بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تعیین رابطه یادگیری سازمانی و اثربخشی مدیران انجام شد. پژوهش با روش توصیفی - همبستگی - به ثمر رسید. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مدیران مقطع ابتدایی شهر بابل در سال تحصیلی1392-93 به تعداد 252 نفر بودند. حجم نمونه 150 نفر برآورد و به روش تصادفی طبقهای بر اساس جنسیت انتخاب شدند. برای گردآوری دادهها از پرسشنامههای استاندارد سازمان یادگیرنده یانگ و همکاران - 2004 - با پایایی - 0/96 - و پرسشنامه اثربخشی مدرسه با پایایی - 0/94 - استفاده گردید. دادههای گردآوری شده با استفاده از شاخصهای میانگین، انحراف استاندارد، ضریب همبستگی اسپیرمن، آزمون یومن ویتنی و کروسکال والیس تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان میدهند که هر چقدرسطح یادگیری فردی، تیمی و سازمانی مدیران مدارس افزایش یابد اثربخشی مدرسه در تمامی ابعاد نیز افزایش می یابد. و بین سازمان یادگیرنده و اثربخشی مدرسه در مدارس دخترانه و پسرانه تفاوت معنی دار وجود ندارد. و بین سازمان یادگیرنده و اثربخشی در مدارس سه گانه در مدارس سه گانه تفاوت معنیدار وجود ندارد.
واژههای کلیدی:سازمان یادگیرنده، اثربخشی، آموزش و پرورش بابل
1.مقدمه
رهبری عبارت است از هنر یا علم نفوذ در اشخاص، به طوری که با میل و خواست خود در جهت حصول به هدف های تعیین شده گام بردارند. معیار عمومی برای هر روش به منظور شناسایی رهبران، تاثیری است که فرد روی همکاران خود می گذارد - جاسبی،. - 1389اثربخشی1 رهبری، مشتمل بر فرآیند گروهی با رهبر به عنوان عنصر هدایتگر اصلی است. همان طور که چستر چند دهه قبل گفته است: اثربخشی، تحقق اهداف از پیش تعیین شده عمل همکارانه است - به نقل از هسین تاج2،. - 3:2001به منظور ایجاد اصلاحات اساسی و بهبود در نظام آموزشی تلاش-های بسیاری صورت گرفته که هدف تمام این برنامهها افزایش اثربخشی نظام آموزشی بوده است.اگر به سطح پایینتر نظام آموزشی توجه کنیم مدارس نیز بارها شاهد انجام پژوهشهایی به منظور افزایش اثربخشی درخود بودهاند.
پژوهش در خصوص مدارس اثربخش به طور وسیعی به منظور گردآوری روشهای بسیار موثر برای شکل دهی مدلی که نشان دهد مدارس باید چگونه فعالیت نمایند، تا موفقیت تحصیلی دانشآموزان تضمین گردد، صورت گرفته است. تعریف اثربخشی مدرسه دلالت بر عملکرد مدرسه به عنوان برونداد دارد که این برونداد از طریق بررسی پیشرفت تحصیلی و موفقیت دانشآموزان مدرسه، اندازهگیری می شود - اسچرنز3،. - 2004فرایند مدارس اثربخش مبتنی بر اطلاعات تحقیق شده و مدل جامع جهت دار برای بهبود عملکرد و یادگیری دانشآموز است.هسته اصلی این فرایند بر این باور است که همه دانشآموزان میتوانند محیط و استانداردهای عملکرد آکادمیک قابل انتظار را کسب نمایند - پنتریچ و اسچانگ4 ،. - 2006کریمرز مشخصات مدارس اثربخش را در چهار بخش اصلی دسته بندی کرده است که تعامل عوامل چهارگانه موجب اثربخشی سازمانی مدارس می گردد. هر کدام از عوامل یادشده بر اساس ملاک هایی مانند: زمان- فرصتها، کمیت و کیفیت مورد شناسایی قرار میگیرند:
الف - محتوا: شامل حمایتهای مالی مدارس، نظامهای آموزشی، نظام های حمایتی برنامه ها و سیاست های آموزشی، برنامه ریزی های درسی کلان کشور.
ب - سطح مدرسه: شامل قوانین و مقررات مربوط به کلاس درس، نظام های ارزیابی مدرسه، قواعد و شرح وظایف مربوط به مدیر، کارکنان و معلمان، فرهنگ مدرسه مرتبط با اثربخشی، قوانین و مقررات برای استفاده از زمان، برنامه ها و فعالیتهای روزانه مدرسه، شیوهها و روشهای مربوط به آموزش و راهنمایی پرسنل و معلمان برای فعالیتهای آموزشی.
ج - سطح کلاس درس: شامل هماهنگی میان اهداف و محتوا، ساختار محتوای آموزشی، هماهنگی و انسجام لازم میان منابع درسی-توانایی گروه بندی، تأکید بر یادگیری، ارتقاء یادگیری مشارکتی، توجه به چگونگی رفتار معلمان در کلاس درس.
د - سطح دانشآموزان: شامل فرصت ها و زمان لازم برای انجام وظایف، انگیزش، سابقه و زمینه های اجتماعی، فرصتهای لازم برای یادگیری - کریمرز،2001،. - 119همانگونه که بیان گردید، بسیاری از محققین، سازمان یادگیرنده را یکی از ابعاد مهم سازمان های موفق امروزی معرفی نمودهاند، اما برخی ادعا میکنند سازمانهای یادگیرنده در اثربخشی کارکنان مؤثر است. بدین لحاظ محقق نیز، در مسیر و چارچوب تحقیقات گذشته در پی پاسخ به این سؤال کلی است که آیا بین مؤلفههای سازمان یادگیرنده و اثربخشی مدیران رابطهای وجود دارد؟
.2 روش شناسی
این مطالعه به شیوه توصیفی همبستگی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را کلیه مدیران دوره ابتدایی شهر بابل که در سال تحصیلی -94 1393 به تعداد 468 نفر تشکیل می دهند. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان، تعداد 150 نفر برآورد و به روش تصادفی طبقهای بر اساس جنسیت مدرسه انتخاب شدند.
ابزارها: پرسشنامهاثربخشیمدرسه - سلیمانیوهمکاران،: - 1393 این پرسشنامه شامل دو بخش می باشد در بخش نخست پرسشنامه، اطلاعات جمعیت شناسی - جنسیت، سن، سابقهخدمت، رشته تحصیلی، مدرک-تحصیلی، جنسیت و نوع مدرسه - معلمان مورد بررسی قرار گرفته اند و دربخش دوم، سوالات اصلی پرسشنامه با مؤلفههای طراحی درس، برنامه-ریزی جدید، یادگیریدانشآموز، تدریس، توصیهآموزشی، مشاوره و همایشبا اولیا بوده مورد استفاده قرار گرفته شده است. پرسشنامهی 26 پرسشی اثربخشی مدرسه - سلیمانی و همکاران، - 1393، دارای مقیاس لیکرت - از نوع پنج گزینهای - است.
به نحوی که در مقابل هر عبارت، پنج گزینه قرار گرفته که هر گزینه، میزان رویداد هر عبارت را از - 1 - خیلی کم، - 2 - کم، 3 - - متوسط، - 4 - زیاد، - 5 - خیلی زیاد را نشان می دهد. هر گروه از پرسش ها یک بعد از ابعاد هفتگانهی اثربخشی مدرسه را می سنجد؛ و دامنه نمره ها از 26 تا 130 متغیر خواهد بود. با توجه به اهداف پژوهش، برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. از بین پرسشنامههای موجود در زمینه تحقیق، پرسشنامه استاندارد سازمان یادگیرنده یانگ و همکاران - 2004 - 5 که به نسبت جدیدتر و جامعتر بود؛ پرسشنامه استاندارد سازمان یادگیرنده با استفاده از مقیاس طیف لیکرت پنجگزینهای - همیشه، اغلب، گاهی، به ندرت و هرگز - تنظیم شده است. و دامنه نمره ها از 43 تا 215 متغیر خواهد بود.
پرسشنامهی مدیریت اثربخشی مدرسه - سلیمانی و همکاران،: - 1393 ضریب همسانی درونی از طریق محاسبهی ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید. ضریب پایایی آن در اجرای یک مطالعه مقدماتی 40 نفری بر اساس ضریب کرونباخ 0/94 به دست آمد. در اجرای نهایی همین مطالعه، همسانی درونی - پایایی درونی - میانگین کل ضریب همسانی - 0/745 - می باشد. و برای تعیین پایایی پرسشنامهی سازمان یادگیرنده، یک مطالعه مقدماتی بین 35 نفر از مدیران انجام گرفت و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ میزان پایایی پرسشنامه - 0/96 - مشخص گردید.برای تحلیل آماری دادهها از ضریب همبستگی اسپیرمن، آزمون یومن ویتنی و کروسکال والیس و تحلیل رگرسیونی استفاده شده است.این مطالعه به شیوه توصیفی همبستگی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را کلیه مدیران دوره ابتدایی شهر بابل که در سال تحصیلی 1393-94 به تعداد 468 نفر تشکیل می دهند. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان، تعداد 150 نفر برآورد و به روش تصادفی طبقهای بر اساس جنسیت مدرسه انتخاب شدند.
ابزارها: پرسشنامهاثربخشیمدرسه - سلیمانیوهمکاران،: - 1393 این پرسشنامه شامل دو بخش می باشد در بخش نخست پرسشنامه، اطلاعات جمعیت شناسی - جنسیت، سن، سابقهخدمت، رشته تحصیلی، مدرک-تحصیلی، جنسیت و نوع مدرسه - معلمان مورد بررسی قرار گرفته اند و دربخش دوم، سوالات اصلی پرسشنامه با مؤلفههای طراحی درس، برنامه-ریزی جدید، یادگیریدانشآموز، تدریس، توصیهآموزشی، مشاوره و همایشبا اولیا بوده مورد استفاده قرار گرفته شده است. پرسشنامهی 26 پرسشی اثربخشی مدرسه - سلیمانی و همکاران، - 1393، دارای مقیاس لیکرت - از نوع پنج گزینهای - است. به نحوی که در مقابل هر عبارت، پنج گزینه قرار گرفته که هر گزینه، میزان رویداد هر عبارت را از - 1 - خیلی کم، - 2 - کم، - 3 - متوسط، - 4 - زیاد، - 5 - خیلی زیاد را نشان می دهد.
هر گروه ازپرسش ها یک بعد از ابعاد هفتگانهی اثربخشی مدرسه را می سنجد؛ و دامنه نمره ها از 26 تا 130 متغیر خواهد بود. با توجه به اهداف پژوهش، برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. از بین پرسشنامههای موجود در زمینه تحقیق، پرسشنامه استاندارد سازمان یادگیرنده یانگ و همکاران - 2004 - 6 که به نسبت جدیدتر و جامعتر بود؛ پرسشنامه استاندارد سازمان یادگیرنده با استفاده از مقیاس طیف لیکرت پنجگزینهای - همیشه، اغلب، گاهی، به ندرت و هرگز - تنظیم شده است. و دامنه نمره ها از 43 تا 215 متغیر خواهد بود پرسشنامهی مدیریت اثربخشی مدرسه - سلیمانی و همکاران،: - 1393
ضریب همسانی درونی از طریق محاسبهی ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید. ضریب پایایی آن در اجرای یک مطالعه مقدماتی 40 نفری بر اساس ضریب کرونباخ 0/94 به دست آمد. در اجرای نهایی همین مطالعه، همسانی درونی - پایایی درونی - میانگین کل ضریب همسانی - 0/745 - می باشد. و برای تعیین پایایی پرسشنامهی سازمان یادگیرنده، یک مطالعه مقدماتی بین 35 نفر از مدیران انجام گرفت و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ میزان پایایی پرسشنامه - 0/96 - مشخص گردید.برای تحلیل آماری دادهها از ضریب همبستگی اسپیرمن، آزمون یومن ویتنی و کروسکال والیس و تحلیل رگرسیونی استفاده شده است.
.3 یافته های پژوهش
فرضیه نخست: بین میزان مولفههای سازمان یادگیرنده - فردی، تیمی و سازمانی - با اثربخشی آنان در مدارس ابتدایی شهر بابل رابطه مثبت وجود دارد.نتایج آزمون همبستگی پیرسون تک دامنه در جدول فوق برای یادگیری فردی - 0/75 - ، یادگیری تیمی - 0/78 - ، یادگیری توانمند سازی - 0/65 - و یادگیری سازمانی رقم - 0/71 - را نشان می دهد که همهگی رقم-ها نسبتا بالا و و در جهت مثبت است. این رقم در سطح اطمینان درصد 99 به لحاظ آماری معنی دار است. به این ترتیب میتوان فرضیه مورد نظر را تایید نمود و بر اساس شواهد موجود حکم نمود که به احتمال 99 درصد هر چقدر سطح یادگیری فردی، یادگیری تیمی، یادگیری توانمندسازی مدیران مدارس افزایش یابد میزان اثربخشی مدرسه نیز افزایش می یابد.
فرضیه دوم: بین میزان مولفههای سازمان یادگیری با ابعاد اثربخشی مدارس - طراحی درس، برنامهریزی جدید، یادگیری دانش آموز، تدریس، توصیه آموزشی، مشاوره و همایش با اولیا بوده - ابتدایی شهر بابل رابطه مثبت وجود دارد.نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن تک دامنه نشان میدهد که هم رقمهای نسبتا بالا حاصل شدهاند و مثبت هستند. این ارقام در سطح اطمینان درصد 99 به لحاظ آماری معنی دار هستند. به این ترتیب می توان این فرضیه را تایید نمود و بر اساس شواهد موجود حکم نمود که به احتمال 99 درصد هر چقدر سطح یادگیری فردی، تیمی و سازمانی مدیران مدارس افزایش یابد اثربخشی مدرسه در تمامی ابعاد نیز افزایش می یابد.بین نمره سازمان یادگیرنده و اثربخشی مدارس مدارس دولتی، غیر انتفاعی و هیأت امنایی تفاوت معنی دار وجود دارد.
