ - به ترتیب - َُ /ً - و - َُ /ً - استفاده گردید. یافتههای پژوهش نشان داد که هر یک از انواع فرهنگ سازمانی نظام آموزشی - فرهنگ مشارکتی، فرهنگ کارآفرینی، فرهنگ مأموریتی و فرهنگ بوروکراتیک - با عملکرد اداری مدیران رابطه معناداری دارند. همچنین این رابطه بر حسب متغیر جنسیت، میزان تحصیلات معنادار نبوده است. ارتقاء فرهنگ سازمانی از طریق آموزش مدیران موجب کارآمدی و ارتقاء سطح عملکرد آنان خواهد شد.
کلید واژهها: فرهنگ سازمانی، عملکرد اداری مدیران، مدرسه راهنمایی.
مقدمه
با توجه به اینکه بخش عمده و شاید تمام منابع موجود در سازمان آموزش و پرورش، منابع انسانی است، بنابراین توجه به فرهنگ، ارزشها و هنجارها به منظور تقویت مشارکت جویی کارکنان جهت ارتقای سطح علمی، تخصصی، مادی و معنوی کارکنان و اجتماعی کردن نسل های جدید جامعه در سازمان آموزش و پرورش اهمیت بسیار داد بنظر می رسد در سازمان آموزش و پرورش بدلیل حساسیت زیادی که این سازمان در توسعه و آموزش نیروی انسانی جامعه دارد، رعایت شدن ارزشها، مدیریت و رهبری بر اساس ارزشها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.اینجاست که کاربرد و توجه به ارزشها و فرهنگ سازمانی اهمیت می یابد تا این سازمان بتواند به تحقق هدف اصلی خود که همان تعلیم و تربیت فرزندان این مرز و بوم است، نائل گردد. - رجایی پور و لافت، 1389، ص 130 و - 131
فرهنگ سازمانی به عنوان پدیده ای که نقش گرفته از سیاستها و رویکردهای مدیران رده بالای سازمانی است از جمله عواملی است که نقش مهمی در پیشگیری از بروز فساد در ادارات و سازمانها دارد. صاحبنظران نسبت به فرهنگ 1سازمانی، سازمان را همچون نسبت شخصیت به فرد می دانند که نقش مهمی در شکل گیری رفتار - فردی و سازمانی - دارد.فرهنگ سازمانی که پیوندی نزدیک با فرهنگ عمومی جامعه دارد، عامل مهمی در شکل دهی به رفتار سازمانی محسوب می شود و نقش مهمی در پدید آوردن دگرگونی در رفتارهای نامطلوب و ایجاد ثبات در رفتارهای مورد نظر سازمان برخوردار است فرهنگ سازمانی در قالب مجموعه ای از باورها و ارزشهای مشترک که بر رفتار و اندیشه های اعضاء و سازمان اثر می گذارد، می تواند به عنوان سرچشمه ای برای دستیابی به محیط اداری و یا فضایی که ترویج کننده فساد اداری است به شمار آید - محمودی،1384،ص . - 38
با مطالعه فرهنگ سازمانی می توان به علل کامیابی و یا شکست سازمان پی برد و از سویی دیگر چون فرهنگ سازمانی اثر مهمی بر روی رفتار افراد در محیط کاری موثر خواهد بود میتواند عامل مهمی در کنترل سازمانی بشمار آید - طوسی،1372، ص . - 1فرهنگ پدیده ای متغیر و بی ثبات است که یک گروه برای مواجهه با مسائل متغیر اطرافش از آن استفاده می کند انسان برای بقا و زنده ماندن ضروری است که ارزشها، باورها و هنجارهای رفتاری جدید را بپذیرد تا بتواند به طور موثر با مسائل کلان پیش رو برخورد کند و از پس آنها برآید. مسائلی مانند محیط طبیعی و فوق طبیعی - معنوی - ، رفتار و مواجهه با مردم، فعالیتهای روزمره زندگی و دیدگاه معنوی نسبت به زندگی.یکی از مطالعات بسیار جامع پیرامون فرهنگ، تحقیق فرهنگ ملی هافستد است. هافستد ابتدا در رشته مهندسی تحصیل کرده و بعد از ده سال کار به عنوان مهندس و مدیر در صنایع هلند دوباره به دانشگاه بازگشت ولی این بار در رشته روان شناسی اجتماعی شروع به تحصیل کرد. کتاب او با نام »نتایج فرهنگ« در سال 1980 چاپ شد و در سال 2001 نیز با ویرایش جدید تجدید چاپ شد.
این کتاب، نتیجه تحقیقات هافستد بین سالهای 1973 تا 1967 در نمایندگی های شرکت آی بی ام در بیش از هفتاد کشور جهان است. تحقیق او ابتدا شامل چهار بعد مرد سالاری، فردگرایی، اجتناب از عدم اطمینان و فاصله قدرت بود، ولی بعداً به کمک پرسش نامه ای که توسط دانشمندان چینی بر اساس تعالیم کنفوسیوس طراحی شده بود، گرایش به زمان بلند مدت را بعنوان بعد پنجم به تحقیق خود افزود و در بعضی از کشورها مورد ارزیابی قرار داد. هافستد، فرهنگ را به عنوان یک مجموعه ویژگی های مشترک که بر پاسخ گروه به محیط تاثیر می گذارد، تعریف می کند. تحقیق او نشان داد که چگونه ارزشها در محیط کار، تحت تاثیر فرهنگ حاکم بر جامعه قرار می گیرند. بطور کلی مدل فرهنگ ملی هافستد، ارزش ها، باورها و هنجارهای گروهی افراد را در پنج بعد در بر می گیرد:
- 1 فاصله قدرت: میزانی که افراد ضعیفتر، نابرابری در توزیع قدرت را می پذیرند. در واقع نابرابری از سطوح پایین شروع می شود نه از بالا، به عبارت دیگر، همانقدر که رهبران جامع در توزیع ناعادلانه قدرت و ثروت سهیم هستند به همان میزان و یا حتی بیشتر از آن، پیروان و زیردستان مقصر هستند که این نابرابری را می پذیرند و آن را تائید می کنند فاصله قدرت یک واقعیت جهان شمول است که در بعضی از کشورها کمتر و در بعضی دیگر به شدت وجود دارد.
- 2 فردگرایی: میزانی که افراد، احساس استقلال از گروه یا جمع دارند. هر فرد فقط مراقب و نگران خود و خانواده اش است. پیوند مستحکمی بین فرد با اطرافیان و گروه های اجتماعی وجود ندارد. در واقع هر فرد در جامعه مانند جزیره ای مستقل در اقیانوس است. در برابر فردگرایی، جمع گرایی وجود دارد که بیانگر احساس تعهد و وفاداری فرد نسبت به دیگران است، در واقع فرد خود را با گروه یکی می داند.
- 3 مرد سالاری: میزانی که نقش ها و وظایف اجتماعی بین دو جنس مرد و زن توزیع می شود. در جامعه مرد سالاری، ارزشهای مردانه مانند رقابت جویی و برتری طلبی وجود دارد. حال آنکه در جامعه زن سالار، ارزشهای زنانه مانند: مهربانی مراقبت و توجه نسبت به دیگران وجود دارد. در جوامع مرد- سالار، زنان نیز مانند مردان، ارزشهای مردانه دارند گرچه شاید به اندازه مردان نباشد.
- 4 اجتناب از عدم اطمینان: میزانی که افراد در برابر ابهام و عدم ثبات در زندگی تحمل دارند. راحت یا ناراحت بودن افراد در موقعیت های متزلزل. موقعیت های متزلزل، شامل حوادث و رویدادهای جدید، ناشناخته، غافلگیر کننده و متفاوت از موقعیتهای معمول است. جوامعی که اجتناب زیاد از عدم اطمینان دارند، به هر وسیله ممکن مانند متوسل شدن به قوانین سخت گیرانه، سعی دارند که از روبرو شدن چنین موقعیت هایی پرهیز کنند.
- 5 گرایش به زمان بلند مدت: این بعد شامل ارزشهایی مانند حرفه جویی و پس انداز برای آینده، پشتکار و استقامت در کار است. این ارزشها الهام گرفته از تعالیم کنفوسیوس فیلسوف مشهور چینی است که در حدود پانصد سال قبل از میلاد مسیح می زیسته است . - Hofstede, 2008 -
در جدول زیر نتیجه تحقیقات هافستد در کشور ایران و بعضی کشورهای همسایه و کشورهای توسعه یافته آمده است.
